Ka Makaainana, Volume III, Number 16, 24 June 1895 — Page 1
Ka Makaainana.
BUKE III - Ano Hou. Honolulu, Oahu, Iune 24, 1895. HELU 16
Ke Aloha i ka Puuwai.
Anoai he aloha neia la,
A ka manao e li'a nei la,
Ka pua i lohia e ka nani la,
A o na la o ka makemake la,
Kuu hoa ha'iha'i olelo la,
O ke anu me ke koekoe la,
Kaua pu ka i ike iho la,
Na kihene wai a ka pua la,
Kilohi iho wau o ka nani la,
Molale i ka ike a ka maka la,
Ua ana kapuai lima ia la,
Ka loa hoi me ka laula la,
Maopopo wa e no hoi la,
Ka apona a ka ua i ke pili la,
Pipili he mamau i ka noe la,
I ka miki okaa i ka pua la,
I ke kakaohi a ka ua la,
Nae iki i ka nui o ke anu la,
Ua ku i ka ii a loko la,
I ka papahola i ka puuwai la,
Nawai e ole ke aloha la,
No ka ike kumaka ana aku la.
E walea e nanea ana oe la,
I ka hale pohai a ka manu la,
Haihaia mai ana ka puana,
Ke aloha paa i ka puuwai la.
LUINA.
-
Palukuia o Kamehameha.
Na ka Hoku ke komo mua a loaa ia lakou he eono holo iloko o na hana pahemahema ana a Kamehameha. He elua wale no holo a ka inoa hope i keia komo ana. Mai keia manawa mai ke ano hoihoi ole ia o ka laua mau paani ana a hiki wale no i ka pau ana. Ua piha na hora 2 o ka paani ana a lilo aku la ka eo i ka Hoku me 21 aipuni kue ia 11 wale no o Kamehameha. Eia iho na holo a kela me keia ma na komo ana:
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Hoku 6 2 3 0 4 0 4 0 2 – 21
Kameh 2 1 1 0 4 1 0 0 2 – 11
Aole i mahuahua loa na poe makaikai, no ke ano paapaana ole ae no paha o na poe paani.
I keia Poaono iho o Ikeoleia me Kamehameha.
-
E hoopukaia aku ana he nupepa namu i nei auwina la mai ka halepai aku o ko makou puuku malalo o ka inoa Ke Kuokoa. Na kekahi hui ia nupepa, a e noho lunahooponopono ia ana e E. Nore, a o G.C. Keniona ka luna nui.
Maloko o ka luakini o Sana Anaru i ka po Poaha iho la i awaiauluia ae ai o Tome K. Ea me Misi Zoe Haimoeipo e ka Bihopa o Honolulu. Mahope iho o ka pau ana o ka mare, ua malamaia he anaina ike makahi noho o Misi Luse Pibode.
Po Poakolu iho i paa ai i ka honuia na luina mahuka ekolu o ka mokupea Helena Burua mahope iho o ko lakou auwana hele ana maloko o ka nahelehele no kekahi mau la. E iho mai ana lakou ma ke alanui Nuuanu no ka haawi ana ia lakou iho imua o ka oihana makai i ka wa i loaa aku ai i na makai kaulio, a kai wawae ia no ka Halewai.
KAU AHAOLELO MUA.
-
Na Hana Pauaka Hoopau Koalaala
o ke Kau Kuikawa.
Aohe no he mau hana ano nui imua o na ana a elua i keia pule iho la, koe wale no ka noonoo ana i ka bila kanawai aina a ke Aupuni. Oiai, aohe kope o ia bila i loaa mai ia makou, aohe makou i ike iho i na mea ano nui i manaoia ma ia kanawai. Ua lohe mai nae hoi makou aia no he mau mea maloko o ia bila i kupono ole loa no ka pono o ka lehulehu. Aia a loaa a ike pono makou, alaila, hoaiai aku i ke akea. Ke noonoo like ia nei keia bila e na aha a elua, a ihea la e pau ai.
Mawaho ae o keia ae la, o kahi hana e ae a na loea i hana ai, o ia no ka wae ana ae i na lala o ka Ahakuka Malu o ke Aupuni. Ua wae ka Hale ia Maka Lopikana, Keoni Ina Ianua), D. Lima Naone, Alika Lo-pikana, a me Keoki Kamika, a haule hoi o Hanale Kamika. Aohe i akaka ko ka Aha Senate. He keu no keia poe a ka apiki o ka wae ana ae he elua o ko lakou mau lala i mau hoa no kela aha.
He olelo hooholo ka i waihoia ae imua o ka Aha Senate no ona komite hui o na aha a elua, no ka noonoo ana i ke oki aku i alanui maloko aku o ka pali mai Nuuanu a puka i Koolaupoko
Lehulehu no na bila kanawai i waihoia ae, aka, aole no he mau mea ano nui loa e poino ai ka lahui mawaho o na lahui e ae. Na lakou no paha hoi lakou e hana mai.
Mau Hunahuna Nema a Hoinau.
Ua heluhelu elua ia, hooholoia a kauohaia e kakaupoepoeia ka bila no $12,000 no na lilo o keia kau kuikawa.
O ka Hale ka mea hana nui, a he mau minute helu wale no hoi ko ka Aha Senate a pau ae la i kela a me keia la.
O na loio o ka Ahaolelo, oia no o Kikila Balaunu no luna a o Lopikana no lalo. Ina he mau ninau kanawai pohihihi, o ko laua mau manao na mea uiia aku.
Pokole loa ka na olelo pule a ke kahunapule haole o ka Aha Senate, a nui no hoi ka mahaloia. Aole ka pela ae kahi kahunapule o laua, he kuu iki aku no ka kana i ke kula loa.
No ewalu wale no poe oiwi ohakulai, lilo ke Aupuni he $10 o ka la no ka maheleolelo no lakou. I maheleolelo aha no la hoi ia, he au hou a he au haole hoi nei, huai nui ae no hoi paha i ko lakou ike namu.
Eha poe o ka oihana laa he mau lala no keia Ahaolelo, hookahi i ka hale o luna a ekolu i ko lalo. Eia nae, aohe no i oi aku la laa, ka ihiihi a me ka hanohano e like la me ko na kau mamua.
Hoohokaia o Kamauoha i ke noi ana e hoolakoia na hoa me na buke kanawai, a pela pu no hoi me ka noonoo koke ia o ka bila haawina, i ka Poalima nei. He keu no paha hoi a ke kolohe o kahi Lopikana iaia.
Ua waiho ae ke Komisina Paahana he hoike hou, a e like no me ka mua, pela no ka waiwai ole o keia. Makemake lakou e hookohuia ae i luna oihana hou no ka nana ana i na paahana a pela aku.
Aole ka maheleolelo he luna no ka hale, no laila no paha hoi ka mea i pii ai o kona uku; aka, o ke kakauolelo, ka makai a a elele i nuiia, a me ke kahuna, he poe luna lakou, a ua kaupalenaia ko lakou uku malalo o na rula.
Ua kohoia o Kaumauoha i ka Poalua iho la i hope lunahoomalu no ka Hale, a i ka wa hea la auanei hoi oia e hookohukohu ae ai ma ia wahi, oiai, he pumehana mau no ia noho ia Lima o Naone. Aia paha a he make no kahi i keia mau la.
Eia iho na uku o na luna like ole o na hale a elua: Aha Senate- kakauolelo $10, makai me elele i huiia $4; Hale - kakauolelo $8, makai me elele i huiia $4. Oiai, aole ka maheleolelo o ka Hale he luna, he $10 nae hoi kona uku. Pii ke kai o kahi Pake.
He Hanuna kahi o ka hale, aka, he mea Haia wale ia aku no ia e kela Kamauoha "pili wale ka i'a i Piliwale," ka mea no i uhailoloia ai e Kauhane hapauea o luna a pili i ka Pali no ka lawe i ke kipe i kela kau kuikawa no o 1887, ke hewa ole makou, a i ole ia, i 1888 paha.
No Kauai mai nei ke Kaeo i keeo ole i kona hele aku a aneane e kaeole loa. A no laila mai nei no hoi kahi lala haole hoohai mau iloko o ka hale me kekahi huihui pua nui ma kona puka-pihi lepelepe kuka i na kakahiaka a pau, me ke kokuaia aku e ko Hilo mai nei Rikeke a he kanahai mai no hoi ka Lunahoomalu.
Namunamu ka kahi kakauolelo peke o ka Hale i ka hoemi ia iho o kona uku malalo o ko ka maheleolelo, he $8 o ka la ma kahi o ka $10 no ka mea hope. No ia paha hoi, ua huluipau ae ua wahi peke la i ka hana heluhelu hooponopono ana i na bila kanawai e paiia ana a pau iaia, a o Kawainui ka kona kokua.
E ole kekahi palapala hoopii no ka weheia ae o kekahi alanui hou mai ka uwapo a Kamika a alanui Vineada, mai kekahi poe mai he 65, loheia ko Kapena Kalune leo. Kakaliia aku la hoi oia o ka noke ae i kana namu luina, e nau a e awili ana i na olelo maikai a maemae me na olelo ino a pelapela. Oia no ka oi loa ma ia ano.
Ina e hoomau aku ana ka Ahaolelo i ka hana ana e like me ia e noke nei, aohe e pau ana a hoea i Hoikeana, a haule wale hoi na la he kanakolu i manaoia ai. O ia nae hoi ko Haia mea i lawe mai ai i olelo hooholo i ka Poaono nei, a ua hooholoia mahope iho o ka hoololiia ana, aole e waihoia aku na bila hou, aia wale no a na ka aoao o ke Aupuni.
Aohe maheleolelo o ka Aha Senate, no ka mea, o Kauhane wale no ko laila, a ua ku-a haole loa hoi oia i nei wa. Pehea ana la oia ke ku ae e namu? O ka makou ia e kali nei, e ake ana e lohe aku i kona pakake mai i ka "walawala wai ki poha" a ka haole. E hu ana no paha hoi ka aka iaia. Aohe ia e hewa, o ka loheia aku ka hoi ia o kona ike pakake.
Pii ko Kuhina Haki kai iloko o ka Aha Senate i ka Poalua iho la, i kona lohe ana aohe ka he ae o ka elele pulumi o ko Keena o ko ua Aina E e pulumi mau i ka Aha Senate me ka uku kaulele hou ole ia aku. Oiai, aia ka ia elele malalo o kona malu, a ina oia e ae ole e hana me ka uku ole, alaila, o kona pau aku no ka hope, a imi aku i mea e ae nana e lawelawe i na hana pulumi o ia mau keena a elua. Auwe no ka hoi, hanaio ke peke la.
Ua hoike mai ua lawelawe hana ana a ua makai a elele i huii-
-
(Nana koena ma ka aoao 8.)