Ka Makaainana, Volume IV, Number 4, 22 July 1895 — Page 4

4 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IULAI 22, 1895.

KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.

E hoopuka mau ia aku ana i kela a me keia Poakahi o na pule a pau.

W. H. KAPU,
Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.
Wahi noho, ma Honolulu.
F. J. TESTA (Hoke),
Puuku.

                Me ka puuku wale no na hookaa dala ana, aole i kahi mea e ae.
            KEENA: Helu 327 Alanui Moi, ma Waialeale, kokoke i Aanui Konia.

UKU O KA NUPEPA

No Hookahi Kope - $ .10
No Hookahi Malama - .25
No Ekolu Malama - - .75
No Eono Malama - 1.25

Ina e hookaa mua ia peneia ka uku:

No Ekolu Malama - $ .50
No Eono Maalama - - 1.00
No Hookahi Makahiki - - 2.00

POAKAHI, IULAI 22, 1895.

                HEAHA la ka waiwai o ka hoohui ana mai i na paemoku i hiki ole ke loaa ona honua e kukulu iho ai i kekahi pahuhae? Ahu no nae hoi paha ka pala, pau pu no nae hoi koalaala!

            MA ka haomaopopo ana iho hoi i na hana e lawelaweia nei ma ka inoa o ka Repubalika, aohe no he mea ano nani loa e ku ai la hoi o kaena ana. Ua oi loa aku no i ke au noho'na Moi o Hawaii nei. O ka hemolele a me ka maemae hoi keia, aole i ikeia aku, a aia la ihea? Aia paha i Manua a i Milu.

            UA loaa no i ka Bihopa o Honolulu ka palapala ae e hooko aku i ka oihana laa o ka materemonio mai ka Repubalika mai, mahope mai hoi o kona hooko ana i kela mare Kauhane-Kaulukou. Eia nae, aole no ia aeia ana mai, e manaoia ua hoohiki oia malalo o keia Aupuni. Aole loa pela. Mai no a hoolohe i na olelo hawawa a ano ole a kahi poe e ae e wahakou nei.

            KE hoahu kakou iloko o ka Banako Hunahuna Hale Leta, ua like no ia me ka apono ana aku i kekahi Aupuni a kakou i makemake ole ai a i hilinai ole loa ai hoi. O keia maoli no ko makou manao, a aohe no hoi e kala kahiko makou i hoaiai ai pela ae la a no ia mea. A o ka mea e hoole mai ana i ka makou, ua olohewa a lalau oia, a i ole ia, ua kuhihewa okoa no hoi paha.

            WAHI a ka oleloia, aole ka he ae o ke Aliiaimoku e huikalaia a e hookuuia oia, aia ka a pau na poe pio e ae i ka hookuuia, o na poe no hoi a pau loa i paa mamuli o ke kupaa ana ia "'Onipaa.' ka pua o ka hala" Ina o keia io kona manao, aohe makee lahui aku a koe mai. No makou iho nae hoi, aohe o makou hilinai ua olelo ae oia pela, a he mau lawe'na olelo wale no nei na na poe puni lawe olelo.

POPOPO POHOPOHO HOHONU.

                Mai ka makou hoaiai o ka helu i hala no ke kulana olohaka maopopo o ka Waihona Aupuni, a ua hiki aku na hoolilo ma kahi o $39,000 i ka malama hookahi mawaho ae o na loaa mai i oili hou ae nei he kulana oi loa aku o ke kuhoho, e huoi ae ana hoi i ka puha maopopo loa o na lawelawe ana o keia au oehaa a ka hemolele i noho alii ai. Imua o ka Aha Senate i ka Poaha iho la i oluolu ae ai ke Kuhina Waiwai kohu owau e waiho hou ae i mau hoike huahelu, a i keia wa, i ke ano o na hoohana ana i na dala hoahu o ka Banako Hunahuna Hale Leta, kahi a ka lehulehu e hoahu nei i ka lakou mau hunahuna dala liilii. O ka mea mua loa e hoomaopopoia ai, eia no nei Kuhina Waiwai ke hoomau nei i ka lawelawe ana i na hana popopo i ke au o Kakina ke Kuhina Kalaiaina, ma ka lawe ana ae hoi i na hoahu a hoolilo aku no kekahi mau hana waiwai ole, e laa ke alanui ai puu dala nui o ka Lua o Pele, ke alanui hoonui lilo o Puowaina a i lilo hoi i mea waiwai ole i neia wa, a me na ohewai o Wailuku e muu la ma na kae alanui a ke hele loa aku la i ka pau i ke ino.
            Ke kilohi pono iho kakou i na hana a ke Aupuni, e ikeia no ka lawe maoli ia ana ae o na dala i hoahuia aku i mea e ukuia ae ai hoi o na dala i unuhiia ae. Ua hookomo aku ke Kuhina i na huahelu ma kahi o na hoolilo i na dala i loaa mai malalo o na kanawai aie lahui, ma ke ano ukupanee i na poe waiho dala iloko o ka Banako Hunahuna Hale Leta. O ka huina no ka makahiki i pau i Iune 30, 1895, he $29,539.14. Aole nae hoi i ukuia ae keia mau dala ma ke kuike, aka, ua hoomoeia aku ia ma ka aoao pomaikai o ka Banako, a ma ia wa iho hoi i hooliloia ae ai ma ke ano he mau loaa malalo o ka Aie Lahui. He keu no paha hoi a ke kupaianaha a hoopahaohao o neia ano hana. Maikai nanaina maka wale no ke ano, aka, ke komo kuhohonu aku, aohe popopo aku a koe mai. Ina paha hoi e hoea mai ana ka la, e like no me ka makou i olelo kahiko loa ai i o kikilo loa, e pau ai o ka hoahuia ana aku, a ma kahi hoi o ka waiho aku, he unuhi wale no, pehea la ke Aupuni e hiki ai ke hooko pono aku i na koi a pau loa? Ua maopopo no hoi ia makou aia ke ola a me ka pono o na banako hunahuna ma ka hoopukapuka ana aku i na hoahu no kekahi ukupanee kupono e loaa ai o ka pomaikai, a he mau waihona kuikawa hoi ko na banako i hilinaiia, i hiki ole loa hoi ke hamuia aku e ka mu a me ka popo, a aia hoi na hoopukapuka ana ma na pepa i hiki koke ke hooliloia aku no ke dala maoli.
            He keu keia ae la a ke kulana apiki loa, a aole i akaka loa ka hopena aku, ina e hoomauia aku e like ae la me keia ka pakelokelo. E hoomaopopoia hoi ua loaa mai i ke Aupuni iloko o ka makahiki i pau i Iune 30 he $220,000 malalo o ka aie, mamuli hoi o ka hooliloia ana aku o na bona, a me na hoahu ana iloko o ka Banako Hunahuna. Ua hooliloia keia mau dala penei: Palekai Pohaku, $22,000; na Alanui a me na Alahaka, $28,000; Halemai Pupule, $6,500; Oihana Wai, $88,500; na Hale Kula, $7,000; na Kuleana Aina, $750; Ukupanee Banako Hunahuna, $29,500; koena ma na Buke, $37,750. He mea maopopo loa ke oi loa aku no ke kulana kuhokuho hohonu loa o ka aina nei ma ka aie kaa ole, a e hoea mai a ia no hoi he wa i hiki ole loa ai i ke Aupuni ke alo ae i na hopena kuwalawala e poino ai o ka lahui holookoa, me ka nana ole ae hoi no na aoao kalaiaina like ole. Ina e hoomau aku ana ke Aupuni ma na hoonui lilo uhaai wale, a hoao hoi e ai pakiko, e like la hoi me ka lakou i akenui ai i ke au Moi, alaila, e waele e ae no paha hoi lakou i ke pulu mamua ae o ka haule ana mai o ka ua naulu o ka poino, a ke hoomaopopo ole, e pau ana ka loaa o ke dala ma ka aie, nele i na hoahuia aku, a pau pu no hoi me ka hilinai a mai, a ke hoea io mai hoi ia la a hele kaapuni mai ka mea ohi i kana mau koi ana i ka lehulehu, ua neo kela a me keia, no ka mea, ua pau ka hilinai ana. A ia wa auanei, ihea aku ana kakou? Ilalo paha o ka lua pa u i o Milu la. Auwe ka poino a me ka make e! Weliweli!!

UHU! NUINUI HAOHAO NO!!

                Ae, oia, haohao io no ka hoi Ke Aloha Aina i ko KA MAKAAINANA nei hoolaha ana aku i ka mea pili i ka waiho a haalele nohoalii o ke Aliiaimoku iloko aku nei o Ianuari. Minamina wale no ka hoi ko ka makamaka omaka hou haohao ana. Aohe me ia ia wahi, aia no ia kuleana me makou. Ina ua hewa makou, me makou no ia, aole loa hoi me ia.
            E hoole mai ana anei ka makamaka ua oiaio ole kela mea i hanaia ai e ke Alii? Ma ko makou aoao hoi, ke hilinai no makou ua hana io ia no, a e ike a e maopopo ka lahui ia mea e pono ai, o ia ka pono loa. Ina ua hoowahawaha ka lahui mamua i ko ke Aupuni wa i hoopuka ai ma na pepa liilii, no ia wa aku la no paha hoi ia, aole nae hoi ia he mea e keeoia mai ai o makou no ka hoolaha ae i ka mea oiaio.
            I ko makou hoomaopopo iho no nae hoi, o ka makamaka wale no paha ka i haohao e like la no me ke ano moowini o kona kuono a kowa noonoo. A no makou iho hoi, aole loa o makou makemake ia ano noonoo olowi. O ke akea a kuulala ko makou iini, a e like hoi me ka makou i hoaiai ai, aia a hiki mai i ka wa kupono no makou, alaila, huai pau aku makou i ke kumu nana i hooulu mai i ka manao e hoolaha aku i neia mea ano nui ma ko Hawaii nei moolelo. Nolaila, aia no paha a hiki mai ia wa kupono, o ka wa no paha hoi ia e pau ai o ka haohao o ua makamaka omaka hou nei.

"MALOO NA IWI I KA LA."

                Ua hoike ae ka nupepa ohua palemo alaula a ka ohana Kakela, ka Pi Ki Adava taisa, aia ka he paonioni ke nokeia mai la ma o mawaena o na poe mikanele Pelekane me Maleka, e pili ana hoi no ka waiwai io o ka lakou mau apana hana like ole ma ke kahua dala a me keneta. A ua olelo ae la no hoi he keu a ke ano e o keia ano paonioni. Pela no hoi paha, ano e io no! Ka i no hoi ma ke dala a me keneta, a me na keneta elua e loaa mai ana no ka Amerika Huipuia hoohoihoi ana i ka oihana mahiko a me ka hana kopaa, ka mea o na ewe i hookahulihia ai i ke Aupuni Moi o Hawaii nei.

            Aole anei pela? Ae, o ia maoli no, a o ia ka pololei, ka pololei wale no, a o ka pololei loa ma na ano a pau. Iloko o na makahiki i aui ae, o ia ae la kekahi o na kumu paio ma ka aoao e kakoo ana i ko na ewe a me na mamo kipi a hookahulihia ana i ko Hawaii nei Aupuni, a o na pomaikai popo wale o keia ao ka lakou i makemake loa ai mamua ae hoi o ka pono lani o kela ao ma o, kahi a ka mu me ka popo i noho ole ai. Akaka loa no hoi ka makee waiwai o keia poe, aohe mea ole wale no hoi na uhane, o ke koloka ia e uhiuhi ai i na ano hana e ae.

            Pela no paha hoi i pahua ai a halahu loa na ao ana a na mikanele i ka hanauna hou o kakou nei. E ikeia no hoi imua o ko kakou Aha Apana. I kela mau pule aku nei, ua hopuia o W.