Ka Makaainana, Volume IV, Number 12, 16 September 1895 — Page 3

Ka Makaainana.

 

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, SEPATEMABA 16, 1895. 3

 

NA PALAPALA.

            Aole maluna iho o makou ke koikoi o na hala a me na hewa no na manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka aia no maluna iho o na poe na lakou kakau mai.

 

Ua Kapaeia ka Oiaio.

 

(Hoomauia.)

            I ka wa a Honolii ma e kukakuka nei me na alii, ua hoike aku la laua i kela palapala me ke kuhikuhi pu aku ia lakou i ka manao, a lilo ae la he mea akaakaia e lakou kela inoa, Liholiho. I mai la o Liholiho: "He kanaka nui au a pehea la au i lilo ai i mea uuku loa." Hopu koke iho la o Honolii i ka lima o Liholiho a a'oa'o aku la i ke kakau ana o kona inoa, a pela pu no hoi me na aliiwahine i hoomaamaaia ai a hiki i ka makaukau ana. Ua hiki ke kakau leta aku kahi i kahi. A ia manawa i ae mai ai na alii ia lakou e noho iuka o ka aina e ao ai no hookahi makahiki. I ka pau ana o ka makahiki hookahi, ua holomua aku la ka malamalama iwaena o na alii a me kekahi hapa o ka lahui, nolaila, ua hooholo iho la na alii e noho loa na mikanele i Hawaii nei e ao ai.

            Nolaila, i ka makahiki 1820 i hoomaka mua ia ai ke mele ana i ka inoa o Iehova ma Hawaii nei ma ka olelo makuahine. I ka makahiki 1822, hoomaka o Hopu ma e unuhi i ka Ui Kamalii. Unuhiia hoi ka Baibala i ka M.H. 1823 e Binamu a me Kakina mai ka olelo Helene a i ka olelo Beritania, a na Hopu, Honolii, Humehume, a me Kanui i unuhi ae ma ka olelo Hawaii. Na Davida Malo, S.M. Kamakau, a me Kapohaku, na loea ma ka olelo Hawaii, i hooponopono. Nolaila, he ehiku kanaka Hawaii a me ewalu poe mikanele o ka Papa Amerika na lakou i hooponopono ka Baibala ma Hawaii nei.

            Mai ka makahiki 1820 a hiki i ka makahiki 1823, ua like me ekolu makahiki o ka noho mumule ana o Binamu ma, aohe leo. O Hopu, Honolii, Humehume, a me Kanui, o lakou maoli no na alihikaua ma ka nui o na hana i hanaia e lakou iwaena o na alii a me ka lahui. A o na hua mua loa i loaa ma ia hooikaika ana, a i kokua pu hoi i ka hana, oia o Davida Malo, S.M. Kamakau, Keopuolani, Kaahumanu, Keohohiwa, a me Kinau. Ekolu kane a me eha aliiwahine. O keia na poe mua loa i komo iloko o ka Ekalesia mamuli o na hooikaika ana a Hopu ma, aole hoi mamuli o ke alakai ana a ka Papa Mikanele, oiai e noho ekemu ole ana lakou me he poe kuli la.

            Aole au i manao e hoino i na mikanele, aka, e hoike aku ana au ma kahi i kapaeia ae ai o ka oiaio, a e pono e hoopololeiia, alaila, lilo i moolelo na ka kakou mau mamo ma keia mua aku.

            I ka huli ana o na alii a me ka lahui i ka pono Karistiano, ua lilo maoli na mikanele i poe punahele loa i na alii. Ua haawi wale aku na alii i kekahi mau aina nunui a me kekahi mau ahupuaa ia lakou me kumukuai ole, apela no hoi i lilo ai na kaikamahine alii i kekahi poe haole, oiai lakou e noho hoomaopopo ole ana i ka pono a me ka hewa o ia hana. Ua make aku lakou, a ke noho nei ka lakou mau kane iluna o ka waiwai nui, ka mea a lakou nei e hoino makawelawela loa nei.

            Ke ninau nei au ia Alapaki, Bihopa, Paleka, Kauka Hai, a me Waiamau, owai o na alii a me na lahuikanaka o ka honua nei, e like me na alii a me ka lahui Hawaii, ka oluolu, lokomaikai, a me ka hookipa i kela a me keia ano lahui i hele kuewa mai a pae olulo i Hawaii nei, no ka mea, ua like loa na mea a pau i na alii a me ka lahui, ina paha he kulana kiekie a haahaa oia?

            (Aole i pau.)

 

He Makuahonowai Hanaino Hunona.

MR. LUNAHOOPONOPONO:

            Ano, he kauwa malihini au imua ou, e kuu MAKAAINANA, ka ipukukui pio ole, e holo ana kou malamalama a pani ka Paeaina, no kela mau hua e kau ae la maluna.

            Eia ma Kalawao, Molokai nei, kekahi mau makua hana uko ole i ka laua hunona, oia no kou mea e kakau nei ma na kolamu o kou kino lahilahi i ike mai ai na kini makamaka o'u e noho ana i ka la puka i Haehae a ka mole olu aku o Lehua, no ko'u mau makuahonowai hanaino. Nolaila, ke hoike nei au ma na mea oiaio loa, aole ma ka hakuepa wale iho no, aka, ma ka ikemaka loa. Oiai au i mare ai i kalaua kaikamahine, ua noho iho makou me ka maikai, a ma hope hana mai i kekahi hana ku ole i ka maikai. Ua hana mal laua me na olelo hoohilahila ino loa ia'u i ka laua hunona me ko'u hana ino ole aku ia laua, o laua nae ka i hanaino mai. Penei na hana a'u e hoike aku nei imua o ke akea:

            Ma kekahi la o ka mahina o Iulai, ua lawe ae keia makuakane a hili i ke kaula ma na wahi a pau o ke kino o ka'u wahine, ua hele a @i na ehaeha i loaa maluna ona. No'u iho, aole au i launa aku ma kahi i hana ai keia makua i kana kaikamahine pela. Ka i no o ka pau la hoi keia, ua hana hou no i ka ma o ke kaikamahine e like me ka mua, ua hiliia no e like me kekahi holoholona, a ua loaa na palapu i keia mau kaikamahine. He hana maikai anei keia a ke ia makua i na keiki, oiai, owau ka mana maluna o ka'u wahine, no ka mea, ua mareia maua imua o ka Rev. Makua L.L. Coorady, i ka la 25 o Dekemaba, 1893. E ike, mai e ko'u mau ohana, e noho ana i ka aina ua kaulana "Kanilehua," a me na wahi e ae, i ka hana a ko'u mau makua honowai. I nui ke aho e kuu MAKAAINANA. O keia kekahi hana a na makua i ike ole i ka palapala, no laila ka mea o ka hana ana i keia mau hana maluna o kana mau kaikamahine. A e ike mai na mea a pau loa i ka hana a keia makuahonowai a o ka mea ia e ike ai i ka hana a ka hunona.

            No ka mea, o keia kekahi makai i hoonohoia e ka luna nui o ka panalaau ma'i lepera nei, a eia mai ka mea e ike pono ai i na hana hupo a keia makai i hoonohoia ai. Ua hele aku keia makai e hoopii i ka luna nui no ka hoowalewaleia o ke kaikamahine ana e kekahi keiki e noho @a i ka pa auau a kauka Goto i pau iho nei, a ua laweia aku keia mau mea imua o ka luna nui e ninauia ai ko laua mea i hewa, a ua olelo kekahi ua hana no laua no ko laua makemake iho, pela ka olelo a ka mea i hoopiiia imua o ka luna nui, a o ia anei ka hana kupono a keia makua i kana mau kaikamahine o ka haawi iho i kekahi mau ehaeha maluna o kana mau kaikamahine a lawe aku imua o ka luna nui e hoopii ai. Eia kekahi mea nui loa, ina he loaa iki ka noonoo iloko o keia kaikamahine, ina la heaha la ka hana a ka luna nui malana ona e olelo mai ai, oiai, he kanawai paakiki keia maluna o na kokua e noho ana ma keia panalaau, i ka pepehi ana i kekahi ma'i. I keia kokua wale no ka pepehiia o ka ma'i Pake me ka hele pu aku e hoopii i ka luna nui. Heaha la kona kuleana o ka hele ana e hoopii oiai, he kane manuahi ka keia kaikamahine e noho nei. Pehea la ka mea pololei e hanaia ai e keia makai huno nui wale o ka pepehi ana i ka ma'i Pake. Ina e hoopiiia keia makai imua o ke kanawai, heaha la ka ke kanawai e kau ai maluna ona, oiai, he makai maa i ka hoopii imua o ka luua nui.

            Owau iho no me ka oiaio,

            J. K. KAPIIOHO.

            Polapola, Molokai.

 

            He Pake ka i hopuia i ka Poalua iho nei no ka hele ana e lawaia makai o Kalia, oiai, ua papa ka Papa Ola i ka hele ana e lawaia ma ia mau wahi.

            Ua lawe aku ua mokupea S.G. Waila a me Archer i ka auwina la Poakolu iho la, he mau ohua a me na eke leta mai keia awe aku no Kapalakiko.

            Ua hauleia iho mai luna aku o ka lio ma Waimea, Hawaii, o Ewa Paka, kekahi o na kaikamahine a Sau@u la Paka i kekahi o na la o keia pule aku nei, a ehaia. Ke pii ae la kona oluolu ma na lono hope mai nei.

 

Ua Hiki ke Huli Hoi Mai.

            Mawaho ae hoi o ka huikalaia ana ae o kekahi poe o na pio kalaiaina, ua hooholo ke Aupuni e ae aku i kekahi poe i kipaku nui ia ai i na aina e e huli hoi mai i ka aina nei. Iwaena o ia poe o Ferede Harisona, Kale Kalaikona, F.H. Redewada, Ata Waite, Hale vona Watana, a me kahi poe e ae. Aohe kekahi o lakou i noi mai i ke Aupuni no ka aeia e hoi hou mai. O na Akepoka, Ritimana, J.C. Waite, a me Keleme, aohe aeia e hoi mai i keia wa. A o na mea hoi e hoopii nei i kela hui mokumahu, oia o Caranesetona a me Mula, ua aeia e hoi mai oiai ko laua hihia e lawelaweia ana, aka, e haalele mai nae hoi laua mamua o Novemaba 1. Me he la o Kale Kalaikona a me Ferede Harisona ke u hoi koke mai ana. O na hoahanau Akepoka paha hoi, na kekahi makukaua Beritania paha laua e hoihoi mai ana.

 

            Ua aneane no hoi e kaili aku o Lehua i ka la, i ka Poakahi i hala, hookuuia mai la ko makou hoa paahana pu iloko o keia oihana hookahi mahope o ka hoomaluia ana no hookahi pule. O ia mau no kona kulana me'o i ka hai mea punahele, aohe pu me ia na hiohiona o ke kolera.

 

HUI KAMAA O NA POE HANA.

 

POE KALEPA NUI A LIILII I NA ANO KAMAA A PAU LOA.

 

Helu 516, Alanui Papu, ma Kauhale Hou o Burua.

Honolulu, P.H.

iul 15-

 

W.H. DANIELS,

(Bila Daniela)

            Agena Kuai a Hooponopono Ama, Mea Hana Palapala Kanawai, Mea Ohi Aie a pela aku.

            O na hana a pau e haawiia aku ana iaia, e lawelaweia no ia me ka eleu a me ka emoole.

            Keena Hana a me Wahi Noho, aia me Wailuku, Maui.

            mei6-mk.

 

E.M. NAKUINA.

KOMISINA O NA ALA LIILII AME NA PONO WAI.

            Notari Lehulehu, a he Agena Haawi Palapala Ae Mare no Honolulu nei.

            KEENA HANA: Helu 308, Alanui Kalepa. dk 3-1mk.

 

F.J. TESTA, (Hoke).

MEA OHI A KOI AIE

Mea Huli Moolelo Aina a Waiwai e ae paha.

Mea Unuhi a Mahele Olelo Hawaii a Enelani paha.

Mea Hana Palapala Kanawai o na Ano a pau.

Mea Kuai Mikini Humuhumu Lole.

Mea Hoolimalima a Hoolilo Aina.

Mea Kuai Waiwai no ka Uku Komisina Haahaa.

Ua makaukau mau oia e lawelawe i na hana a pau e haawiia mai ana iaia. He kuike ka rula.

            E loaa no oia me keia keena. apr 8-1mk.