Ka Makaainana, Volume IV, Number 18, 28 October 1895 — Page 1
Ka Makaainana.
BUKE IV----Ano Hou. Honolulu, Oahu, Okatoba 28, 1895. HELU 18
HOOKO MOEUHANE.
Pololei Kekahi Mau Mahele o ka Wehewehe a ke Kilokilo.
[Hoomauia mai ka helu 17.]
8. Kuanaoa, a i ole, Kuanakoa. Ina e laweia na hua welau 'oa' a hoopili aku ma ka welau o kahi mau hopunaolelo okoa aku, e loaa ana keia mau haina malalo iho, penei:
1— Wana-oa, pili ia i ka oili ana ae o na elau pu a wanaoa ae i ke akea, a pela no hoi i na pahi, a i ole, pili i na kipikua, oo, kopala i auamoia ae i mea eli a wawahi i na aina, na auwai, na loi, a pela aku.
2—Ulua-oa, pili i ka pioo a me ka pioloke o ka lehulehu me na manao pono ole, e hi-o hele ana i o a ianei me na manao luuluu, e hapuku ana i ko lakou mau pono iho a kuoe i ke ala me ka waimaka. A ina hou aku paha ua pioloke hou, a malia o papapau pu mai.
Ua hookoia ka inoa Kuanaoa i ka ike ana aku i ke ahi hoomainoino a ke Aupuni e anai ana i na hale o kela a me keia, a ua ikeia aku na 'oa' o ka hale i ke ku ana mai a hiki i kona hiolo ana iho. He ehaeha ka ike kumaka ana ia mea, oiai, o na hale o Kahakaaulana, kahi o ke kumu o ke ko rela i hoonohoia ai a i kuluma i ka hebera, aole loa ia i puhiia e ke Aupuni i ke ahi. No keaha ke kumu o ke koe ana o ia mau hale? No ka enemiia anei o ka hale o na kanaka i pau ai i ke ahi? A no ka enemi ole ia anei o ka hale hooulu korela ka mea i puhi ole ia ai i ke ahi? Ma ka hoomaopopo ana aku, aole loa he mea pohihihi na hana a ka Papa Ola, ua moakaka loa ka oiaio e like me ka ike pono ana aku i ka la e kau mai ana. Aole loa he hana a ka Papa Ola i nele ka moakaka i na mea a pau. Aole no he manaoio o ka lahui i na hana a ka Papa Ola, oiai na kauka i launa pu ai me na ma'i, aole nae i hoomaluia.
Ina e kapaeia ae na huapalapala 'anaoa' o ka inoa Kuanaoa, e koe iho ana ka haina 'ku.' O ia paha ke ku wale o na kanaka me ka hana ole e like me ke kii o Pakaka, ke ku wale o ke Aupuni me ka holomua ole o na hana hou iloko o ka aina i like loa me Kunanakale. Ke ku ana o na moku me he pauku laau la e lana wale ana i ka moana, no ka lawaia mano paha. Ke ku o na koa ma na kahawai e makaikai i na i'a a me na oopu, a pela iho la e loaa ai ke dala o ka lehulehu. Nani no!
Ina e kapaeia ae o 'ku' a me 'oa,' e koe iho ana ka haina 'ana,' oia hoi, luhi, aikena, mau-ha, uiha ka lahui i na hana pauaka. O "ana," pili i na ana poopoo, na lua huna, na lua e pee ai, a pili i na hana aihue e laweia ana e huna, a ua pili no hoi i kahi e pee ai o na powa. A ua pili no o 'ana' i ka luakupapau kahi e waiho ai o na kino make, pili no hoi i ka ho ana ana aku i ka pahi, ka pu, ka newa, a me ka hooweliweli pu. O ia maoli no na helehelena i hoea ae me ka maopopo loa, a e hoea hou mai ana no paha me ka weliweli.
9. Ua hookoia no hoi ka haiano o ka inoa Keoni Ana, oia hoi keia: He oni ana ae no ke aho hope loa o ke kanaka, he kupaka ana ae a lele loa ae ka hanu, a pio iho la ka ipupukukui malamalama o na kino he 63. A ina o ka oni ana keia o ke aho hope loa o keia Aupuni e ku nei, alaila, na ke au no ia o ka manawa e hoike mai; a ina o ka oni hope loa ana keia o ke aho hope loa o ka waihona dala o ke Aupuni, alaila, he nele ka hope i ke dala me ke ku wale o ke Aupuni; a ina o ka oni hope loa ana keia o ke Aupuni, a komo mai ka panai uwahi o na koi poho, alaila, ua pau ka hanu, ka ea o keia Aupuni; a ina o ke aho hope loa keia o ko ka lahui ai ana i ka ai, alaila, ua nalohia ka manawalea, alaila, he kaniuhu; a ina he paonioni aupuni ka mea e hoea mai ana, alaila, e hoea kino ae ana o Kalakaua me Paki, he kaua me ka hookahe koko, paki aku paki mai, a e po ana ka aina i ka uwahi. Ina e kapaeia o Keoni, a koe o Ana, e loaa ana ka haina o ke 'ana' a lakou nei i ana mai ai i ka lahui. Pela no auanei ke ana e hanaia mai ai lakou.
E like me ka lakou nei powa ana ia Godefere, pela no auanei lakou e powaia mai ai. E like no hoi me ka lakou nei kaili ana mai i ke Aupuni, pela no auanei e kailiia aku ai mai ia lakou aku; e like me ka lakou kipaku ana i ke Alii mai kona kuleana aku, pela no auanei lakou e kipakuia aku ai e kahi mana ike ole ia; a e like me ka lakou nei hoopilikia ana aku i ka lahui, pela no auanei ka pilikia e hiki mai ana maluna o lakou; e like me ka uwe ana o ka makua i ke keiki, a o ke keiki hoi i ka makua, o ke kane i ka wahine, a o ka wahine i ke kane no ka poino weliweli e kau ana maluna o lakou, pela auanei ka pilikia e hiki mai ana maluna o lakou. Aia la he auhee nui! Ke holo la me ke kamaa ole, ke lilo ae la na maka ma ke kua, aia la, ua nui ka hanu, ua pau ke aho, ua nae iki!! Heaha la kela e huhui akolea ae la? He puulu nui ua paa na lima ma ke kua. Aia la ke kaiia ae la! Aia la ua olohelohe!! Nani oe, e ka mea hookiekie, aka, ua kokoke mai kou kulou ana. Aia la ua pelu kou mau kuli a ua pau kou maliuia ana. E Re, aole oe e kualima ana a hiki e mai ka ino, no ka mea, ua hanau mai oe no loko mai o ka opu o ke kuko, a ua hookohi mai loke mai o ke kuakoko o ka puniwaiwai. Aia la! Ke ai mai la na ilio kawa-u, ke hoonuu mai la i ka loaa hewa, a ke ai nei ua keiki la i ka waiu o ka makuahine alunu!!
[Aole i pau.]
Na Lono Kuwaho Ano Nui.
Ua lonoia mai ua hooleleia ae ka he mahele o na koa luina me malina o Beritania Nui ma kekahi wahi o Berazila, pela ka loheia mai Para, Berazila, i ka la 14 nei, a ke hele la no ka okanaaina e hoopaapaaia nei me Venezuela. A ua lono hou ia mai no hoi ua hoole loa ia ka oiaio o ia lono e na Kuhina Beritania, Berazila a me Venezuela e noho la ma Wasinetona.
He hoeu hoohaunaele kipi ka i puoho ae ma Seoula, Korea, a ua pepehiia ka Moiwahine a make e na poe hiena limakoko Kepani. Mamuli hoi o keia, ua kukala ae ke Tai Wono Kunu, ka luaui o ka Moi, iaia iho i poo hoomalu no ke Aupuni.
Ma keia kau kole ra e holapu mai la ia Iapana, ua loaa he 4,706 poe i ka mai a he 28,513 ka nui o na make. Nui loa ka ikaika o ka mai i keia makahiki a ma kekahi mau apana ua aneane e pau loa aku na poe mai i ka make. Ua manaoioia nae hoi ua paha ka ulupa a aia ke emi iho la.
Ke lonolonoia la e ma re hou ana o W K Vanabila i kana wahine i oki ai, mahope koke iho ka o ka mare ana o ka laua kaikamahine Conosuelo me ke Duke ke o Malaboro. Ua hoomaopopoia ae, i mea e hooponopono ai i ke kuleana waiwai o ka wahine mamua ae o ka mare ana, ua loaa aku i ke Duke he $3,000,000 mawaho ae hoi o ka $10,000,000 i haawi e ia aku no ka wahine.
Ua lilo pio mai o Anatanana rivo, ke kulanakauhale poo o Madegasaka, i na pualikoa Farani malalo o Generala Dukene. Hahana ka hakaka ana mahope iho o ko na Farani kaalo ana aku i na ululaau a me na pohopoho hooulu fiva. Aia ke kukaiia la no ka maluhia. Nui ka hauoli ma Parisa a me kahi mau wahi e ae o Farani.
Ma ka hoohana maoli ana no i kona mau enegini, ua hoolana hou ae no ka mokumahu Belegica iaia iho. Ua pae oia a ano kau loa iuka a ahuwale loa kekahi aoao, aka, me ke akahele no o ka hana ana a neeu liilii oia i kela a me keia la a kai hohonu a na ke kai mai hoi ke kokua ana i hemo loa ai. Oiai, he moku Beritania oia, e malamaia ana he aha nieniele nona imua o ke Kanikela Beritania e noho la hoi ma Iokohama. Ua maopopo loa ae i nei wa ua ikeia mai no ka aina no kahi wa mamua ae o ka ili ana, aka, ua kuhihewaia he ohu a he noe halii iluna o ka ilikai.
Ua haalele aku ia Kahului ma ka la 19 nei ka mokumahu e o la ia inoa no Kapalakiko.
Haule ino loa ka pualikoa G nui ma ka hookuku ki pu pololei i malamaia i ka Poaono nei.
He heihei kaa hehiwawae ke malamaia ana i keia Poaono iho ma alanui Moi nei. No umi mile ka pahu holo.
I ka wa a ka Auseteralia e makaukau ana e holo i ka Poaono nei, ua laweia mai la kekahi o kona mau paoahi a hoihoi ia no ka Halemai Moiwahine mamuli o ka loaa ana i ka ma'i eha ma ke kino. Ke pii aenei kona oluolu i keia wa.
O ka halekuai rama e ku nei ma alanui Papu, ma ka inoa Hui Waina o Kaleponi, ua hoopaaia i kakahiaka Poalima iho la, malalo o ka aie kaa ole ia George Lycurgus. He mau inoa hui okoa ko ua halekuai waiona la i keia wa, a ua lilo mai hoi ma ke kuai ko ka mea hoopii kuleana ia Kapena G. D. Freeth. A no ka hookaa pau ole ia aku o na dala a ka mea hoopii, nolaila, ua kauoha mai la oia i kona loio maanei, Paulo Numana, e hoopaa ma ke ano banakarupe, aka, ua kaa koke no a hemo hou ka ipuka, a pau no hoi kiai ana a ka makai.