Ka Makaainana, Volume II, Number 9, 27 ʻAukake 1894 — Page 2

Ka Makaainana.

 

NA MOKUPUNI

 

          Malalo o keia poo ae la e hoopuka mau aku ai makou, mai keia manawa aku, i na mea hou mai kela a me keia pea o ko kakou aina nei, ma ke ano he mau lono pili kuloko iho ia no kakou nei.

 

Ka Hui Manawalea ma Naalehu

          O ka hui manawalea a na wahine o ka Ekalesia o na La Hope ma ka apana o Naalehu, Kau, Hawaii, ua kukuluia ma ka la 19 o Iulai, 1890.  A mai ia makahiki mai a hiki iho la i keia makahiki 1894, ua piha eha makahiki o ko lakou noho hoomanawanui ana, a e hoomanao mau ana no hoi lakou iloko o kela a me keia makahiki ma ia la hookahi no.  Ua koho pono ia no hoi he mau luna nui iloko o ua hui la, e hoomaka ana mai ka Peresidena, koua mau pili aoao (na hope), n@ paalaloaku (kakauolelo me puuku), a o na sela no hoi o ua hui la, oia na lala.  Ke huiia na luna nui me na lala, aneane i ka iwakalua a oi aku, a emi mai paha i kekahi wa.  Aka, ma ka Poaha, la 19 o Iulai, ua ikeia, aole oia ka heluna i hiki mai, he poe kakaikahi wale no no lakou na inoa: Kapeka, Peresidena, Keoloula me Laia, kona mau hope; Lokinehama, Kakauolelo; Kuluwaimaka, Puuku; na lala, Keano, Maria, Kamaka Rose, Pali.  Na lala komo hou ma keia la, Kahalewai, Kahikina (huina 12).  Me he mea la, ua like a like na poe i noho me na poe i hele mai.

          O ka'u mea i mahalo loa ai, oia ka Peresidena a me kona mau piliaoao.  Ke nana aku, he like ole ko lakou mau helehelena, opiopio hoi kekahi mau mea, oia na kaikamahine, o Kapaliwaiole, a o kekahi hoi ua hapauea, oia ka olomana wahine o Papaikou.  Nolaila, hoomanao ae la au i keia wahi hooheno:

"Aia ka Peresidena,

Eia ke Kapeka,

Aia ka hui, oia ka manawalea,

Aia na hope,

Eia Keoloua,

Aia ka Laia."

          No ke Kakauolelo hoi a me ka Puuku, o ka laua no ka ninini mai i ka aila pinaki me ka manoi, "kihikihi poepoe lele mai, poepoe kihikihi neo mai," a ma ka hoike ana mai a ke Kakauolelo, he $1.50 (kihikihi poepoe komohewa), hui me ka koena hapaha, ua like me $1.75.  Nui kela, he mau ia, uuku kahi luau me ke aloha pu.  A hoomanao hou ae la au i ke mele kaulana a Makanikeoe, penei:

'Aia ke Kakauolelo,

Kani ka-lo-lo-u,

Aia ka Lokinehama,

Kani ka-lo-lo-u,

Owai ka Puuku o ka hui,

Kani ka-lo-lo-u

Kuluwaimaka Puuku,

Kani la-lo-lo-u,

Pololei io no,

Kani ka-lo-lo-u."

          Mahope iho o keia mau mea, ua hooholo iho ua hui manawalea kani ka-lo-lo-u nei, he ekolu hapaha kuai kope me palaoa.  Mai ka hoomaka ana o na hana a ua hui nei a ka hookuu ana, he maikai wale no, aohe mau uluaoa i ulu ae, he maluhia loa no.  O keia hoomanao ana, no ko lakou la i kukuluia ai, a he mea mau no ia i keia hui i na kau i hala aku.  Ua like me ka wahine i hanau i ke keiki, ka hoomanao i ka la i hanau ai oia i kana keiki, pela no keia hui.

          Mahope iho o ka hookuu loa ia ana o ka lakou mau hana o ia mau la, ua paneeia mai la he wahi papaaina i hele a luluu i na mea ai, e laa ka poi, puaa, akaakai, paakai, kope a me ka palaoa (lawalu ono a Kaehu).  Oi noke iho a piha pono na kuineki o ka opu, a hoomanao hou ae la ka mea kakau i ka i ala i ana mai.

"Lihaliha i ka Hoolua ke kini o Puna,

Pakuikui i ka momona a ke kiu,

I na kohi kelekele a ka Puukolu,

A ka Malualua makani mai o lalo."

          O keia no hoi ka pau loa ana o na mea a pau, a ke haawi nei keia makapeni i kona mahalo no ka Hui Manawalea o Naalehu.  Nolaila, e hoomau i ka hana maikai a haule mai na Lani.  Aloha Hui Manawalea oukou.

          Namakawewehi Opio.

          Halekaa, Kau, Hawaii

 

Haalele i ka Pa Ma'i o Kalihi no Kalawao, Molokai.

 

          Ua noho makou ma ka pa ma'i o Kalihi no hookahi mahina, a ma ka la 30 o Iulai haalele iho makou ia Kalihi no Kalawao ka pahu hope.  He maikai no ka noho ana ma ka pa ma'i o Kalihi, a ua nanaia makou eiwa e na kauka, he 5 kane a 4 wahine.  Ma ka la 9 o Iulai ka nanaia ana o ua mau kii nei a Lualii, a ua ike no na kauka i na wahi hakina i koe a Lualii (Kauka Goto), ke kahnua kalai kii, oia no makou i hoi mai nei e hoopau loa i na wahi i koe.  I ka nana aku ia lakou nei ma, aole no i lawa loa ma ke kalai kii ana, aole no e loaa aku o Lualii (Goto) ma ke akamai, ka mea nana i kalai a koe hakina, oia no makou e lapaauia ae nei ma ka aina o ka ehaeha.

          Ua loihi no na la o ka honi ana i na ea oluolu o ke one laula o Kakuhihewa, a me ka ike ana i ka nani o ke taona, oiai na la loihi o ka noho ana ma ua kahua ma'i lepera nei, a na ke aloha o na Lani ua ike hou i ka nani o Honolulu, kahi a'u i hele ai i na la i @ui aku la.  A oiai, ua piha ia'u na makahiki ekolu me ka mahina keu, a ma ka la 30 o Iune ike i ka lai o Kou, nona ka olelo ana, "Hui aku na maka i Kou."

          Ma ka la 29 o ia mahina i haalele iho ai makou ia Kalawao nei @ motio aku la ke alahele no Kaunakakai, a ua ike kumaka i ke kula loa o Kalae a hoea i ka aekai o Kaunakakai "Nalaieluaakamanu."  Aumo@ kau ma ka Mokolii no Honolulu, a ma ka la 30 ae no Kalihi a hiki i ka hoi hou ana o ka paakai i Molokai nei, a ike hou i na hoa o ka imi ana i ke ola.

          Ua nui no ka hoomanawanui ana i ke ola a ike hou ana i ka aina.  Aole au i moeuhane mua e ike hou ana au i kahi a'u i hele ai i na la i aui aku la me o'u mau hoa e noho mai la i ka aina a me o'u mau hoa e noho nei i keia mau la, a ike hou i na ale o Pailolo a me Kaieie a me na ala kikeekee o Honolulu, hu mai ke aloha i na hoa o ka hana a ka Haku.  A ke noho hou ae nei e ai i  ka laau a ke keiki puuwai hamama o Iapana, ka mea nana i lawe na palapu a ka ma'i lepera.  I ka haalele ana ia Kalihi a huli hoi mai no ka panalaau nei, eia no na hoa e noho ana me na kino ola maikai, a ua loaa no hoi kekahi mau hoa i na ehaeha, aole nae he pilikia loa.

          KA NOHO ANA O KA PA MA'I O KALIHI--He maikai ka malama ia aua o makou, na ma'i mai Molokai aku nei, a pela no na ma'i mai na mokupuni mai, malalo no ia o ka malama ana a ka luna, Mr. W. L. Beku, me ka maikai, oiai, ua lawa i na mea a pau au hoi e hoohalahala ole ai e ke kamahele e noho ana ma keia wahi.  Ua lawa i ke Aupuni na mea au i makemake ai, aohe mea a ka maka e nele ai ka ike ana, ua unuia mai a ke alo.  Ina o na poe ua loaa i na ehaeha ma ke kino, aia no ka laau i na Makuahine Virigine, a na ia poe e hele mai e kau i na palapu a me na ma'i e ae ua hoolawaia i ka laau, aole ou pilikia ana, mahalo ko'u ia lakou ma ia mau hana; oiai, ua hoolakoia mai e ka Papa Ola.  Ina no hoi oe e huna iho ana i na eha i loaa ia oe, oia no kou manao ole ana i kou ola kino.  Ua nui ka malama o ke Aupuni ia oe e ka mea i loaa i na pilikia, o ka ma'i lepera nae, ua koe ia ia lakou nei, a o ke keiki wale no o Iapana ka mea hiki ke hoola, a owai la kona lua e hoola i keina ma'i lepera.

          Ma kana mau lapaau ana, he loea maoli no.  Aole pela na kauka haole, aia no ka lakou nei aole ke kauka na@a e hoola i keia ma'i weliweli, aka hoi, he mea ole ia i ka loea o Iapana.  Ke kauka keia ola Hawaii, makepono ke dala a ka lahui.

Aole i pau.

 

"Noho mai ke Ala me ke Onaona ia Panaewa-Hemolele ka Ehukai ka Kanukuokamanu."

 

          He mea hauoli nui i ka manao ka hoike ana ae, eia na kini aloha aina o Waiakea nei i ke alahele moekahi like ana o na manao, e kalele pau ana i ke aloha pilipaa maluna o ka aina a me ke kuokoa a lakou i pulama ai iloko o na makahiki he lehulehu i li'u wale aku la, a o ka mea oi loa aku, oia no ka pumehana o ke aloha iloko o ko lakou mau puuwai, i awaiauluia a pipili paa maluna o ko lakou Moiwahine puuwai hao kila o ka hoomanawanui, e alo hookahi ana me kona lahui iloko o na inea a me na kaumaha a pau no ka manawa loihi @ hookahi makahiki a me ehiku malama a oi, o ke kali pauaho ole ana e hanaia ka pono no ka Noho Moi Kumukanawai o Hawaii Aupuni, Hawaii lahui a me Hawaii aina, me ka haawina hookahi o ka malama a me ka makee mau ana e noho alii ka maluhia maluna o ka aina.  A ua mau ia a hiki wale i keia la, a ke mau nei no ke o ana imua o ka leo kahea o ka Moi a me ka lahui, e hoihoi koke ia mai ke Aupuni Moi o Hawaii, a ke puana ae nei makou me na leo pule o ke ohohia a me ke aloha.  "E ola loihi ka Moiwahine Liliuokalani a me kona lahui a mau loa, a na ke Akua e Kiai ia oe, e ka lahui mai Hawaii na Niihau.  Kulia imua, imua a inu i ka wai awaawa, i hookahi puuwai.  Paaia a paa ke aloha aina a me ke aloha Moi, kiloi i ka maka'u a me kumakaia, a e kakua i ka pale umauma o ka manaolana i ke ola, a i ka mahiole o ka lanakila."  Penei hou iho, wahi a ka Haku: "E leha aku ko oukou mau maka ma na mauna, mailaila mai o Iehova kou Hoola e hiki mai ai, oiai, he kokua kokoke loa oia no ka wa popilikia.  E huli aku oe a loaa no oia ia oe ma kahi e loaa'i.  Aia hoi! ua kokoke oia, aia ma ka ipuka."  A i ka wa auanei e poha ai ka leo hooho o ka o-le, a i ke koele ana o ka leo o ka hamare, a i ka wawalo ana o ka leo hope o ke kauoha, "Hoihoi Aupuni Moi o Hawaii," a kau hou o Liliu i ke Kalaunu, a welo hou ka hae nani o Hawaii no ke ola lanakila mau loa, eia kau, e ka lahui, e hana ai: E pelu i kou mau kuli a e hoonani aku i ke Akua me kou uhane, kou ikaika a pau, a e hoolana i kou manao, no ka mea, ua kokoke mai kou ola.  Mai ka hookahuli Aupuni ana a hiki i keia la, aole kekahi o ko lakou poo (Hui Aloha Aina o Waiakea) i lilo aku, aole kumukaia, aole hoohiki kakauinoa, aole ma na ano a pau no ka pono o ke Aupuni Moi o Hawaii.

                   H. L. Kauanoano

Waiakea, Hilo, Augate 9, 1894.

 

          E lawe i KA MAKAAINAA, i ike ai hoi i na mea hou kuloko a kuwaho.  Ke nele no, pouli na maka.