Ka Makaainana, Volume IV, Number 13, 23 September 1895 — Page 4

4 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, SEPATEMABA 23, 1895.

KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.
-
W.H. KAPU,
Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.
Wahi noho, ma Honolulu.
F.J. TESTA (Hoke),
Puuku.

Me ka puuku wale no na hookaa dala kua, aole i kahi mea e ae.
KEENA. Helu 327, Alanui Moi, kokoke i Aanui Konia.

-
UKU O KA NUPEPA.

No Ekolu Malama - $.50
No Eono Malama - - 1.00
No Hookahi Makahiki - - 2.00
Ina e hookaa mua ia peneia ka uku:
No Hookahi Kope - $.10
No Hookahi Malama - .25
No Ekolu Malama - - .75
No Eono Malama - - 1.25

UKU O NA LUNA NUPEPA.

5 Inoa - - - .15
10 Inoa - - - .20
Maluna aku o 10 Inoa - .25
Aia a elima inoa a kekahi luna mawaho ae o kona inoa iho, alaila, loaa he pepa iaia me ka uku ole.

-
POAKAHI, SEPATEMABA 23, 1895.
-

HAUOLI loa makou i ka hoomaopopo ana ae ua hooloheia ka makou mau ao ana i ka lahui ma ka mea e pili ana i ke pale ana aku i ka holapu ana a ka ma'i kolera. Ma ia mea, ea, ua hana makou i kekahi hana nui no ka pono laulaha o ka lahui holookoa, a e aho no hoi ia mamua ae o ka nele loa.

UA lilo na lono kuwaho o na aina e a mea ole ia makou i keia mau puka ana no ka mea, ma ko makou manao iho, ua oi loa aku na lono e pili ana i ke "kupuino weliweli," i kuloko hoi ia kakou nei, mamua ae o na lono o waho mai. No na lono kuwaho aku no ka hapanui o ka manawa, a no ka wa wale no hoi nei a hala ae.

O I ULUPA iho ka ma'i ahulau ia Kapuukolo a me Kikihale a okooko okoa io ae no na alelo ula o ke ahi holapu i kekahi mau pupupu kauhale kahiko, i kuni maoli ia no i ke ao e na lima o na kauwa o ke Aupuni, i mea hoi e kinai loa ai i na anoano hoolaha ma'i. Aohe ia i hewa i ko makou manao, ua pono loa no! He hooko ana no paha ia no kela moeuhane kahiko, a hookahi i koe e kakali aku ai o ka hoea mai.

INA paha hoi he manao kahi o ke Aupuni e hookaawale ae i la hoomaikai i ke Akua Mana Loa, no ka hoohala ana ae i keia ahulau ana a ka ma'i kolera, ke pau io hoi, ke manao hoi makou he hana maikai ia, aka, o ka makou hoi i manao ai e panai aku me ia hana maikai, mai no a hoopoina i na pio kalaiaina i koe, e hookuu mai ia lakou a pau. Ke hookoia mai hoi ia manao e ke Aupuni, o ko ka lahui uku kupono no hoi paha ia o ka haawi manawalea ana i na kokua e kinai i keia kupuino weliweli me ka uku ole.

KANAWAI LI-KANAKA.
-

                    Ua waihoia mai ka a i nei au hemolele e hookoia ai kekahi o na ano hana kanawai ole i kuluma ma kekahi mau wahi o Amerika Huipuia, oia hoi, ka hoowalewale ana i kekahi kanaka a ma kahi mehameha, a hanaia aku la kekahi mau hana kupono ole maluna o kona kino, me ka li ana iaia. I ka po Poalua iho la i hanaia ai a ua hoohikileleia hoi ke kulanakauhale nei i kakahiaka ana ae, i ka hoikeia ana ae o na mea i hanaia maloko o ka nupepa Pi Ki Adavataisa, a e ikeia iho no hoi ka makou hoike ma kahi kaawale ae o keia helu.
                    He mea hiki ole loa paha hoi ia makou ke koho ae i na poe na lakou i hooko keia hana ekaeka hilahila ole, aka, e hiki ana no paha hoi ia i kela a me keia mea e heluhelu pono ana ke koho wale ae no. O ka hoopuka ana i ka inoa o kahi mea me ke akaka pono ole, he kue kanawai ia, koe wale no a ku imua o ke kanawai a ahewaia. Eia nae, o ka mea maopopo loa, ua hanaia kela hana hilahila ole malalo pono iho o na pukaihu o ke Aupuni a me na ike'na hoi o na maka owau (?) o ka Oihana Makai. A o ka makou hoi ia e kahaha nei no ka hookoia ana o kela hana, a hiki mai i keia wa a makou e puka aku nei, aohe meheu i loaa iki, a oi loa aku no hoi, aohe i haawi uku makana ae ka Loio Kuhina a Ilamuku paha no nei hana, e like la no hoi me kela mau palapala i loaa ai i kakahiaka La Pule aku. He mau hana ekaeka like no nei, oia nae, aole na puapua o ke Aupuni i eneu ae. Aia paha ka eueu ae a make loa. I ka hoomaopopo iho no nae, me he la o na poe no paha hoi nei o kela aluka i makemake ai e lawe i na ola o na poe i paa pio a e noho ana iloko o Kawa i Ianuari i hala, no ka mea, ua ano like no na hana ma ia meheu hookahi, he ki pu hoi ia iloko o ke puanuanu o ke koko, a he li hoi nei.
                    O ka mea i hoopilikiaia, oia o F. Godefere, he kanaka Amerika a he mea kakau nupepa kamaaina no kakou nei. Ua manaoia a ua koho wale ia hoi nana i hana, a i ole ia, ua ike oia i ka mea nana kela mau palapala o ka La Pule aku no ke kanu ola ia o kekahi mau mea i loaa i ka ma'i kolera iuka o ka ilina o Makiki, a makou hoi ihilinai ole ai ua hanaia pela a ua lu hele hoi keia makamaka haole i na olelo e pili ana no ia mea. Me ke akaka ole o ka oiaio o ia mea, a oiai no hoi, he laau lapaau no kahi e loaa ana i keia poe hohe wale ma ke kanawai, ua lawe ae lakou i ka mana o ke kanawai a na lakou e hooko, a ua koe iki mai kahi ola, a eia ka waiho nei ma ke kulana kupilikii loa O kahi mea nae hoi e kanaaho ai, aia ka hana e pili ana no keia mea imua o ke Kuhina Amerika a me ke Kanikela-Kenerala, a o ke Komisina Beritania pu no ka hoi kahi i oni ae, aole ma o ka mea la i hoopilikiaia, aka, no ka hoomaopopo ana ina paha ua hiki i keia Aupuni ke hoopakele i ke ola o na haole, a o kona maopopo ae ia mea, o kona iini loa ka ia. Aole o ia wale, ua loaa na loio na laua e hoeueu, oia o Numana a me Rosa. Ua maopopo loa aole keia hana e moe malie ana.
                    Lehulehu wale na mea i lonoia mahope mai nei no keia hana kanawai ole a keia poe, eia nae, ua oiaio ole wale no, me ka maopopo loa no hoi aole he poe Hawaii i maa ia ano hana, aka, he poe haole wale no, mai ko onei poe o ka hanauia ana a me na kuewa mai, i manao nui ae paha hoi o lakou ka oi a no lakou keia aina a me keia Aupuni oehaa a lakou e kakoo nei. (I kumu hoohalike no nei hana, e nana aku i ka Keo Mila ma i hana ai i kela Kepani ma Hamakua.) O ka makou nae hoi e koho ae, he poe lakou no ke Aupuni a i koikoi hoi ma na kulana. Ua ulu mai keia koho ana mamuli o ka hoomaopopo wale aku no i ke ano o kekahi poe i kamaaina, a malia ua hewa makou, aka, na ke au no nae hoi o ka manawa e hoike mai ma nei mua iho.
                    E hewa ole nae hoi makou ke hoike ae ua hala ka wa pono loa no Peresidena Kole e kukala ae ai i ke kanawai koa, mahope koke iho o ka hanaia, a kikoo koke aku ia Hikikoki, e noho hoomaluia mai la ma Mokuola, e hoi mai e hopuhopu wale i kekahi poe a hoonoho aku i Kawa, a ia Wile Kini hoi, i pookoi ma ka nieniele imihala a hoopaa hoomainoino maloko o na keena pouli. O ke kumu o keia ae la, o keia kekahi o na puupuu oolea loa e inoia ai keia au hooponopono hemolele ma na aina e, i oi loa aku hoi ke ino mamua ae o ke ala haunaele ana iloko o Ianuari i hala. A o kekahi no hoi, he kumu maopopo loa keia e ko ole ai o ka iini hoohuiaina, no ka mea, e ikeia mai ana no he poe lakou noi ma ae i makee ole i ka pono o ke kanawai, he poe hehiku wale, e like no hoi me ka makou i hoaiai mau ai. E noke wale no lakou nei ma ae, aole loa e loaa iki ana ka hoohuiaina, no ka mea, ua hawahawa a ua paumaele na lima. Ke waiho aku nei makou a na ke au o ka manawa e huai ae i na iwi a ahuwale i ka la!

-
"MALOO NA IWI I KA LA."
-

Aohe mea e ae i ka waha o ka lehulehu, o ke kolera wale no. Ua lilo ia i mea hoinoino noonoo a i mea hoopilihua manao. Nawai no hoi e ole. A ono ole ka hoi ka ai ana a kahi poe i keia wa. Ua ahona iki mai nae hoi i keia mau la iho la, no ke ano akakuu mai o ka anai ana.

Aole ma ke ano pai wale ae no, aka, no makou maoli iho no keia e mahalo aku nei i ka Peresidena o ka Papa Ola, no ka makaala hana a me ka hooikaika loa e kinai i keia kupua weliweli. Oiai, aohe mea i nele me ka hewa ole, pela no makou e manao nei nona, e pili ana i keia hana nui iwaena o kakou. Ua lawelawe oia i ka hana me ka eleu a me ka noonoo akahele, me ka luli ole ma o a maanei, hookahi mea nui, o ka lanakila ae maluna o keia ma'i weliweli. Aka, aia no nae hoi maluna ona a me ka Papa Ola holookoa ko koikoi no keia ahulau, a no ke komo ana mai hoi ianei, aia aku ia maluna o Kauka La, ke kauka o ke awa nei.

Ke mau aku ke ano kulana hookiekie a hoolohe ole o na mokupuni e ae i ke Aupuni poo, alaila, me he mea la e mahae ana ia mau moku a kukulu ae i mau repubalika ku kaokoa loa mai ko Oahu aku nei. A oiai hoi, ua palapala aku nei o W.O. Kamika ia mau mokupuni, e hoike aku ana i na mea e hanaia nei maanei, aohe no paha hoi e hooloheia mai ana. O ka hiolo aku paha hoi koe o lakou nei ma ae a okaoka liilii. Na nei mua iho ia e hoike mai.

Ano e no hoi paha na hana hoomaemae i manaoia, oia hoi, ua hookaawale ae ka Papa Ola he eono mau apana i paumaele i ka ma'i. Ina e nana a e hoomaopopo pono ia iho ana, e ikeia no aole loa he ewe mikanele a he mea paha i pili kuonoono aku i keia aupuni i komo ma kekahi o ia mau apana. Ua pakele o Emaluka, eia nae, ua kokoke loa ka ma'i makai mai o kona wahi ma Puunui, i Kunawai mai. Pakele no hoi o S.E. Bihopa, Keoni me Hanale Walakahauki, Samu Damona, Wile Kamika, a me kahi poe e ae i lehulehu o ia auna.

O ka makou nae hoi nei e haohao a e kahaha nei i keia