Ka Makaainana, Volume III, Number 4, 1 April 1895 — O NENE KAUA KULOKO Hoakaka Ano Nui no na Hana i Lawelaweia a Pahua. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

O NENE KAUA KULOKO

Hoakaka Ano Nui no na Hana i Lawelaweia a Pahua.

(Hooaiauia niai ka helu.3.) Na Wahiaeī Hopuia. () Kieke K aae a me Makanui (w). Ua hookuuia mai 110 laua a eluā v I Kauai kahi i hopu -iaai o Kieke e W. H. Laiki a laweia oaai no Honolulu nei nia ka īwalaoi, a o Makanui (w) hoi, ika poli no o Kak uhihewa. 0 Kamaka (w), ua hopuia oia makai o Kukuluaeo a hoopaaia ma Kalakaiia Hale. He hoohuoi n'o kona kuibu i hopuia ai, pela ka mea ] lonoia r ai. Hookuuia mai ke Puhi. 0 ia hoa hoomanawanui pu o makou iloko oka ehaeha a ine na inea o ka nolio ana o ka halepaahao o Kawa, o Kimo Aileli (J. L. Aylett), ua hookuuia mai oia i ke kakahiaka Poakolu iho la, mahop® iho o kona hana aua a pau ka tnalatna hookahi o kona hoopai a ukuia aku-no hoi ka hoopai dala e kona makuahunowai alohav J. KalUhi o Kahuku. Ma kana hoike mai hoi imua o makou, he oi aku no ka ke ino ona hana ana makai kanaka ia lakou mamua o na haole kiai, oke ano iho la no ia o kanaka lapuwale, oi aku la paha ina e kau ae ana kahi papale mahiole, pau ka pilipili aina ana.

Pela no hoi me Wili Hakikona rW. K. Hutchison], keikikane hiapo a ke Kauka Maka* poopoo, i ka Poakahi aku, Maraki 18, kona hoino ana mai, mamuli o ka ukuia ana aku o Kona hpopai dala. Aohe no ka he manao e uku, oiai, ua aliona no ka fea noho hana pu ana me na hoa inea, aka, na ka pakela hanaino ioa o na poe kiai Hawaii i ka Poaona aku, la 16, o ka hemo ana mai iwaho nei a hoi 1 aku me ka ona, noke ī ka hoo uluhua a me ka hoonauluulu me me na olelo kupono ole. Ua hala aku nei oia no kona home ma Honomaele, Hana, ma ke j Kalaueline o ke ahiahi Poalua | i hala, e nana ai no kona mau pono. Eia no ka wahine me na keiki maanei. Hoopaiia ana o ke Alii. Ua komo aku o Mekia G* C. Pota, ukali o ka Peresidena, iioko o ka rumi kahi a ke Alii e noho ana a heluhelu aku la iīpua j ona i ka hoopai a ka aha koa i hooholo ai nona. Ua ukaliia aku | o Mekia Pota e Mekia Makalauda, O ka hoopai i hoikeia aku ai iaia» oia he elima makahiki e noho hoomālmwanui ai iioko © kekahi o na rumi i hookaawale ia o Halealii a me 15,000 mawa- i E hoomaka ana hoi ♦

hoopai niai ka la 9 mai o Feberuari, 1895. - Ika manawa il elaheluia aku ai o kona hoopai eku aua nia kona aoao koua loio; Paulo Numana, ame koua agena, 0. B. Wi!isona, a me ka ukali, Misasa Wilisona, . i Haua Hilahila Ole. I ka wa o na kauaka he 3,3 i hopuia ai iwahoo Waialae, o L D Keliipio ka mea i oielo aku imua oaa koa o kona puali i keia mau ulelo, —"E ki i keia poe a pau i ka make, no ka mea, o keia poe kanaka, aole o lakou ae e lawe' ika Loohiki malalo oke Aupuni Kepuhalika. Pono lakou e make." Akaka wale no hoi ke auo o kanaka lapuwāle» iloko oka halepule e haiolelp hoopunipuui ai i ka niu ame ke kulolo, auamo no nae i ka pu o ka lima koko, a e ola ana i ke dala kumakaia. Mahea la kahi o ka Baibala e kauoha ana iaia 9 hele e kiki pu i kanaka, a i ®le, na ke Akua maoli no nae paha i kauoha iaia e haua pela ? Ke

mo o na lao. Ke ho.oniauao la 110 paha o ua o Keliipio ika pauku paauaau a feetrahi wahi opio © ka a Puali oke Alohā 9 ' i hoike ae ai ma kekahi po anoano iloko o Kaumakapili e i ana» —"0 ka mea lalau 1 ka pahikaua, e mak'3 no oia i ka pahikaua, a o ka mea amo i ka pu, e make oo oia i ka pu." Iklo b Koolau, pela mai ko makou lohe, i ka wa i haawi pio mai ai kekahi poe karlaks imUa 0 Kikila Balaunu a me na makai malalo ona, na hoopuka ae la o D, K. Puhi i keia mau olelo— "E ki iho no hoi kakou a make, kanu iho no meanei, oka pau ae Ia ho ia. M I puka keia mau olelo i ka wa o Kikila i 1 olelo mai ai, e hoihoi ina pio no Honolulu nei. He keu no hoi l:a hookano o na oleio o ka

I hoopuka ana. | J Ke Alahele ao Kahakaaulana. T ka po i hoea ai o Wilikoki a • : ■ ■ I me kona mau hoa make iuka o Kalihi, a pau ka lakou paina ana i kekahi hale o laila, ,ua a T o oia me loela imua o j ka make e kiai paa mai la m&- | mua o laua a hoea i la hiki ana aku i kauhale komo hou iaua i mau wahi lo|e hou na kuka loloa, puka iwaho o ka hale iho aku la a liiki makai aku o ke alahao, e laua aija he waa lawaia no kekahi poe, kau iho ia maluna o ka waa a hoe j mai la a pae i Kahakaaulana. j Ia pae ana o ka waa i ikahaone» j ua liāalele aku la o loela ia . Wiiikoki iluua o ka waa a hele mai la e huli a loaa ka liale o Ki»le Hapakiui. Hele la o loela mamua o ka laaai o ka hale, o! ka hora 11 o ia auuuīH La Pule,; lauuan i 13, e uoha aua o Kale ma ka

lauai, a kamailio aku !a: "Aia kekahi meā iluaa oka waa ua makomake e ike ia oe." Eu koke ae la o Kale Hapakini ilnna £ hele aku lft e korao wahi lole hou nona, ana loela hoi' i ālakai akn a hiki i : kahi o ka waa e lana ana. I kalii eno i kahi e, ike koke aku la no 0 Kale o Wilikoki ka mea e noho aua iluna o ka waa, a mnau aku la: "0 oe no anei ia, e Robata? , ' "Ae," wahi a ka pane, "owau i?o " "Heaha ka mea hiki ia'u ke hana aku nou?" i niuau hou aku ai o Kale. "E oiuoiu oe, e haawi mai i wahi no'u a hooluolir ai me ko'u hoa, oiai, ua hele ai? a eha a ua poioli pu no hoi. E haawi rnai i ai na maua." »

Ua ae oluolu mai la o K»le kono mai la ia laua e hele i kopa hale e paina ai 4 Ilaila laua i paina iho ai a maona a kiihikuhiia aku la ko laua wahi e moe ai uo ke koeua oia po. He wahi hale auo kahiko ko laua wahi i hooluolu ai, ua hele kamaaiua, a Ua hoolako aku ua kauiaaina m.e. ua p ono e moe ai 0 laua. I ke ao aua ae o. ka P oakaki, ua lawe hou ia aku I* he mau mea-ai na laua a mahope iho o ko laua p&iua aua i uoi aku ai o Wiiikoki ia Kale Hapakini, e haawi hou aku i mauewa uoua e hoomaha ai no kekahi la hou aku mamuli o ka eha o koua mau wawae o ka hele aua mai o ke aiahele kuahiwi. Ua ae aku no o Kaie me ka olele pu aku aae, "Mai hoouewahewa oe ke ike i kekahi kaa o heie mai aua 1 keia auwina la> Owau uo ia e kii mai aua ia oe," Ua ae aku o Wilikoki i ua mea a pau.

I ko laua wa i komo aku ai iloko o Kaiakaua Hale, ua haawiia ae la he mau leo huro e na kanaka o ke Aupuui, uo ka paa pio aua o ua alakai nui o na poe aloha (kipi) aiua. Na Itono Lauahea o ke K.aixua Kaua. Poalua, lauuan 22, uahale aku u a Kapeua uue Seuota a uae kekahi uiau kauaka i hele ai i kela kaua kuloko, iwauo o Waialae e huli ai i ua lako kaua i huuaia e aa poe aloha aiua, Ua ioaa aku he ewalu pu raifeia» ekolu pupauapaua, hookahi apo poka i pika a uie kekahi mau mea e ae. Ua loaa aku kekahi mau pu ke oue ua kauu la, Iloko o ka huiua o ia iuau pu i loaa aku o ka pu kekahi a Eipikaue» e kaii aua uo koua mau huakuuiu— J. W. "Pehea oukoa e a'u uiau kaiki, eha paha kahi o oukou, uiake paha?" walu a ka paue... ,s Kaiuani laki uo oukou. Uiakou haole ku uo kela poka." 0 keia ua oielo & Kawu Baiuiaua i hoopuka aku

ai imua o na kanata I haawi pio al i Kaimuki, i ka wa o ka hooiii kaiiA hope loa. . Ualiloi rnca akaakaia kana mau olelo a' 'ua pli ka 'kai 0 kel* haole araara, Timi Mare, noka make' ole o kela [>oe kanaka. Ina aole o Kamu Haimana, ina ua pau loa ke!a poe kaiiaka i kekikiia e kela poe haole. I ka wa i ku ai o J. L^^huka,. 11. Mahoe, a uie kahi poe e iho q lakou imua o ka $ha koa, u* ae aku k$ hapanui i ko lakou hewa iio ka paa ana ika pu me ke kipi aku i ke aupuni a me ka paipai hoi e kipi, a koe n&e hoi o Mahoe. Ma kana pane, uiahope iho o kona ninau pono aua aku 9 heluhelu hou ia mai ua kumu hoopii, a i ka hookoia ana oiai, ua pane ano hooloio aku oia ua hewa oia uo ka hapa oiua, aka, no fca hapa hope, aole. . Oia akn uei kekahi i haia oo Hilo, aha hiona hauoli uiau uo hoi koaa i

na wa a pau. Aohe aao kukule aka, ua laaa mau uo ka inanaa. O ka han» aua ia. P«la ao ka hoi me ko S. K. Kaloa hookolokoloia ana. īaia i ninauia mai ai heaha !a ~kona naea i hele ai i ke kaua» ua pans aku oia no ke aloha aina. A i ka ōinan hou ia ana mai nawai u oia i'kanolia e hele i ke kaua, u* fane aku laoia na Amerika Haipuia. A pehea i maopopo'ai !a noeā iaia; ua hoike aku oia aa ::a nupepa i hoike ae na na Ha waii no e koho i ka lakoū aui hooponopono aupuui e maka niake ai a naua iho no hoi oia e hooponopono iaia iho, Xo keia pane, ua hookaawale koke iaak oia mai kona mau hoa aku i lohe mua o!e i keia pane» uo ki makauia paha o like ka lakx.. mau pane a pau loa. E like me ka inea maa iuau : na koa kiai ka haawiLi o ka hu.i ia lakou uo ka m&luhia o ke ka hua hoomoaua,a halealii paha t * r>eia aku, pela no I haawiia ai i na poe uaua e kiai aua ke kahui

hoomoaua oua koa uloha aiiii iwahoo Kaalawai. <j A3ohu Aīua/' oia k& hua o ka ola e koaio aku ai iloko o ua ipuka oiua loa o ke kahua hoomoaaa, ui&euu* o ka Uui aua uie ka pualikoa o i\t Lioua Ila«, a uie ko l&kou uiaalakai. Ikawa i heie aku ai > Eipikaue 11x6 ka uiauao o Voa*> afcu t ua pa&ia mai la oia me niuauia mai— "Heaha ka hua*' 'O Bipikaue au**' wahi a ka paue. o ka hooko oha, aoie oia ka hua. E euu akii hope i eouo kapuai uiai k&h au e ku la t a paue tuai he&ha k* .hua?" "He aiua au." I keia uiau okio hope uo, ua aei.i mai la o Bipikaue e hele <? hu tue na koa o koua poai. (E Uoomauia aku am.;