Ka Makaainana, Volume II, Number 11, 10 September 1894 — Page 4

Ka Makaainana.

 

4          HONOLULU, OAHU, POAKAHI, SEPATEMABA 10, 1894.

 

KA MAKAAINANA

HE NUPEPA OILI PULE.

 

W. H. KAPU, Luna Nui a Lunahooponopono.

F. J. TESTA (Hoke), Puuku.

 

E HOOPUKA MAU IA AKU ANA I KELA A ME KEIA Poakahi o na pule a pau.

UKU O KA NUPEPA.

No Hookahi Kope       $          .10

No Hookahi Malama   $          .25

No Ikolu Malama        $          .75

No Eono Malama        $          1.25

Ina e hookaa @ ua ia, penei iho ka auha@ ana:

No Ekolu Malama       $          .50

No Eono Malama        $          1.00

No Hookahi Makahiki            $          2.00

UKO O NA LUNA NUPEPA

5 Inoa  .15

10 Inoa            .20

Maluna aku o 10 Iroa  .25

 

 

POAKAHI, SEPATEMABA 10, 1894.

 

            “IMUA, e na pokii,” a ma keia wahi iho la i pelu ai ko makou alelo a haki pu noi ke au.  Na oukou mai no hoi ia e hoopau loa aku i ka ai hoopau o ka puana a me ke kaona.

 

            UA lilo na Aha Hookolokolo Kanikela Beritania ma Iapana i mea no ke au i hala, mamuli o ke kuikahi ana no ia mea me Beritania Nui.  Ia Hawaii nei no nae hoi ka eo mua ana, malalo hoi o na Pi Gi.

 

            AIA mau no makou me ka lahui i na manawa a pau.  Ae, mahope mau aku no hoi o lakou a hookahi ka lanakila ana a hookahi no hoi ke pio a haule like ana.  Aohe akua-lapu a aumakua paha na@a e hoololi ae i ko makou ano kulana kupaa mau.  Imua a pi@, a imua a lanakila!

 

            INA ua hiki ia Amerika Huipuia, mamuli o na hana epa, kolohe a poholalo ke hookahulihia i ke Aupuni Kumukanawai o Hawaii nei, pehea, aole anei he mea hiki loa i kahi mana ikaika ano makamaka ia kakou ke hookahulihia ae i ke Aupuni e ku nei?  Manao no makou he mea hiki loa no ia ke hanaia.

 

            NAWAI no hoi na olelo uko ole @ lu hele nei ua make loa ka manaolana no ka hoihoi hou ia mai o ka noho’na aku malalo o kekahi Moi Hawaii?  Na ka lapuwale wale iho no paha ia.  O ka makou no, aole loa ia i pau.  Eia iho a eia aku no ua wa e ola hou ai na oiwi ponoi o ka aina, ina no e mau ana ma ke kupaa a me ka lokahi like.

 

            UA lilo hoi na lono kaua mawaena o Kina a me Iapana @ @ hiki ole loa ke hilinaiia, no ka mea, he keu maoli no a ke ano lauwili.  Ma na lono hope mai nei o ka Poaono nei, ua lilo ka lanakila hiwahiwa loa i ua Pake ma Korea, a ua kipakuia aku hoi na Kepanai mai Seoula aku.  Eia nae, no ka pololei hoi o keia lono, aole, i maopopo loa.

 

 

UA HOIKE NA ELELE ALII

 

            Ae, oia ka mea i hoikeia mai ia makou, eia nae, aohe i loheia ke ano o ia hoike.  Hora 10 @ kakahiaka Poakahi i hala i hoea aku ai na Elele a ekolu imua o ke Alii ka Moi, a ia wa no i weheia ae ai kela palapala malu ano nui loa; eia nae, o ke Alii hookahi a me lakou ekolu wale no na poe malaila, oiai, ua kipakuia na poe e ae a pau loa.  Ua hoomakaia ka ua palapala la, penei “I ke Alii ka Moi Lokomaikai Loa, LILIUOKALANI, Moi o ko Hawaii Paeaina,” oia kahi mea i hoikeia mai ia makou, aka, o na manao aka mahope, aole i maopopo ia makou.

            Ua hoao kekahi @oe mawaho nei e loaa mai ka manao nui o ua palapala la mai na Elele mai, eia nae, he ole wale no ka lakou pane.  Nolaila, no ia ekemu a hoike ole ae o lakou, ua olelo wale ae no kekahi poe @a “pau loa” ko kakou bilinai ana aku ia Amerika Huipuia.  Oiai ho@ aohe kuleana iki i loaa i na Elele e hoike akea ae ai i ka lehulehu, aohe no a kakou mea e kaunui aku ai ia lakou, aia wale no a poha mai ka leo, e like no me ke poha ana iloko o Ianuari, la 14, 1893.  Nolaila, o ia leo hookahi no ka mea nui, a o ia no hoi ka kakou e kakali ai me ka hoomamanawanui pauaho ole.  Aia no ko kakou ike i kela pane a oluolu mai ke Aliiaimoku e hoike akea ae, aka, ua manao no nae hoi makou aole no paha he mea pono loa e hoikeia ae, aia no a hoea mai ka wa pono no ia mea.  Mai uiha kakou!

 

 

E NOONOO ME KE AKAHELE!

 

            Iloko hoi o ko Peresidena Kalivilana hoao ana me ka ikaika e hooko i kona manao i kukala akea ai, ua loaa iaia ka akeakeaia me ka hahana loa ma ia mea.  Me he la nae hoi, i ka hoomaopopo iho i, ke ano io maoli o na ouli a me na kahoaka o ka manawa i hala a e nee nei, ina iho la hoi o ka hopona io keia o ka Amerika Huipuia hana no Hawaii @uku nei, ua makemakeia ka lahui oiwi e hamu a e ai-maka aku i keia poe pakaha e hookohukohu nei.  Ina pela io ka mea i manaoia e ko Amerika Huipuia poe kalaiaina, he keu lakou a na poe oi loa aku o ka lapuwale, me ko lakou ike no eia ka lako i ka aoao o na powa, a o ka hemahema hoi ma ko ka lahui aoao.

            He mea maopopo loa no nae, he elua no hana a kakou e hooko aku ai, oia no ke koho balo@a, a i ole ia, o ka hakaka.  Iloko nae hoi o keia mau kumuhana elua, he mea pono i ko ka lahui aoao ke noonoo me ke akahele.  Mai pupuahulu a hele koke e hoohiki, oiai, aole no kakou e palekana ana ilaila; aka, ina no e mau ana ko kakou kupaa mau a me ka lokahi like, ua oi loa aku ia mamua ae o ke koho balota ana i keia wa, a i ole hoi ia, lele kaua aku paha kakou i mea na na koa kuewa mai o keia Aupuni e luku mai ai paha ia kakou a muu mokaki, e like la me ke one o kahakai.  Nolaila, e noonoo no me ke akahele, a me ke akahai, me ka lawe nihi no i na anuu a pau e loaa mai ai o ko kakou pono.  Aia iloko o ka lokahi ko kakou ikaika, a pela auanei hoi kakou e lanakila ai maluna o ko kakou mau enemi.

 

 

“HUAI KA ULU O LELE.”

 

            E kala kahiko no makou e olelo mau nei i ka apiki o keia au, oiai hoi, eia ke kona nei ka hoohiki aku o na luna Aupuni a pau loa..  Aka, iloko o ia koi, ua hoonohoia ae he akua-lapu iloko o ka Oihana Makai, ma ke kulana Kapena no ka Wati Elua, mai Wailuku mai, me kona hoohiki ole.  Oia nae paha, ia lakou iho no ia.  Ua olelo wale ia he pili palekoki kona kumu i noho ai ma ka oihana.  Apiki io no la!

 

            Kupaianaha ke ake loa o kekahi poe o ka poai ohana mikanele e hooholo koke ia kekahi kanawai, e haawi ana i ka pono i kekahi hui e hooholo i na kaa alahao uwila ma kekahi mau alanui o Honolulu.  Eia ke lawe hele ia nei he palapala hoopii no ke kakauinoaia ae e ka lehulehu no ia mea.  Iloko no o keia wa o ko lakou Ahaolelo kuikawa, ke hoomano nei no i ke noi no keia hana, oiai hoi, aohe, i lihi launa mai ko lakou Ahaolelo malalo o ko lakou kumukanawai oehaa.

 

            Mamuli hoi o keia hoomano o kahi o na ohana hemolele, ua manao wale ia he wahi ano hana ekaeka paha hoi kahi, no ka mea, heaha hoi ko lakou @ke loa e hooholo koke i keia wa, a waiho ole aku hoi a na ka Ahaolelo i koho pono ia e ko lakou poe ohakulai.  O ke kumu paha, no ka makau o loaa pono keia kolohe nui e manao@ nei e apuka i ka lehulehu, me ka ike iho no ua lilo kahiko ia pono i ka Hui Alahao Hawaii e holoholo nei @ kaa i keia wa.

 

            Ua loaa @o i ka hui nona na kaahapaumi e holoholoia nei ke kuleana e hooholo i na kaa mamuli o ka ikaika uwila, eia nae hoi keia poe ke koi hoomano nei, oiai no ka Ahaolelo e lawelawe manawa ana i na hana.  He mea pono loa i n loea o keia au e hana mai lakou me ke akahele loa, o pae hewa nui auanei i kula.  Ua hoaoia ia ano alanui ma na aina e a ua ikeia ka pono ole a me ka poino o ka lehulehu; a oiai hoi, aia no ke imiia mai la na mea e hooholopono loa aku ai, me ka manaoia no e holopono ana, aone no e hewa ke kakali iki i@o keia poe poalo maka.

 

            He leo uwalo ka i loheia i keia mau la iho la, mai ka lunahoomalu mai o ke komite kuwaena o ka poai Uniona Amerika.  O ke ano nui o ia uwalo, e poloai aku ana i na hipa auwaua mawaho aku o ia poai, a i ano palaleha paha hoi, e hele nui ae me ka awiwi e hoohiki a e hoopaa i na inoa no ke koho balota aku.  No keaha hoi ke kumu o keia poloai?  Me he la ua akaka loa ko lakou ano nawaliwali, no ia hoi keia e uwalo nei, i wahi paha hoi e loaa ae ai o ke ano puipui ike ae.

 

            Aohe no he mau mea ano nui loa a ka Ahaolelo kuikawa i hana ai i keia Poaha iho la, mawaho ae hoi o ka hoao ana o kekahi mau hoa e kapae loa i kela haawina dala no ka makeke hou.  Aole no hoi o ia wale, ei@ hou iho no, oia ka waiho ana ae o Kuhina Hakipuu i bila kanawai e hoonoa ana i na waiwai @ e komo mai ana no ka Waihona Hoahu Mea Kahiko Kamehameha me ka uku dute ole.

 

            Ke hoea aku hoi i ko makou Aupuni, e kole ana na maka, hakelo ka hupe a kahe hoi ka wale haae waha o na poe e u@haiaholo pu nei mahope o ka ke “Kuokoa” mau alakai hewa a lalau a@a.  E noke wale no ia poe a huli keia honua, aole loa e pau ana ko makou manaolana, a me ka hilinai pu no @ei, no ka hoihoi hou ia ae o ke Aliiaimoku.  He au ko na ano holoholona a pau.

 

            O ka aie lahui hoi keia, u@ hoike ae no kela Kuhina laenui i ka pehu mau ae, a loaa aku la hoi ka huina nui o $3,517,645.20.  Ea, nui no kela haawe a keia poe e hana nei me ka noonoo ole.

 

            Olelo na ha haole i ka naaupo o @a Hawaii i ka ae ole e hoohiki.  Heaha la ke kumu o na Hawaii i naaupo ai?  No lakou no keia aina, ke Aupuni a me ka Moi, a nolaila, o lakou no ka i ike i ke aloha i ka aina, i ka lahui a i ka Moi.  Aole ia he hewa no na oiwi, aka, o ko lakou hoike mao popo ia i ke ahi e lalapa ana iloko o ko lakou mau puuwai.  He ole loa hoi ua poe kuewa l@ @ pae hewa mai ianei, aole @o la kou keia aina, a lakou i maka