Ka Makaainana, Volume III, Number 4, 1 ʻApelila 1895 — Page 6

Ka Makaainana.

 

Na Palapala

                Aole maluna iho o makou ke koikoi o na hala a me na hewa no na manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka aia no maluna iho o na poe na lakao a kakau mai

 

Ka Hakuepa Nui

E Mr, Lunahooponopono:

                E ae mai ia’u e hoike aku i ke akea hakuepa a me ka hoopunipuni nui a ka lunahooponopono o Ka Leo a ka Lahui, malalo o kana poomanao i hoopuka ai, "Ka peo keke niho e pee nei," ma ka helu a Maraki 14. Ma na mea i hoakakai malale o ua poomanao nei, e hoike ana i na mea oiaio ole o ke ano lapuwale Ioa, i kupono ole na kekahi kanaka i hoike leo nui mai imua o ka lahui, he alakai oia a i mea e ikeia ai ka oiaio ole o na mea i hoikeia, a peneia no ia:

                Akahi - "Ua kuhalahala o Keo Kalana a me kekahi poe kalaiwa kaa e iho, i ka hoolaha ole mai i na mea e ahewa ana i ke Aupuni, Hikikoki a me Dole." Aole oia ka Keo Kalaua i kuhalahala ai a i olelo ai imua o kehahi poe. Eia ka'u i olelo ai, - "He muhee o Buki, he a'o hewa i ka lahui, oiai, aole he mea e naua i hoike ae i ka lahui mai ka la i hulihia ai ka nohoalii o Liliuokalani a hiki mai i keia wa o ka Repibalika, e a'o mai ana e kupaa, hoomanawanui, aole e kakauinoa ma kekabi pepa e lawe hele ia aku ana; no ka mea, e i ae ka pono a hoea mao a peia aku. Mamuli o ia a'o ana ua kupaa ka lahui'a hiki i ke komohia ana o kekahi poe kanaka iloko o ka halepaahao, a ua nui na ohana i hoopilikiaia mamuili o ka hookoana aku i na a'o ana a ua Buki uei, a biki mai nae ma ka wa i hoopuka hou ia mai nei o Ka Leo o ka Lahui, olelo mai a ao mai nei, he make hewa ka hilinai ana i na mea e waia nei no ka manaolana e hoinoiia ae ana o Liliuokalani, he mai hihinai kuhihewa wale ana no ka ia. Ke niho nei no kela a me keia kanaka e imi i ke lakou mau pono ponoi iho.

                Ina a keia na ao ana i kinohi loa o na la o ke Aupuni Kuikawa i ku ae ai, peneia aole e loohia he lehulehu o na ohana me ka popilikai, e like me ia e ikeia nei ka lewa hel@ o na wa hine a na poe i hoopaa pio ia me ka lakou mau keiki ma na alanui. Nawai mai keia pilikia, ao@e anei na Buki? Waiho mai nae oia a ua paa I ka u@@@ a ke Aupuni, alaila, a'o hou mai ai, i mea paha nona e pakele ai. O na poe i punuhei i kana mau olelo me ka hilinai he oiaio, o lakou ke paa a o ia la hoi ke pakele. He lapuwale o ua lapuwale kela Buki. Ina no ua ike o Buki aole he manaolana, alaila, e pono e ae aku a hewa, a hoihoi aki iaia i kauhale o Lo. Aole loa no i olelo o Keo Kalana @ hoolaha mai o Buki i na mea e hoino ai i ke Aupuni, Hikikoki a me Kele. Hoopunipuni loa o Buki.

                Alua - E olelo hou ana ua Buki nei, "Ua kuka pu a ua paipai i kekahi poe e kaua i ke Aupuni, a i ka wa nae o ka hana aole i hiki ae; ua o'alo iho ua hiamoe loa ia." O keia kekahi o na olelo hakuepa aui loa o ke anao pegana, i kupono ole ia Buki e hoolaho ma kopono ole ia Buki e hoolaha ma kana nu pepa, ua like no ia me kona hoomaopopop ana aku i ke Aupuni ua obumu kipi oia, ua hoolako i na mea kaua, ua kuka pu e hookabuli i ke Aupuni, a ua pololei maoli na olelo hoike a Vana Gisena.

                Ke kapilipili nei a hoohauhili nei ma kana olelo a ua poomainao nei, me he mea la, o Keo Kalana a me kekahi poe kalaiwa kaa e iho kekahi i komo pu i na hana o ka ohumu e hoohauuaele a e hookehuli i ke Aupuni Repubalika o Hawaii e ku nei me ka ikaika a me ka makaukau e hiki ole ai ia Buki ke hoonahoa aku, me na wahi pu raifela ana i huna ai iloko o kekahi wahi i huna ai iloko o kekahi wahi ma lu loa ana i manao ai e nalo ana, a i na keiki hanu meheu nae a Hikikoki ua oki oe e huihui a kolea ia ae i Kuapapanui a ua o Buki nae kaiahuluhuluia ae a hoopaaia i ka umii kanaka o ke Aupuni ana i manao ai e hookahuli me na wahi pu omilumilu ana ehiku.

                Ma kana nae e hoolaha nei o Keo Kalana a me kekahi poe kalaiwa kaa e iho kekahi i ohumu, a pela aku; a ina nae e naua iho ka lahui ma na olelo hoike a Vana Gisena a me na hoika hoi a na poe i hoopiiia na ke kiki o na la i hala ae, aole loa o Keo Kalana a me kekahi poe kalaiwa kaa e iho o ka hui kaa I. X. L. (Aole i pau).

 

O ke Helu Malama Hawaii Hea Keia?

E Mr. Lunahooponopono:

                Ma ka nupepa Ka Leo o kaLahui o ka la 21 nei o Maraki malulo o ke poomanao = "Kaelo ka malama helu a ka Hawaii," i ike iho ai kou mea heluhelu i na alakai manao a D.M. Punini, Jr., e olelo ana, Ke aneane aku uei kakou e komo iloko o ka malama o Kaelo, ka malama i oleloia Kaelo ka malama hele a ka hawaii.'"

                Ma ka hoomaopolo ana i ke kaona o ka olelo, e hoolilo ana oia ka malama o Aperila, a o kekahi paha o na malama mahope aku ona, o Kaelo ia ma ka helu malama Hawaii. No ko'u minamina o alakai hewa ia ka hanauna opio a me ka poe heluhelu ia nupepa, ma o na helu malama Hawaii lalau a hehewa e like me keia ke ano, nolaila, ua konoia mai ko;u manao e hoike aku imua o ka lehulehu, aohe pololei o keia mau alakai a heiu malama Hawaii a D. M. Punini, Jr.

                Malia paha ua helu hewa, ai ole ua kuhihewa maoli paha ua D M Punnini Jr. la ma kana kakau ana ia Kaelo no Welo; alaila, e hoopololei ae oia maloko o ke nupepa no kona helu hewa a kehihewa ma ia hoonohonoho ana, oiai, o ka malama o Kaelo I walewaha i ko makou kamalii maamaalea i ka helu malama Hawaii, oia no ka malama o Ianuari, a i kulike ai hoi me kona poomanao - "Kaelo ka malama helu a ka Hawaii," e ka hoomaka ana no ia o ka helu malama Hawaii, a i hoohenoia hoi ma ke mele a na poe kahiko -

                "Ino ua powehiwehi ua noe ka moku,

                Po ha mai  ka ulawena no Kaelo,

                O Kaulua aku ia he i o Nana,

                Nana au ka manu,

                Opu kilioehaa ka Malanai."

A ma ke mele hoi a Lobiau i maeaea ae ai, oiai no kaikaina Hiiaka-i-ka-poli o-Pele e kunikuni na isia nei i ke ahim ua kahoahoa ae oia i keia mau lalana helu malama-

                "Wela ka Hoku ka malama,

                Ua wela Makalii,

                Kaelo i o Kaulua," a pela aku. A ma ka buke moolelo Hawaii hoi i booponipono hou ia a paiia ma Lahainaluna, ua hoikeia ma ka moolelo o ke kaua eono a Kamehameha I. i kona Aupuni, oia ke kaua ana me Kalaniku pule, ke keiki a Kehekili ma Nuuanu, ua oleloia - :hooma kaukau iho la o Kamehameha no ka holo i ka malama o Feberuari, o Kaulua ka inoa o ua malama la i ka olelo a Hawaii," alaila, ua maopopo ma keia, o ka malama mamua iho o keia malama, a i kelike ai me na mele i hoikeia ae nei, o Kaelo no ia, a o Ianuari hei me ka ka haole.

                O kekahi o na alakai hehewa a ua o D M Punini, Jr., nei, oia no na wahi e olelo ana - "I ka malama o Mahoe-hope o ka 1887, oia ke la o Huna, i hookahiliia ai ke Kemukauawai o ke Moi Kammehameha V. i ke au o ka Moi Kalakaua I, a pele aku, "a i ka malama o Mahoe-mua o ka 1889, i ka la o Hoaka, oia ka la a R W Wilikoki i hoala (kipi) mua ai i ke Kumukanawai o 1887m a haule wale;" a pela aku.

                Ma ka hoomaopopop aua i ua hana i ikemakaia e like me ia i hoakakaia e D M Punini, Jr., eia na mea maopopo maoli:

                Hoala kipi o ka makahiki 1887, ma ka la 30 o Iune; hoala kipi a R W Wilikoki ma ka la 30 a Iulai, 1889, a paa pio no ma ia la. A ua e hoomaopopia o ka hoala ipi o ka la 31 o Iune, 1887, ke k@ua o ka hoololi Kumukanawai o 1887, o a ka Mahoe-hope ia a o ka la 30 o Iulai, 1889, ka la hoala kipi a R W Wilikoki, o ka Mahoe-mua ia ma keia helu malama Hawaii, alaila, iloko anei o keia kowa manawa, mao Iune 30, 1887, a hiki i Iulai 30, 1889, I loli ano e ai ka helu malama ana, a lilo ano e ai ka helu malama ana, a lili ai ka "Mahoe-hope" iloko o Iune, a i ole paha he hoiaio ana i na olelo o ke Kauoha Hou - "O ka mea mua, e lilo oia i mea hope; a o ka mea hope, e lili oia i mea mua," - a i ole hoi, o ka hooko elua ia ana anoi o na olelo kala nea a Ioane Baperizo - "O ka wea e hele mao ana wahope o'u, ua mua ia no'u; aole pono ia'u ke kulou iho a mawehe ae i ke kaula o kono mau kamaa?"

                A oiai hoi, ua kiei a ua haloia na luahuna o na mea pohihihi o ka helu malama Hawaii, a o ka helu malama i walewaha i ke "Kahoupokane" poe kehiko, oia no ka helu malama walaio iho penei:

Kaelo..........Ianuari

Kaulua..........Feberuari

Nana..........Maraki

Welo..........Aperila

Ikiiki..........Mei

Kaaona..........Iune

Hinaiaeleele..........Iulai

Mahoe-mua..........Augate

Mahoe-hope..........Sepatemaba

Ikuwa..........Okatoba

Welehu..........Novemaba

Makalii...…….Dekemaba

a o helu malama Hawaii hea keia? J. L. Kukahi. Honolulu, Maraki 22, 1895.

E lawe i ka Makaainana. i ike i na mea hou.

 

HENRY WATERHOUSE

[Hanale Walakahauki.]

Keena: Alanua Moiwahine, Honolulu.

KOMESINA KALEPA,

Agena no ka Ahahui Panihakahaka

Unions, Ladana.

Hoopukapuka ma na Waiwai Paa.

Ua makaukau au e lawelawe i na ano hana a pau e haawiia mai ana na'o e hana a u@ oleule au e noho agena @@@ no na poe a pau e makemake inai ana. O na kukai palapala pili oihana e Iaw@laweia no me ka oleu

mar 18-4mnw

 

KAUKA YOUNG KAM PUNG.

[APANA.]

KAUKA LEOA O KA AINA PUA.

Helu 306 - - - Alanua Motele

us hiki ke hoolaia na ano ma'i a pa o na kane, wahine a me na keiki liilii. Pela me na ma'i ha-no. akepau. eha ma ke puuwai, ka mai korela. heberra. fiva. lenalena, puupuu ulalii, koko ino, a me kekahi mau ano ma'i e ae. Ua hiki ke haawi laau hoohanau keiki. a pela aki He oluolu loa ka uku. E naue mai i ike pono. Oluolu na kuka ana.

mar 16-1m