Ka Makaainana, Volume II, Number 22, 26 Nowemapa 1894 — Page 1
This text was transcribed by: | Melissa Eskaran |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Makaainana.
BUKE II – Ano Hou. Honolulu, Oahu, Novemaba 26, 1894 HELU 22
REV. DR. TALMAGE.
Kana Palapala i Eha Loa ai na Poe Mikanele o Kakou Nei.
Ke hoopau loa kau nei makou i kela palapala a ka Rev. Kauka Talamage ma keia helu. Ma na kike olelo mahope iho e ikeia ai ka mea i loaa aku iaia mamuli o kana ninaninau ana i @oao pale elua. A ia ua kau a ma kona kihapai ma Nu Ioka i keia wa e noho mai la, a ua lonoia mai nei ua waiho hou aku oia i ka noho kahu ana no ua kihapai kahiko la ona, ana hoi i nohoai me ka mahalo a ohohia nui ia no 25 makahiki a oi.
Ka Manao o ka Aoao Roialisa.
N – Ina e waihoia aku ana i ke koho ana a ka lahui no ka hooponopono Moi, a i ole ia, hoohuiaina paha, heaha la kou manao no ka puana (olelo hooholo) e loaa mai ana?
H – O ka hoihoi hou ia ae o ka Moi e kekahi oi o 10 ia 1 ma ka haahaa loa. O makou hoi, o na poe roialia (pili Alii), me ke koe ole iho o kahi, aia makou ma ka aoao kokua i ka waihoia o keia mau mea no ka pahu balota. Ma Amerika Huipuia o ka hapanui ka mea nana e hoomalu, a he mea pono hoi e loaa i ka hapanui o ka lahuikanaka o ka Paeaina Hawaii nei o ia kuleana like o ka hooponopono aupuni ana.
N – He poe ona kuleana aina no anei na Hawaii, a i ole ia, he poe kuewa wale paha?
H – He poe ona kuleana aina lakou. Ua loaa no hoi ko lakou mau wahi e noho ai. Aia iloko o lakou he hoomaopopo hana ana no na hana pili kalaiaina. O kekahi no hoi, he poe ike a naauao lakou ma ke ano nui. Pomaikai ka loaa aku ia oe o kekahi Hawaii hanauia mahope mai nei o e 1840 i hiki ole ke heluhelu a ke kakau.
N – O keaha la kau i manao ai oia kahi mea hoonaukiuki loa ma ke kulana o kou aina?
H – Oia hoi, ua powaia ko makou Aupuni mai ia makou aku e kekahi mana hoa’loha hoopalaimaka. Ua manao na aupuni a pau o ke ao nei ua hana hewa mai kou Aupuni ia makou.
N – O ka lawe ana ae hoi i na kulana a na mea a paue like la me ia i keia wa, heaha la kau i manao ai o ka mea pono ia ke hanaia, a i ole, he ninau ano pohihihiloa paha keia?
H – He ninau pohihihi io no. Ua hooneleia ko makou Alii i ka nohoalii, a o kona halealii a me kona mau pualikoa, aia no ia malalo o ka malu o na enemi. Oiai hoi, aole loa au i ike aku i kekahi ala e hiki ai ke hoopololeiia ae o ka hewa i hania, he manaoio loa nae hoi kona no ka lanakila ae o ka pono mahope aku me kona manao e kao nou ae no i kona nohoalii. O kona waiwai, a pau pu no me kona leialii, ka i laweia mai iaia aku, ua lilo oia i mea kupono loa e alohaia mai e ke ao holookoa. Ua manaoio au i na aupuni repubalika no kekahi mau aina a i na aupuni noho Moi hoi no kekahi ae. Hookahi a io hooponopono aupuni, aole loa hoi ia e pono no na ano lahui a pau. Ua kupono nohoi palia i repubalike ko Amerika Auipuia, a i aupuni noho Moi no ko Hawaii Paeaina nei.
Pela ae la i pau ai ka’u mau kukai kamailio ana me ka mea o ka aoao Alii.
Ka Aoao Repubalika o ka Hana.
Aka, ua loaa no hoi ia’u ka mea e ike ai no kekahi aoao o keia ninau mai kekahi hoohuiaina kuio, makee a hoopono, a ua ninau aku no hoi au i na ninau i ano like loa no me ka’u i ninau ai i ka roialisa.
O na kukai olelo mahope iho ka i kikeia mawaena o ka hoohuiaina a me a’u:
N – Manao no anei oe ua kupono ka Moi e noho Alii mai?
H – Aole! Mamuli o kona kakauinoa ana i ka laikini opiuma a me ka hila loteri o Luisiana a mamuli hoi o kekahi mau hana e ae i hoike mai ai oia i kona kupono ole e noho hoomalu mai.
N – Manao ao anei oe e malani ae no keia paonioni e noke nei ina paha e waihoia aku ana ka ninau e hoopaapaaia nei no na koho ana a na poe a pau loa o keia mau paemoku?
H – Aole! E hui pu ae no auanei na pake, na Kepani a me na Pukiki me na kanaka maoli a mamuli hoi o ka lakou mau koho ana e hooliloia ai na pono oi aku o ko Hawaii Paeaina nei i mea ole loa.
N – Heaha la kou manao no ke ano o ke Aupuni o Amerika Huipuia i keia wa e pili ana i ka Paeaina Hawaii nei?
H – He kou maoli no a ke ano nilikia loa. Ke kakali nei makou no ka loli ae o na poo hooponopono aupuni ma Wasinetona. Ua lawelaweia ko makou mau hana e Mr. Kalivilana me ka naauao ole. Makemake makou i poe hooponopono aupuni ma Wasinetona e kokua ana i ka hoohuiaina, a na keia kau koho balota peresidena ae hoi o oukou e hiki ai paha ke hooponoponoia ko makou mau hana paemoku nei a e hooponopono hoi ia lakou ma ke ala o ka pololei.
N – Heaha la kekula manao o keia wa mawaena o na poe roialisa a me na poe e kokua ana i ke Aupuni Kuikawa?
H – Awahua loa a ke oi loa aku nei ka weliweli a hopohopoia, a me ke aka hele a naauao nuiloa wale no e hoohauaia aku ai, a i ole ia, e kahe no auanei ke koko.
Pela ae la i pau ai ka’u mau kukai kamailio ana me ka hoohuiaina.
E like no hoi me ka’u i olelo aku ai ma na palapala mua, me ke kokua ole ae hoi i ka aoao Alii a hoohuiaina paha, e lilo aku ana no ko Hawaii Paeaina i repubalika ma ona ponoi iho. He mea ku i ka hoopahaohao loa, mahope iho o na pilikia he nui a ke Aupuni o Amerika Huipuia i hana ai me ka lahui Pake iloho iho o ko kakou mau palena I kei awa, e hoao ana i kela a me keia kau kanawai ana i kupono no ia ano lahui, e manao iho hoi kekahi loea kalaiaina Amerika mamuli o ka hoohui ana aku i ka Paeaina Hawaii e pakui aku i ko kakou heluna lahui i na 22,000 Pake a me 12,000 Kepani e noho nei ma ia mau paemoku. Ina i makemake kakou i keia pakui aku o 34,000 Pake a me Kepani, aole anei he mea pono loa no kakou e lawelawe makamaka hou loa mai no ia lakou mai Kina a me Iapana mai?
Mai ka’u hoi i ike ai a i lohe ai ma keia huakai a’u, ua hoea mai au i kahi o ka hooholo ana iho he la popilikia loa ia no ke Aupuni o Amerika Huipuia ke awiliwili ae oia iaia iho me ka noonoo a manaolana ole me na hana pili Hawaii. He poino ke loaa ana ia lakou, a me ka hoohihia a hoolilo waiwai ole ia kakou iho. “E eeke mai na lima” a “E malama i kau hana ponoi iho,” oia na manao kupono loa e hoomaopopoia mai e na Aupuni Enelani, Geremania a me Amerika.
T. DEWITT TALMAGE.
Auwina la Poalima nei i paniia ai ka halekuai kamaa o C. Gertz (Geza) ma alanui Papu. Ua hooliloia ae oia i mea i banekarepeia ma ke noi a kekahi hui kamaa o Kapalakiko ana i noho @e ai no $1,250.90. Eia ka halekuai ke hoomaluhia nei e ka Ilamuku a ke kiaiia nei hoi e na makai. Pii ke kai o ua “olo fala” la a ua puuluulu ae hoi kekahi poe lehulehu malaila ia auwina la e nana ai.
EKALESIA SANA ANARU
Holopono na Hana a ka Aha Fea a me na Aha Paina.
Eloelo a ka launa ole mai na poiwai a Kulanihakoi i hoohanini iho ai i ka wanaao poniponi o ka Poaono nei, me ka manaoia hoi e halawai ana na hana o ia la no ka aha fea a me na aha paina Hawaii a me haole no ka pomaikai o ka hale kahu hou o ka Ekalesia o Sana Anaru me na kaia e holopono ole ai la hoi. Eia nae, hele a ao a hiki i kamanawa i hoomaka ai, hora 11:30, ua paleia ae na manao hopohopo, no ka mea, aohe i haule pakaua hou iho, oiai no nae hoi na ao hakumakuma e poipu mai ana. Hale a pau na hana oia po, hora 9:30, aole loa he kulu ua i haule hou iho, a pela mau mai a hiki i keia la.
Ma ka puka pa makai e hiki ai ke komo iloko o ke kahua o ia luakini no ka hapaha dala wale no, a kokua iki mai hoi ka puka pa mauka no na poe ma na kaa e hele ae ana ma Ema Kuea mai. Komo loa iloko, Lalawai kaunahele me kahi kua ko omoomo ma koua akua, a ma o iki aku hoi ma ia aoao no ka lanai ai hau kilima. Mauka ae hoi o ke ala, mamua pono iho o ka luakini kahiko, Hale Kula Sabati hoi i keia wa, aia malaila ka lanai o na lei a me na pua @omauia mai ai i na kuka e na iwa maka palupalu. A iloko hoi o ka Hale Kula Sabati, ilaila ka aha fea ponoi a ilaila hoi na pakaukau me na mea kuai.
O kahi hoi no ka paina Hawaii a haole paha, e like me ka iini o kamahele, he elua ia mau lanai i uhiia me kapolena e ka oluolu o Kapena Me o ka Haiakina a ua kona poe kanaka no hoi i kau ae. He hapalua dala wale no, ai i ka poi a me na ono e ae o ka aina oiwi nei, a pela no hoi i na mea ai maalili a an haole a hoopumehana aku hoi me kahi kope. Aia keia mau lanai ma kahi pa waiho wale iho ma Waikiki iho o ka puka komo, a makai ma alanui Beritania e komo mai ai. Makai ka lani Hawaii a mauka iho ka lanai haole, malalo no hoi o ka lawelawe a kokua ana a na wahine like ole. Ma ke alo makai o ka lani Hawaii, he keu a ka paihi o na hoohiwahiwa, oia hoi, ua hoohulia ae na poo o na hae Hawaii a me Pelekane a @uhe like no hoi ma o @ maanei. A ma na kia hoi o mua, ua hoopaaia he mau kumu maia me na ahui maia oo no o luna, ua pala ae kekahi. Ekolu pakaukau o ka lanai Hawaii, elua ma ka loa a hookahi ma ka laula, ma ka aoao mauka a ua haliiia kahua me ka manu makaloa. He mau pakaukau liilii hoi ko ka lani haole.
Ilaila ae ka hana Aupuni ia auwina la kahi i hoolaulea ai a i ka po iho hoi ka Puali Puhiohe Lahui. He mau makai ae
(Nana i ke keena ma ka aoao 8)