Ka Makaainana, Volume IV, Number 17, 21 ʻOkakopa 1895 — Page 5
HONOLULU, OAHU, POAKAHI, OKATOBA 21, 1895 5
hewa loa o ka aie, a e lilo ana kela mau olelo a ke poohia Kiwini i mea waiwai ole no na ewe a me na mamo a na mikanele. No elua makahiki a keu, ua miliona a keu aku ka aie lahui hou, oia hoi, he 50 pa-keneta hou iho i ko ke Aupuni Moi aie, a ua emi mai hoi na dala o ka Waihona mai ka $300,000 mamua a malalo iho o $50,000, me ka hookaumaha hou iho he 60,000 no na lilo o na pualikoa kumau, he lilo oi aku no ka makahiki mamua ae o na lilo mamua no no ka ohana alii, oihana koa, a me kahi mau lilo e ae o ke au noho'na Moi.
-
O keia iho la nae hoi na hoihiona o ke Aupuni maikai loa" a Kiwini i kukulu ae ai, a ke Kuokoa hoi e uwe haaloulou mai nei no ko ka lahui maliu ole aku. Ke kuhihewa ole makou, he hookahi no hana a ke Aupuni e hana ai, o ia no paha hoi ka hoopii ae i na auhau a nui hewahewa, a i ole hoi ia, haawi ae paha i laikini opiuma. He kumuhana ka opiuma e puke nei i na poo o na loea kalaiaina o keia au. Eia nae, aole o W.O. Kamika e holo ana no ka imi naau ao no ka hana i Amerika, aka, aia i Nu Zilani a me Auseteralia, a no ia mau panalaau Beritania mai ka malamalama ana e imi aku ai, me ka ukaliia aku ka e Alika Lopikana.
-
Nui hewahewa loa ko makou minamina i na kuluwaimaka pueo o ke Kuokoa maka-keleawe, no ka ike ole ae ka o na poe "anee alii" ua paa ko lakou Aupuni, no ka mea, he Aupuni ia ua "ike ole i ka pono a me ka hewa," a e make aku ana hoi "iloko o ka make ana o na holoholona uhane ole." Ea, pili pono io no ka hoi na huapalapala a ke Kuokoa i olelo mai nei no kona poe haku ma ka aoao hapanui o ka lahui i mau huapalapala e kahakahanaia aku ai a papahiia ae hoi e lakou ma ko lakou poe lae a pau loa, a no lakou aku hoi ka make e uwe ole ia ai. Auwe, aloha ino ka hoi!
-
Holo ka makau o lakou nei ma ae i ka ikeia ana o na hoailona kukui iluna o Puowaina, a i ke kualapa ma kona kua aku, he mau pule aenei i hala, a "puoho a puiwa" ai lakou, a mai lele nui i ka pali, ina la aohe opala lawe. A no makau nui no paha hoi i hoopioia ai ka a ana o ka ipukukui omaomao o ka Hale Dute, ka hoailona pololei hoi no na moku i ka nuku o ke awa, ke hoea mai i ka po, a ua mau ia hana pela no elua pule, a eia no paha hoi ke mau nei. He keu a ko lakou nei ma ae hilahila ole.
-
Pehea nui ana la lakou ke hoaa io mai kela poe o ke kai, no ka mea, eia no ke maeele nui e nei i ke akaku wale no. Ole loa paha ke paleia ae akaku a hoea maoli io mai. Eia nae, o kahi mea lea loa, iloko o keia mau lono no ka hoea mai o na kipi, ua lono hou ia mai nei aia loa aku nei ka ua poe kipi la i Bosetona, pela ka ka hoike a ke Kanikela Hawaii malaila. Hu no hoi ka aka. O ke kaapuni honua loa ae paha hoi koe a hiki i na Moku Papapa, alaila, ia wa aku paha hoi auanei e hoea io mai ai i o kakou nei. Auwe ka weliweli e!
-
Eleu no ka Oihana Makai i ka imi a noii ana i na hihia e ae, o ka oi loa aku nae paha hoi o na poe Pake piliwaiwai a puhi opiuma. A hiki mai nae hoi i keia la, aohe mea i hanaia a i loaa ae e pili ana no kela hihia hapala ka. Ua hoopaiia o Keoni Balaunu, no ke ki ana i kekahi haole hauakuli i kona wa hiamoe a hooluolu, e uku i $200 me na koina a e hoopaahaoia no elua makahiki, me ke noi ae no hoi o ka haole i ke Aupuni aole e hooko aku i ka hoopii. A pehea ana ka hoi na poe hamo ka, aole anei hoi lakou e hoopaiia ana no elua makahiki a oi aku paha?
-
Pehea no la hoi auanei lakou e hoopaiia ai, no ka mea, he poe wale no lakou aia i ka papaku o ke Aupuni, ke kuhihewa ole hoi ka makou koho ana. A e hewa ole no nae paha hoi makou ke hoomaoe ae, no keaha mai la keia puanuanu a ano palaleha loa o na poo o ka Oihana Makai, ina aole no ke kumu ua pili loa i ka oiwi, oia hoi, he io, he iwi, a he koko iwaena o na koo o ka poai hemolele. Ua hewa paha hoi makou ma keia. Ina pela, ea, e kala mai.
-
Kupaianaha no hoi paha ko Peresidena Kole haule ana mai kona lio iho aia ka a kaa pono ae mawaho o ka puka-pa o kahi noho o ko ke Alii Kuhina Kalaiaina, ana no hoi i kokua ai e hookahuli a kipaku. Eia nae, ua ikeia mai no kona haule ana, a ma kahi hoi o ka nanamakaia mai, ua haawiia mai na kokua ana iaia. A i ka oluolu ana ae hoi o kona poluea, me ka oleloia mai no ma ke kaa e hoihoi ai iaia, ua paakiki no oia e kau hou i kona lio a hoi ana.
-
Ua hoike mai keia hana kokua a ia mea a lakou nei ma ae i hoino ai ua waiho oia i kona manao kue, aka, o ke kokua ka mea pono iloko o ka wa pilikia, no o kou enemi ia mea i halawai me ka pilikia. He wahi kumu ao maikai no nei i na welo mikanele, oia hoi, aole no ka haule ana o kahi, e hoomau aku i ke ino, a aole no hoi no ka pilikia ana o kahi, e haawi ole aku ai hoi kahi i ke kokua ana. I ua o Peresidena Kole a kau i ka lio, ua haawi ae oia i na hoomaikai ana, a holo aku la me ano lohaloha.
-
Ma ka hoomaopopo ana iho hoi i na olelo a ko makou kilokilo, me he la ka hoi o keia haule ana o ke poo o ka Repubalika, o ia no na ouli no ka "lele i ka pali, pau pulu, aohe koe" no nei au oehaa ma nei mua koke iho, ke pololei hoi ka makou koho ana. Owai ana o kakou ka i ike aku, eia nae, he hookahi mea i ikeia - ua haule ka Peresidena mai kona lio iho Ma ka ukali aku no hoi paha e moepuu nona, o kona Aupuni no ke pani, a he moa lawa, moa kane ulahiwa me ke kinana moa ualehu, i panaiia mai hoi me ka ia ula a me ka puaa pukoa me hiwa, alaila oia pakele, no ka mea, loaa ka mahalo a na hoi ka inaina o na unihipili.
-
E like no ka hoi me ka makou i olelo kahiko ai no Wile Kakela, pela no ia e loheloheia mai nei, eia nae, ua onou paakiki aku no ke Kalabu Repubalika Hawaii mailuilu i kona inoa no ka hookohuia mai i Kuhina Noho Hawaii ma Wasinetona. Ke puapuai mai nei aohe ona hoihoiia, no ka loihi loa o kona alelo e like no me ko kona mua, me Lualii Kikania Kakina. Ina no hoi paha o ka loihi wale no o ke alelo, e aho no la hoi ia, aia hoi ua hele i ka loa a me ka laula o kona waha a pelu okoa iloko.
-
No ia haawina kamahao i loaa i na elele o keia au oehaa, ua loheia ua kikooia aku nei oia e hoi mai, e aho hoi ia mamua ae o ka hoohala manawa wale ma Bosetona e hoopiha ai i na nupepa me na olelo opala hoopunipuni haalele loa. Eia ke loheia aku nei e paniia aku ana oia e Kuhina Haki, a e lilo ana hoi ko Haki wahi ia Lunakanawai Kaapuni Kupa. Pela mau iho la no paha hoi lakou nei la e hooluaieleia ai a loaa ole no ka iini hoohuiaina o lakou ke noho mai ka Ahaolelo o Amerika Huipuia iloko o Dekemaba ae.
-
Hooikaika no na pualikoa e hoike ae i ko lakou mana, i keia wa hoi, ma o kekahi palapala hoopii i ka Papa Oia e hoonohoia aku o Kauka Weisona (Way son) ma ke kahua ma'i lepera o Kalihi. Ua manao makou e kuhau iho ana ka Papa, eia ka hoi auanei aole, no ka mea, ma kela halawai ana i ka Poakolu iho la, ua waihoia aku ua palapala hoopii la i ke komite kauka o ka Papa. O kahi kupono aku no paha hoi ia, waiho loa aku.
-
Mawaho ae o na hana hanai ai a ka Ahahui Manawalea Hawaii i pau iho nei, aole loa e hiki ke oleloia ae ua pau ka pilikia iwaena o ka lehulehu. Aia ko Kakaako poe, ma ka lawaia ka hilinai o ko lakou ola, ua hiki ole ia lakou ke hooko aku ia hana, no ka mea, aia ko lakou wahi iloko o ka palena i papaia. O ka pono loa, na ka Pape Ola ia poe e hanai.
-
Pela iho nei no ka hoi me ko Puuloa poe, kapu ka lawaia ana, make lakou i kahi mea e loaa ai o ka ai; a ke loaa hoi kahi ai, aohe i'a. Ua noonoo ole ka Papa Ola ia mea i ka wa i papa ai i ka lawaia ana, aole malaila wale, aka, ma kekahi mau wahi e ae no kahi. O kekahi kumu o ka pilikia, aohe loaa o ka bipi ma ia mau wahi. Nolaila, wahi mai a ko makou lohe, ua hoolohe ole ia ka papa ana a ka Papa, a ua heleia no e lawaia, i loaa ai hoi he inai e kohu pono iho ai o kahi ai, alaila, manao ae ka ponopono a me ke ola. Lalau no paha ke Aupuni.
-
Pakele mai Ku i ka Poka.
Ia Karisiano Konorada (Christian Conrad) e hele ana ma alanui Nuuanu aenei i ka hora 10 a.m. paha o ka Poakolu iho la, ua halawai oia me kekahi ulia, aole nae hoi oia i poino, aka, aohe no he wa. E kaalo ae ana he kaa kikane nui i piha me na pohaku uinihepa no ka hale hou mauka iho o ko Ahana hale humuhumu lole, ua a'e ae kekahi huila i kekahi poka owili i haule i ke alanui. Ua kani koha koke ae la a halahio ana ka poka mahope koke iho o kona mau oloolo wawae a palaha pu i ka paia o ka hale. He poka paha keia i haule mai kekahi mai o na hanaiahuhu a ke Aupuni, e hoike mai ana no i ke kupono ole o ka haawi a hoolakoia ana o ia ano mea i na poe kupono ole i ka hilinaiia.
-
Ua hookohuia mai nei e ka Aha Hookolokolo Kiekie o Beritania Kolumebia o Hanale Kamika, Kakauolelo o ka Aha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Paeaina, i komisina nana e lawe na oleloike a ko Honolulu nei poe ma kela hihia koi poho a A.E.W. Mula, i ke kapena a me ka ona o ka mokumahu Warimu. O keia ka hoopii koi poho o $50,000. hala ana paha he mau la loihi iaia no ka nieniele pono ana i na oleloike a kela a me keia mau hoike o ke Aupuni.