Ka Makaainana, Volume II, Number 12, 17 September 1894 — Page 5
This text was transcribed by: | Jean Howard |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Makaainana.
Honolulu, Oahu, Poakahi, Sepatemaba 17, 1894
i kakau ai i Amerika mahope iho o kona haalele ana mai ia nei no na Panalaau, ua pai a mahalo aku oia i ke Aliiaimoku, a kapaia hoi kona poe ahiliili he poe hoopunipuni. Nolaila, ua pii ae ka inaina o na wahaolelo o ka poai hemolele a hoino aku la i kela mea haiolelo kaulaua loa o Amerika Huipuia.
E hoomaopopoia he wa pokole wale no kona i hui ai me ka Alii, aka, iloko o ka laua mau kamakamailio ana, ua maopopo iaia ke ano io maoli o ke Alii, kona piha i ke alona no kona lahui a me ka hoike oiaio maoli no i kona manao no na mea i hanaia a no na mea hoi e hanaia aku ai. Ua maopopo iaia ia mea i kona ninau pono ana i kekahi haole aloha aina, aka, i kona ui ana aku hoi i kahi haole hoohuiaina, o ka hoino a me ka hailiili na mea i loaa koke aku iaia. Pela i maopopo loa ai iaia ka oiaio a me ka lapu wale. Aohe no ia e nalo i kahi mea noonoo maikai.
------------
Ua waiho ae ke Kuhina Waiwai he palapala hoopii mai ia Keoni Kolopana, imua o ka Ahaolelo kuikawa o ka Poaha iho la, e koi ana no kona uku o eha la o ka noho Kuhina Kalaiaina ana mai Ianuari 14 a 17, i huiia, 1893, i hiki aku i ka huina o $52.20. Noi a kokuaia o ukuia mai loko ae o kela a me keia lilo o ke Keena Kalaiaina, aka, ma ke noi a ka Peresidena ua haawiia i ke Komite Hookolokolo. He haawi pio maopopo paha keia o ka mea i noho Kuhina pokole ai a popilikia ai kakou. Ua nawaliwali paha na kuli, a i ole ia, ua pio paha kona manaolana.
-----------
Iloko no o ka waiwai o ka waihone dala o na Kula Kamehameha, hilahila ole ua kahu waiwai i ke noi ae e hooiuu wale ia kekahi mau waiwai e komo nei mai na aina e mai me ka uku dute ole. O ua waiwai la e komo mai nei no ka Waihona Hoahu Mea Kahiko, he alekohoia, a oia hoi ka Mama Emeluka i ninau ai i ka nui, a ina no paha eia ianei na poe e haawi nei i na kokua nui, aole no paha e noiia mai keia. Aka, mamuli o ke noi, ua waihoia aku i ke Komite Hookolokolo.
------------
Ke hauoli nei o Kale Aki noka loaa ana mai o kona hookohu Notari Lehulehu i ka Poalua iho la. I hele maoli no ka oia e uwe ia “Papa” Wili Kakela, a nana hoi i noke aku a loaa mai ai, oia ko makou lohe mai, E like n o @a hoi me ke kumulaau, pela no kona hua; e like no m@ ka makua pela no me ko keiki; a e like no hoi me ke kumuao, pela no ka hoi me ka haumana. I keia wa, ua maikai keia Aupuni Repubalika iaia. Aia wale no ka hoi la, he wahi mea iki wale no.
O ka mea nui i ka nupepa pahemo alaula i keia mau la iho la, oia ka pai ae i ka holopono o ka Kakina a me Palani Hasitine hana ma Wasinetona ao keia Aupuni kamehai, me ka olelo ae he mea pono loa e hoomahuahua hou ia ae na uku o ia mau luna, he $500 o ka mua a he $350 o ka hope no ka malama hookahi e loaa nei i keia wa. Aole loa @uaoku i poina ia Kakina iloko o ke Kau Ahaolelo o 1886, oia ka mea kue loa i ka hoonuiia ae o ka haawina dala no ke Kuhina Noho malaila. Eia ke pelu nei ke alelo la!
----------
No ko Kakina kue no paha ia Kuhina Nui Kipikona. Aka, he mea ole ia kue ona, oiai, o ka hana a me ka kulana ka mea i manaoia. Ia manawa, aohe kakauolelo a Kuhina Kaaka, eia nae, ua makemake oia no ona haawina no kekahi kakauolele, a kue no na o Kakina, me ka olelo iho he kanaka waiwai oia a ua lawa hoi nona ponoi iho, a nana maoli @o hoi e kakau a e lawe i kana mau palapala pili oihana. Ua loli ae nae hoi ke ano i keia wa, he kakanolelo a he hope ko Kakina ma o no $350, oiai oia i noho hana ole iho nei ianei no $500, a eia hoi ke makemakeia nei e hoopii hou ae.
---------------
He mau dala kela i loaa mau ia Kakina me kona luhi ole a me kona hoohaahaa pu hoi kahi i ka oihana. O kana hana oi loa aku, oia no kona ano luna nui no ka hoikeike i ke kii o ka Lua-o-Pele, a e kuke mau ana oia mai Wasinetona a Kikako a hala loa i Kapalakiko a me kahi mau wahi e ae a hoe@ lo@ mai’i Honolulu nei me kana kakauolelo wahine kuai balota ana i mare mai nei. He keu no paha hoi keia a ka @na kupaianaha nui wale. Ina no kahi o lakou iho, maikai loa; aka i kahi mea okoa ae, lapuwale loa.
--------
Mawaho ae hoi o keia ae la ua helu mai no ua ohua palemo nei no na hookipa ana mai nei a Palani Hasetine i na Elele. Alii ma Wasinetona, a e ole ka la, loaa makamaka ai lakou o laila. Heaha la hoi ka hewa o ia, o kana panai pono no hoi, paha ia no na hookipa maikai ia ona ma na kauhale o na Ele ekolu maanei. E ole no hoi o Samuela Paka i noho Kuhina a@ no ko na Aina E loaa ai iaia ke kulana kakauolelo no ia oihana o ke Aupuni malalo aku ona. Malia nae paha he uku ia no ka muumuu i hawelekaia. Akaka no hoi ke ano kamalii o keia poe i ka helu wale. He uuku ka oukou mau hana imua o ka na Hawaii i hana ai no oukou.
----------------
Poaono nei i heo aku ai o Kikania lualii Kakina, me kona koo@ua hou, ma ke Auseteralia, me ka oleloia ae e holo aku ana oia no Europa e hooikaika ai e loaa hou mai ona poe paahana ili-keokeo. Ina pela io, he maia ke loaa mai ana i kana mau palu aku a ina hoi e hoi ana no Wasinetona, e kuhaia mai ana paha oia no k ana mau hana pakike a hookiekie malaila mamua.
------------
Nui ka hoopunipuniia o ko Honolulu nei poe e na nupepa puka la a pau e holo ike pili oihana aku ana o Persidena Kole ia luna o ke Kaletona i ka Poaha iho la, ma ke ano panai aku hoi no ka ike ana o kona kapena a me na alii iaia i kela Poaono aku. Aohe i hoea ae ua ike pili oihana la ia la, aole no hoi i kani kuilua mai na pukuniahi nona a heo wale aku la no oia no Korea. Pehea iho la hoi keaia? Eha papa ke “Kuokua” no ka hanaiahuhu ana, i ka loaa ole mai o na ki pu aloha ia.
-----------
Eia iho na olelo a ka lunahooponopono o kekahi o na nupepa puka la nui loa o Kapalakike, ma ke mea e pili ana i ke kipe dala ia o lakou e na poe “waiwai, naauao a koikoi” o Hawaii nei: “He mea waiwai ole loa ia oukou, e na poe o ka aoao alii, ke kukai palapala pu mai me makou a hoike mai paha i no olelo ma ka aoao kokua i ke kulana Aupuni Moi. Aia ilaila ka uakeke o ke gula a ua ao ae ka luna nui i ke keena hooponopono e hoekolo like aku ma ia meheu. Aohe a makou nana ana owai ana la ke lanakila ma ke kaua, aka o ke dala ko makou makemake.”
-----------
I o makou nei ko Ewa Luna Ohi a Helu Auhau, oia o F.A. Keliinohopono, kahi i kalekale olelo ai no kona aloha aina i kekahi o na la i hale iho la. Ua hoike mai oia o kona kue mau ana ka i na hana hewa a ka Moi Kalakaua me ka Moi Liliuokalani oia kona aloha aina; a pela no hoi ma kona kokua ana i na han@ ewa a pkaha a na mikanele a me na poe haole lapuwale e ae, oia ka ka oi loa aku o k ona aloha aina, no ka mea, ua loaa wahi oihana mai iaia. Oia, hele no la hoi a kahi oihana, pale mai la ke aloha aina o kahi poe o kakou.
-----------
Ua wawaia ae e hoohui ana na Ligi Amerika a @e Olelo E i hookahi, me ka manao o lakou na poe na lakou e ao a e hoopaakiki aku i ke Aupuni no na poe e hookohuia aku ai ma na oihana. Eia nae hoi, a hiki mai i keia la aohe i ikeia ae ka oiaio o ia mea. He ano anunu no keia poe, a ua manao nui hoi ina aole lakou, hiolo keia Aupuni. A o lakou no hoi na poe a Kolekaaka i olelo ai na lakou mai kona hookohu. Nolaila eia no ke naka nei ka papaku o keia Aupuni, he wahi mea iki wale no a hiolo.
------------
Eia o J. Emaluka ke piena nei i ke ano o ka haawiia ana ae o na kohokoho ana no na paipu a me na lako e ae no ka pau@ wai o ke Aupuni e manoia nei. Ua hoike akea ae oia i kena manao no ke ano poholalo o na hana a ka Luna Nui o na Hana Aupuni, ma kekahi palapala i hoolahaia ma kekahi o na nupepa puka la namu, i kakauia i ka la 14 nei. Eha loa oia, no ka mea, ua eha pu aku la me kona pakeke. O lakou iho la no ka hoi ia e noke nei no ia lakou iho. Oia, nokeia!
-------------
Hui ka Makuakane me ke Keiki
Poakolu i hala i hoea mai ai ao Kale Uilama o Hamakua, Hawaii, ma ke Kinau i hoihoi mai nei i na kaikamahine i ke kula, a he mea e kona hoohikileleia i kona hui pu ana me kona luaui. Na Lupe Laimana, i hoea pu mai no me ia ma ia moku hookahi, i hoike aku iaia na hiki mai kona makuakane ma ka Auseteralia o ka Poaono aku, nolaila, ua akenui oia e hui a e ike. Akahi no ka luaui a hoi oiai, mahope o kahala ana o 35 makahiki, a iloko o ia wa, ua hakaka oia iloko o ke kaua huliamahi o ka Akau a me ka Hema, a e kau mai ana ma kekahi epaepa o kona kuka ke pihi o ka ahahui nui o na koa Amerika kahiko, oia ke G.A.R. He kamana kana oihana i na la mamua ianei a i keia hoi ana mai la, ua loli ae ke ano o ke kulanakauhale nei, a pela pu no hoi me ke ano o kana keiki. Iaia i haalele mai ai ia Hawaii nei ua waiho iho oia i ke keiki aie Uilama Kulika i make, ka luaui o Kale Kulika, a ma kena kula oia i hoonaauaoia ai. E hoomaopopo iho kakou i ka hauoli o ka makua a me ke keiki i ke laua hui hou ano i ka Poaha iho la, n o ka mea, mai ka haalele a@a mai o ka luaui a hiki iho la i keia wa, aohe wahi mea i lohe hou ia nona, a ua manaoia ua make. Ua hoolaunaia ae laua e Lupe, oiai, ua hoohewahewa aku kahi i kahi. Ia anwina la iho, ua hele aku ka hapauea nona ke @3 makahiki e ike i na moopuna wahine eono iloko o ke kula Virigine o Sana Ana@u. Ma ka pualikoa hookahi oia iloko o kela kana me Kauka Emekona. Uahoi aku nei o Kale ma ke Kinau, a ma eia Kinau ae e holo aku ai kona luaui.