Ka Makaainana, Volume II, Number 11, 10 September 1894 — Page 1
This text was transcribed by: | Julia Ann P Kaupu |
This work is dedicated to: | Charles Kauhi Kaupu, Sr and Esther Nagai Kaupu |
Ka Makaainana.
Buke II - Ano Hou. Honolulu, Oahu. Sepatemaba 10, 1894. Helu 11
KE KUMUHANA HAWAII.
Pau Loa ka Amerika Huipuia Hana a Ikeia ka Repubalika.
Ia Lunamakaainana Makaliele o Kenetuke, e hoomalu ana i ke komite o ka Hale holookoa i ka auwina la o Augate 8, ua hoikeia aku oia ua makemake o Kuhina Nui Geresehaa e ike iaia maloko o ke keena o ka Peresidena o ka Hale. @laila hoi @ huli hoi hou mai ai no kona noho mahope o ka hui kamakamailio ana me ke Kuhina Nui, ua hoole oia i ka hoike ae no na mea i kukaia, aka, ua loheia ae ma ia hope iho ua hoike mai ke Kuhina Nui iaia ua ike pili oihana ia ka Repubalika o Hawaii e ia Aupuni.
I kekahi la ae i ku hou ai imua o ka Hale ka ninau pili ia Hawaii, a na ulu ae hoi na kukai olelo hahana ana. Na Rutele i hapai ae ia mea ma ke ano he ninau ia i ku i kona kuleana. Oiai hoi, ua waiho mua aku oia he olelo hooholo e ike ana i ka Repubalika Hawaii, na hoole loa ae oia i na olelo i hilikau wale ia aku no maluna on a mamuli o ka waiho ana aku ia olelo hooholo, ua manao ka oia e lilo i ka aoao Repubalika ka eo o ka hanohano o ka ike e ana, a ua olelo ae oia ua makemake wale no oia e malama a e makeeia ka hanohano a me ke kulana kilakila o ke Aupuni a me ka hoomauia aku hoi o no loina maa mau i haki ole o na hooko hana ana a ia aina a me ka Ahaolelo. Ua pane pahenehene aku oia ia ka haule pahu o ka ke Komite o ko na Aina E hana e pil@ ana i kana mau olelo hooholo, oiai, ua haawi mua ia na ia komite e noonoo, hooponopono a hoike hou ae, a ua hoahewa loa aku hoi oia i ke ano o ke kahua alakai hana Hawaii a na poo alakai,, oia hoi, ma keia hana hope loa, ana ho i hoakaka ae ai ma ke ano aua a hoomauhala, ku kuhau wale a poholalo malu hoi ka ike ana a ka Persidena i ka Repubalika Hawaii. Ua k@eia aku oia malalo o na rula e O@taiwaite a me Kuma (Coombs), he mau hoa Demokarata, a kanohaia oia e ka Peresidena o ka Hale e noho iho ilalo, mahope iho nae hoi o na leo @uro a me na paipai lima ana a kona mau hoa o ka aoao Republika. Ua hooikaika aku hoi o ua o Butele, mamua o kona noho ana iho ilalo, e loaa mai ka ae holookoa ia e noi aku oia e hoopauia ke Komite o ko na Aina E mai ka hooma u ana aku e noonoo i kana olelo hooholo a e hoihoiia mai hoi a na ka Hale e noonoo, a ua loaa ole ka aeia mai, ana hoi i makemake ai.
Kakahiaka o Augate 10 ua ae lokahi like ke Komite o ko na Aina E o ka Hale e hoike aku i ka olelo hooholo hui e mahalo a e hoomaikai ana i ka Repuablika o Hawaii, peneia iho,
"E hooholoia e ka Aha Senate a me ka Hale o no Lunamakaainana o na Mokuaina Huiia o Amerika i akoakoa iloko o ka Ahaolelo. Ke hoomaikai aku nei na Mokuaina Huiia o Amerika i ka Repubalika o Hawaii ma ka anamo maalahi ana ae i na mana, na hana, a me na koikoi o ia Aupuni, e like hoi me ia i ikeia ma ka aponoia ana ano koke mai nei, o kekahi ano hooponopono aupuni repubalika."
Ua hooholoia keia olelo hooholo hui ma ke ano pakui no ka Butele, o Maine, i waiho aku ai he mau pule lehulehu mamua aku. Aohe no i apono lokahi ia keia pakui e ke komite. Ua kue na Repubalika no ka lawa pono ole. Ma ka Butele olelo hooholo hoi, ua pahola aku ia i na hoomaikai ana i ka "lahuikanaka o Hawaii ma ka auamo maalahi a hoopono ana ae," a pela aku. I ko Lunahoomalu Makaleile waiho ana aku i ka pakui, ua kapaeia na olelo "a hoopono," a pela no hoi e ka huaolelo "lahuikanaka," a komo aku la ka "repubalika" ma ia wahi. Nui ko Hiti, o Ilinoi ka lala Repubalika alakai iloko o ke komite, kokua i ka oelo hooholo kumu a Butele, a ua hoao aku hoi e loaa mai ona mau hoakaka ana no keia hoano e ia ana ae. Eia nae, aohe hoakaka i loaa aku mai na lala Demokarata o ke komite i na kumu no keia hoololi ana, a i ka wa@i kohoia ai, na hooholoia, e kakoo ana na lala Demokarata a pau i ka olelo hooholo pakui, a kue hoi na Repubalika.
Ua hoea ae ka noonooia a@a o ka olelo hoohola imua o ke komite ma ke ano he hana i pau ole; I ka wa i kohoia ai ma kekahi, halawai ana mamua aku e hoopaneeia ka noonoo ana i ka Rutele olelo hooholo, ua olelo ae na Repubalika he mau pahele ana ia ma ka aoao o na Demokarata e pepehi a make, a e keakea hoi i ko ka Ahaolelo haawi aku i na boomaikai ana i ka lahuikanaka Hawaii ma ke kukuluia ana ae o ko lakou Aupuni hou. Nolaila, i ka wa o kekomite i halawai ai i nehinei, ua paakiki ae na Repubalika o ka hana wale no imua o lakou, oia no ka olelo hooholo a Butele, a ia wa no i waiho aku a@ o Lunahoomalu Makaliele i ka pakui mamua ae.
Aha Hoolaulea Hoomaikai.
Mamuli o ke noi a ke poo alakai o ka Puali Puhiohe Lahui no ka hoolaulea aku ia Mekia a me Mrs. Wudehaus@d mamua ae o ko laua holo ana aku no Maui, ua loaa mai ka ae oluolu ia, Nolaila, i ke ahiahi Poakahi i hala i haawi ae ai lakou he aha mele me ko lakou ma@ kileo, aole hoi me na ohe, ma ke kahua o ka Hotele Hawaii, makai pono iho o ka hale a ia hoaloha o Hawaii e noho ana a ke kihi o na alanui Beritania me Rikeke. Aole no i lo@e loa ia ae ia mea, aka nae, ua piha ae no na alanui a @ ke kahua i ka lehulehu e pikokoi mau ana no ka hiaai i na keiki "ai pohaku" o ka aina nei. Malaila lakou a aumoe wale hookuu no hoi, me ka hoohauoliia o na poe a pau. Ahiahi Poalua mai i kau aku ai o Mekia me Mrs Wdudehaus@, me kekahi kaikamahine opio a laua, ma ke Kalaudine no Kahului, a ma Kula laua e hoohala ai i kekahi mau la me ia kaikamahine a me ka hunona mamua ae hoi o ko laua huli hoi loa ana aku no ka home oiwi.
Ua hookauluaia na hoopai kuai waiona laikioi ole o elua mau Pukiki o Auwaiolimu aenei. O keia la hoi ke au hookaukau lua i ka hoopai i keia ano poe haihai kanawai.
Nui ke pikokoi o na Pake e makaikai i ka mokukaua Geremania Alekanederine i ka Poalima nei, no ka pili ana nae paha kahi i ka uwapo Pakipika. Hookahi i hoonana aku a palukuia mai e kekahi Olelo E.
No ka ae ole e hoohiki o na mea no laua na inoa malalo iho i hoopauia ai laua mai ka laua @au oihana Aupuni aku e lawelawe ana me ke akaka ole o no pani: J. Kukona, Luu@ Pa Aupuni o Makiki; S.W. Kio, Luna Leta o Napoopoo, Kona Hena, Hawaii.
Augate 26 i haalele aku ai ke Kaletona ia Kapalakiko no keia awa. Poaono, la 1 nei, i kaalo a haaleleia aku ai i hope e ke Kina. Oiai ke Kina ma kona aoao, ua kukai kamailio pa ko luna poe, na kane a me ka lakou mau wahine, no ka mea he lehulehu na wahine a kekahi poe alii aia iluna o ke Kina.
Popilikia na Hua o ka Opea.
Ma kahi noho o J. Paaluhi, ma uka o Manoa, i malamaia ai he ahaina i ka La Pule, la 2 nei, a ua lehulehu hoi na poe i hele aku e ai a e inu. Oiai hoi malaila, a ua luhe hoi i ka wai, ua pepehi iho la o Akoni Apiki, he kanaka opio, ia Koana, he mea i oi loa ae o ka aoo, a o ka eha i loaa, oia ke pahu o na hua e ka opea, a no keia mua aku paha, e nalo loa aku ana kona lihi hoihoi ae no "mama." Ua laweia mai ka mea i eha i ka Halemai Moiwahine, a eia ke pii @nau ae nei kona oluolu me ka poino ole o kona ola. O ka mea hoi nana i hoeha, ua lohe mai makou na holo oia ilalo o na Koolau, no ka makau ka o hopuia oia no ka hoeha a me ka hoomainoino p@ i kona hoakanaa. Hilahila ole no hoi kela opio o ka limaikaika ana i kekahi elemakule!
Ua hoike aku nei o Adimerala Waka i o he mea pono e malama mau ia kekahi mokukaua Amerika maanei,, no ke kume he laulima pu ka Elele Beretania maanei me na poe Roialisa. Ka lapuwale no hoi!
Kakahiaka Poakolu iho la i loaa ai i kekahi makai ma ke alanui kekahi pupule Olelo E o Kalaepohaku. Ua laweia ae a ka Halewai a hoihoi loa ia aku no ka Halemai Pupule. O ka elua iho la keia o na pupule i mahuka mai ka noho ana aku o ka luna hou.
Ua loaa mai nei ka lohe i ke Keena o ko na Aina E mai ke Aupuni mai o Mekiko, i ka ike mai o ia Repubalika i keia Repubalika oehaa a kamehai hoi. He mea ole wale no keia au ikeia ana mai, oiai, he ano hoopalaimaka wale no.
Na Kuhina Wilisi i hoolauna aku ke kapena a me na alii o ke Kaletona ia Peresidena Kole, mamua iki iho o ke awakea Poaono nei ma Iolani Hale. Ma ke alo iho ka bana a me elua puali o na koa. Aohe na poe Geremania i @ele ae e ike, no ka mea, aohe no paha o lakou wahi lihi hoihoi iki.
Ua maikai a hololea no ka aha hulahula imi loaa a ka Lig @ Olelo E i ka po Poakahi i hala ma Manamana. Nui no ka lealea i na ano aahu hoomakeaka, a haawiia no hoi na makana i na poe i eo ai, e like me ka mea a ke komite i hooholo ai a i kulike hoi ai me na mea i hoolaha mua ia ma na nuepepa namu.
Hoolaukanaka loa ia na huina alanui o ke kulanakauhale nei i keia mau la e na keiki aukai, a o ka oi loa aku no nae o loko o na haleinu rama. Aole o ia mau wahi wale ka i laki aka, o na kaa no a me a lio, a huluipau mai no hoi ka na "ulua." Ola keia mau la, o ka hoea koke ana mai la o keia mau ahailono o ka pomaikai, no ka mea, o na po@ Poola no kekahi i ola, i ka uha@ lanahu ia o na mok@ Olelo E.