Ka Makaainana, Volume II, Number 16, 15 October 1894 — Page 6
This text was transcribed by: | Melissa Eskaran |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Makaainana.
HONOLULU, OAHU, POAKAHI, OKATOBA 15, 1894
HE MOOLELO KAAO
NO
MONE TIKERO
KA
HOLOLIO I KA WA HOOILO
KA
UI MAALO I KE KUPULAU
A O KE
KEIKIALII HARE MATINE
KE
KIAHA OPAKA O NINEWA
MOKUNA XII.
Ke aloha o ka Ipo i ka Ipo – Hanini ka waimaka elo ka laau – Ka Ui Maalo i ka wa Kupulau iluna o Hagara – Ke kaoo o na poe me na medala kila no Arabia – Ka hoohui mare i ka wa Hooilo – Ike kumaka i ka nani o Mokuleia, aohe laula a koe aku.
Aia iloko o keia manawa e haluku ana o na leo mahalo o ke anaina, no na moho e holo nei maluna o ko lakou mau lio iloko o ke kahua lealea, oia no ka wa i loheia aku ai ka leo o ka Ila muku nui o ka la e kahea ana me ka leo nui “E hoolohe, e hoolohe, e na mea a pau. E i ae na alii o Arabia ke hele mai nei, a ua makemakeia na mea a pau e hookaawale i ke alahele no laua e komo mai ai iloko o ke “apo o ke aloha” Ano e hoomakaukau, e na poe a pau.”
O ka manawa no ia i olowalu ae ai ka lewa me na leo huro o ke anaina, no ka loheia ana e i ae ke hele mai nei na alii opio o Arabia, a o ka oi loa aku no paha o na leo hauoli, mai na keiki noho kuahiwi mai no ia o Hagara.
Ua hoomauia na hooho hauole ana a hiki wale no i ka wa i lele iho ai laua mai luna iho o ke kaa a noho ma ko laua mau noho i hoomakaukauia no laua. I ko laua wa i noho iho ai, ua ku ae la ka Ilamuku o ka la a haawi aku la i kona mau hoomaikai imua o kona mau haku opio, a mahope o kana mau hoomaikai ana, ua pane aku la oia imua o ke anaina:
“E hoolohe, e hoolohe! Ano, e weheia ana ka hana o keia la me na lealea like ole o kela a me keia ano. Nolaila, e hoo makaukau, e na keike lae oo ma ka lakou mau hana i hele a lehia.”
Hoomaha iki iho la ka Ilamuku, i kana kamailio ana, a huli mai la i hope, a kamailio iho la i kona mau haku:
“E kala mai i ka olua kauwa, ma ka ninau ana aku i ka olua manao. He manao anei kekahi o ko’u mau haku, e hiki ai i ke kauwa ke hooko aku i keia manawa ano?”
“E hana aku oe i kau hana, a mai makau. O na mea i koe, e hana aku no oe.”
Ia manawa i puhi ae ai ka mea puhi ole i kana mea, kani no ekolu manawa, e hoike ana hoi i na naita me na pahikaua eia ko lakou manawa.
He manawa ole ia ua ikeia aku la he elua mau moho e holo hookahakaha ae ana iwaena o ka rina hakaka, a ke nana aku i ko laua mau kulana, me he la ua lehia maoli no ma neia mea he kau lio a me ka oniu pahikaua ana, a ua like loa hoi laua me he mau anela la.
Kani hou mai la ka leo o ka o-le, a oia ka manawa i hookuene pono ae ai ua mau moho la i ko laua mau kulana, a i ke oki ana o ka leo hone o ka o-le, oia no ka manawa i halakau ae ai ka laua mau panikaua. E pahu aku ana kekahi, pale ae ka kahi, hahau aku la a hala, hookui ae la hoi na lio, a i ka hope loa lohe ia aku la na leo uwa o ke anaina.
“Haule aku la ka naita. Poniata o Farani iluna o ka honua. Aia ka naita lanakila ke holo ae la.”
Ae, ua haule ka naita Poniata o Farani mai luna aku o kona lio mai na oniu pahikaua akamai a kekahi o na keiki o Hagara. Ke holo hookikakaha ae la hoi ua keiki lanakila la me ka hanohano nui iwaena o ka rina hakaka.
Kii ia mai la ka mea i poino a hoihoiia aku la no kona hale lole, a i ka nana ia ana o kona wahi i eha, aia malalo a e o kona poaeae akau, aole nae i kukonukonu loa.
A oiai, aia ke pahaohao iluna o ke aniani i kela manawa no kela naita lanakila, owai la ia, nolaila, pela no kakou. Aole no kakou e ike koke ana i kona inoa i keia manawa. E nana hou aku kakou i ka elua o na moho.
Kani hou ae la ka o-le, a oili mai la ka naita Bameriona o Italia maluna o kona lio. I ka nana aku iaia, aohe no mea nana e pai i kona poo. O kona ano, he kanaka kino puipui loihi, a he mau maka ano weliweli o ka huhu.
Iaia i ku ae ai imua o kona hoa paio, ua pahu koke mai la oia i kana pahikaua me ka manao ua hemahema ke ku ana o kona hoa paio, aka, ua kuhihewa loa oia. No ka mea, iaia i pahu aku ai ua paleia ae la ia hauna palauolelo ana a lele aku la kana pahikaua i kahi e, a ku wale iho la no oia me ka lohaloha ana. Lawe hou ia mai la i pahikaua nana a o ia like ana no kona hoohokaia, a no ia mea ua pii ae la kona ena huhu, a pane mai la:
“E malama ia oe iho, e kena hipi ahiu holo nahele o kaawale aku auanei kou poo mai kou kino ae.”
Akaaka aku la kona hoa paio iaia a kamailio aku la:
“E malama i kau olelo, o lilo auanei ia i mea na kou ohana e kamailio ai nou.
I ka loaa hou ana mai o kana pahikaua hou, ua holo pololei mai la oia imua o kona hoa paio a me ka hookaulua ole iho, ua pahu pololei mai la oia i kana pahikaua, aka, ua pale ae kona hoa a hala, hapai hou ae la oia me ka manao e hoomoe iho maluna o ke poo o ka naita inoa ole i kana pahikaua, aole nae i ko ia manao ona. No ka mea, ua haki pu ae la kana pahikaua a koe iho la ke au i kona lima, ia manawa i pahu aku ai ka naita inoa ole i ka umauma o ka naita Italia a kiola aku la iaia mai kona lio aku.
Uwauwa koke mai la ke anaina kanaka ia manwa, a o ka naita lanakila hoi ua nalowale aku la oia o kona halelole.
Aia iloko o keia manawa e hauoli nei na mea a pau no ka lanakila i loaa i kela naita inoa ole, oia no ka manawa i keia aku ai kekahi wahi keiki opio e hele ae ana a hiki imua o Mone Tikero, aka, aia na kanaka ke kipaku la iaia no ka pelapela o kona wahi lole a me kona ano lauwale no hoi.
Eia nae, ua eu ae la o Mone Tikero iluna a ike aku la i ka mea a na kanaka e noke la i ke kipaku, a olelo aku la, “E hookuu iaia e hele mai imua o’u, malia he lono ano nui kana e lawe mai ana no keia la.”
Hookuu ae la na kanaka iaia a hele pololeiaku la oia imua o Mone Tikero, a me ka leo ano paupauaho oia i pane aku ai:
“Ma ou la e pakele ai ka lahuikanaka o Arabia. E hoopakele ia lakou, no ka mea, eia ae na iliohae o loko o na mauna Alepine ke hele mai nei.”
Na keia mau olelo a kahi ki lokilo i hoeu koke ae ia Mone Tikero iluna mai kona noho ae a me na helehelena minoaka oia i haawi aku ai i ke kauoha i ka Ilamuku e hoike aku i ke anaina e noho iho me ka maluhia. Aole nae i maopopo i keia aha kanaka ka manao o keia mau olelo a ka Ilamuku.
No kahi wa aku.
He ao omamalu ia e ikeia aku nei ma na paia lani, he hoailona no kekahi hana ano nui a hoea mai. Ina iho!
NA MOKUPUNI.
Mau Lono Huikau mai na Apana Kuwaho mai o keia Paeaina.
Hoike Hui o na Kula Sabati o Koolau a me Kapaa, Kauai.
Ma keia la hoike, Sepatemana 30, he ekolu apana Kula Sabati, malalo o ke Kula Sabati o Koolau, oia o Kilauea 16 haumana, Koolau 13, Anahola 11. A o ke Kula Sabati o Kapaa, he 23 haumana. Ma ko’u nana ana i na Kula Sabati o Koolau malalo o kona mau mahele, ua lilo ka helu ekahi ia Kilauea. Maikai okoa no o Koolau. A o Anahola me Kapaa, ua like laua ma ka hoomaopopo aku, a ua oi hoi o Kapaa ma na pokii o Anahola. He maikai na hana o keia hoike hapaha. O ko Kilauea he 6 pokii, Koolau 5 pokii. Ma ka lulu dala ana, penei na mea i loaa: Kilauea, $6; Koolau, $5.30; Anahola, $3; Kapaa, 4.05, na makaikai, $3.40. Hokuuia na hana me na manao paipai, himeni a me ka pule a ka makua Rev. J. M. Kealoha.
LULUOMOIKEHA.
Kapaa, Kauai, Okt. 2, 1894
Hapuku na Pi Gi, Aumeume na Oehaa.
Hu ka aka i na palaki kamaa o Kalua i ke aumeume i kahi hana, hookahi nae wahi Kilipati makee loa i ka hana, oia o J. Lunakanawia Naopeope. Ua ake loa o J. Napulou e pau loa na hana iaia, oia ka Lunakanawai, Makai Kula a me Luna Leta uo Makena. O ka oihana luna leta hoi ka Kaholokai e ake nei e lilo iaia, oiai no nae, he lunakanawai o Napulou a he makai pihi hoi o Kaholokai, a ke ake hou aku nei no nae e panee mai i puolo hou “i haawe ma ke kua a hii ma kealo.”
Ma ka la 22 o Sept., ua hele kino ae o J. Napulou e lawelawe i ka hana i haawiia na hai, oia ka makai kula. Ua komo aku oia ma na kauhale e koi ai i na makua mea keiki e hoohele i na keika ma na kula Aupuni, aole hookomo ma na kula kuokoa, me kona olelo ou aku, “ina aole oukou e ae mai i ka’u e kamailio aku nei, e pau ana oukou i ka hoopiiia.” Ua hoole mai ka hapanui o na makua mea keiki iaia, koe wale no na mokua minamina dala o Keoneoio, oia o J. D. Keamo, oiai, ua hookomo mua oia i kana mau keiki i ke kula kuokoa, a mamuli o na olelo hooweliweli a Napulou oia i hoihoi hou ai i kana mau keiki i ke kula Aupuni. He kanaka Keamo i kuonoono ka noho ana, aole nae hookahi o kana mau keiki i hiki aku i na kula nui o Lahainaluan a me Maunaolu. Iloko o ka nui hoomaka’uka’a o ka lunakanawai aole no i puuiia aku. Mahalo nui ia oukou, e na kupa o Ho