Ka Makaainana, Volume III, Number 4, 1 April 1895 — O ka Helu Malama Hawaii Hea Keia? [ARTICLE]

O ka Helu Malama Hawaii Hea Keia?

E MR LcNAHOf>JPC3^U'PO^<?; M . -a. nupepa Iya Leo o ka Laiiui o ka 21 nei t o k,e poomauao— ka io»laii|{i helu & ka H»waii," i ike iha ai kou tnes he|uheiu i na uiauftQ i D.M. Puoiai, Ji\, e olelo ana, 4 Ke aneaue aku uei kakou e kom.o iloko o malama o Kaelo, ka milama i oleloia 'Kaelo ka iwakiua a ■ ka Hawaii/ " Ma kn huouiaopopo uua 1 ke kaoua 0 ka oielo, e hoolilo &n& oia i ka maiaina o Aperila, a 0 kekahi paha o nei makma mahope akn ona* 0 Kac!o ia ma |a

helu malama Hawaii. No ko u minamina o alakai hewa ia ka hanauna opio a me ka poe heluhelu ia nupepa, ina o na helu malama Hawaii lalau a huhewa e like me k«ia ke ano, nolaila, ua konoia mai ko'u manao e hoike aku imua o ka lehulehū, aohe pololei o keia mau alekai a heiu malama Hawaii a D. M. Punini, Jr.

Malia paha ua helu hewa, a i ole, ua kuhihewa maoli paha ua D M Pumni Jr. 1% ma kana kakauana ia Kaelo no Welo; alfila, e hoopololei ae 6ia maloko o ka nupepa no kona hehl hewa a kuhihewa ma ia hoonohonoho ana y oiai, o ka malama o Kaelo i Walewaha i ko makou kamaln maamaalea i ka helu malaioa Hawaii, oia no ka malama o Tanuari, a i kulike ai hoi me kona poomanao—"Kaelo ka malama helu a ka'H-awaii," o ka hoomaka ana no ia o ka helu malama Hawaii, a i hoohenoia hoi ma ke mele a na poe kahiko— "Ino ua powehiwahi ua noe ka moku, Po-ha mai ka ulawena no Kaelo, O Kaulua aku ia he iau i o Naua, Nana au ka manu, Opu kilioehaa ka MalaHai." A. ma ke mele hoi a Lo.hiau i maeaea ae ai, oiai na kaikaina Hiiaka-i-ka-poli o-Pele e kunikuni una iaia nei i ke ain. ua kahoahoa ae oia i keia mau lalani helu malama— "Wela ka Hoku ka malama, Ua wela Makalii, Kaelo i o Kaulua," a pela aku. * A ma ka buke moolelo Hawaii hoi i booponopono~hou ia a paiia ma Lahainalu la, ua hoikeia ma kt* moolelo o ke kaua eoūo a KamehamehB I. 5 kona Aupuui, oia ke kaua ana me Kalaniku pule, ke keiki a Kahekili ma Nuuauu, ua oleloia— aboomakaukau iho la o Kamehameha no ka holo i ka malama o Feberuari } o Kaulua ka inoa o ua malama la i ka olelo a Hawaii,"

alaila, ua maopopo ma keia, o ka jßB|aua īho o kaia malauaa, a i kulike ai me ua 1 hoikoia ae uei, o oo ia, a o t laouan hēi m« ka ka » O k«kabi o na alakai huhewa 0 ua o D M Punini» Jr., nei, oia »0 na wahi e ol#lo aoa— M I ka malama o Mahoe-hope o kai 1887» oia k% ia o Huna, i hookahuliia ai k« Kumukauawal o ka Mol Kamehameha V. i kt au o ka Moi Kalakaua t, a pela aku, 4t a 1 ka maUma o Mahoe-mua o ka 1880, i ka la o Hoaka, oia k& 1« aR W Wilikoki i hoala (kipi) mua ai 1 ke Kumukanawai o 1887, a hauk a p«U aku Ma ka hoomnopopo aua ī ua hana i ikewakak e Ilke i

hoakakaia e D M Punini, Jr., eia na mea maopopo maoli:

Hoala kipi o ka makahiki 1887, ma ka la 30 o luae; hoala kipi b li W Wilikoki ma ka la 30 o lulai, 1889, a paa pio po ma ia ia. A aa e hoomaopopoia o ka hoala' *pi o ka la 30 o lune, 1887, ke k »ua o ka hoololi Kumukanaw. o 1887, ao ka Mahoe>hope i. M aokala 30 o lulai t 1889, ka la hoala kipi a R W Wilikoki, o ka Mahoe-mua i& ma keia helu malama Hawaii, alaila, iloko anei o keia kowa manawa, mai lune 30, 1887, a hiki i lulai 30, 1889, i loli ano e ai ka helu malama ana, & lilo ai ka w Mahoe-mua M iloko o lulai, a oka "Mahoe-hope n iloko o lune, a i ole paha he hoeiaio ana i na olelo o ke Kauoha Hou-t~"0 ka mea mua, e li<o oia i mea hope; a o ka mea hope, e lilo oia i mea mua,"-a i ole hoi, o ka hooko elua ia ana anoi o na olelo kulabea a loane Bapetizo— i( 0 ka mea e hele mai ana nahope o'u f

ua uiua ia'uo'u; aole pouo ia'a ke'kulou iho a mawehe ae i ke kaula o kona mau kamaa?"

A oiai hoi, ua kiei a ua haloia na luahuna o na mea poliihihi o ka helu malama Hawaii, a o ka helu malama i w*lewaha i ko "Kahoupokane" p.pe kahito, oia no fca helu ui&laaia malaio % iho, penei: Kaelo lanuari Kaulua Feberuari Nana... Maraki Welo. .Aperilu Ikiiki Mei Kaaona lune Hmaiaeleele lulai Mahoe-mua. At»gate Mahoe-hope Sep&temaba ikuwa Okalola Welehu Novemaha Makalii Dekemaba a o ka helu malama Hawaii hea keia? J L. Kukahi Honolulu, Maraki 22, 1895.