Ka Makaainana, Volume II, Number 6, 6 August 1894 — HUAI KA ULU O LELE" [ARTICLE]

HUAI KA ULU O LELE"

Auwe; eia ke kau noi ka weli la Koleknakaf No keaha inai hoi keia? Ua wa olelo ia ao aohf' moe pono iki o kona po, iiohn oluolu o ke poo, aohe moo mn kah) moe hookahi i\u <>hiu uee-papa» a ua- pftpahi«H\ a<* ht>i u& kia'i mn kona w»Hi noho i k? a me ka po. Auwe no 'k-a li-oi «'! Ua oleloia hoi o na - poo kaluunu ita poo moe oluo'u old, a eia hoi keia a(»he ona leiaiiī, he repubnlika lioi, ke kau e iiHi no nae hoi ka weli. 1« wai la? Maliu i ke akna-lapu no oiia <4 iu Kumahnmahukole puha, a i ole ia, i na hua-pea ijo paha ana i lilo ai i ka ett. 0 ke.ano iho la no pahahoi ia o ke Aupuni i kukuluia mamuli o ke kolohe a rne ka pakuha f a mamuli hoi .o ke kakooia e na eUu-pu iloko o na lima o na koa maiihini. Auwe, huro no Kolekole a me kona Uepnhalika! Imua o ka Ahaolelo Repubalika o ka Poaha iho la i waiho ae ai ō Hakipuu he bila kanawai e h oopo nopono a na i k an a puuhaku o ka okomo ana iloko o ko iakou kumukanawai moowioi, e pili ana hoi i ka lawe o oa poe a lakou i wae ai i maa ī ka hoohiki kalaiainp. malalo o ko lakou Aupuni oehaa. Ma la kanawai ua manaoia e haawi aku i na Lunakanawai e hooiualu ana i ka Aha i ka niaua e wae i mau kiure, ke lawa ole, a pela e hana mau aku ai a hiki i ka lawa pono loa ana. Auwe ao hoi, hana iho la a ike i ke ino o ka liiaunu, hoao awiwi e houmaikai ae. Ē hana wale no aohe i*a elou. Ka i no hoi ī na poe kiure e i>au ai na hana koi hoohiki a keia poe, eia kā ua pau pu no me ka Papa Hoonaauao. Ua palapaia aku ke Kahukula Nui, ma o ke kauoha a ka Peresidena o ka Papa, na manaoia na kumukula a pau e lawe i ka hoohiki, mai na kane a na wanine. He ken no hoi a ka apiki. Fo keaha la i makemakeia ai na kumu wahine e hoohiki? Malia iia manao ua poē nei i wahi e ai o ko lakou kupaa oiaio luahope o ka poai hemolele, a ke hoea mai be wa no ke kaua, e auamo ae ua poe wahine la i na pu. I na kumu iī&waii hoi i koe no he wahi aweawea aloha aina a aloha Alii, ke kauleo aku nei makou. e nihi ka hele a mai awiwi aku, aka, e noonoo rae ke akahele rijamna o ka hooko ana aku i ka mea i makemakeia no oukou, oiai, he wa kō na mea a pau. ■ ' Ua heo aku na Lunakanawai a pau o ka Aha Hookolokolo

Kiekie im* leo lakou hooinaha makahiki muu mai ka lawelawe auu i ka lakou nouu hana nui « kauuauha, » oiui hoi iiiliou ua ! kaawale aku, o ohi uuwnau ana j no i n ft mU)U j 0 \ ka wea hope loa i hula aku nei, | oiaoAiapaki Kauka, aia aku ' nej ) Kuaioa kahi i hoo?ir>aha ai i me koua ohana. E loaa aon no paha ka roaha iaia nia oa pali hauhuii o Koolau a me na alaala mai na k»i mai «ia mau kaha, alaila, huli hoi hrm mai e haua. He keu n«* a ko iakou apiki, a«>he o lakou uia o ua "k«bu" ]j J aka. <, lako'./ ' kino maoli no ia e nei Aia hoi he maliele iloko o ke" kaiuia aiakai hana kal'aiaina o na poe Rtipubalika oka Mokuama o Ilinoi, Ameri«a Huipuia, ! e olelo ana penu; u Ke boa- | hewa loa nei makoyi me na olelo ' maopopo loa i ke kahiia i booholoia ena "poo alakH oke Aupuni o keia wa e pili an a i ka iahuikanaka o Hawaii, ma ka hoao ana aku e hookahulihia i kekahi Aupuni hoa'loha, kukulu hou ae i ke Aupum Moi mo a hookikina aku hoi maluna o lakou i kekahi Moi hien» pegana." Ka lapuwale no hoi o k*vmanao o kela poe i ike ole ī ko ka lahui oiwi iini nui. ]a lakou I a hoi ke ino a me ka pegana o.ko kakou Moi, he wahine hoi i oi aku mamua oka wahine a kekahi ona miliona oia Mokuaina, i hopuia mai nei ma Kikako, no ka hoao ana e kipe i na kiure ma kekahi hihia ku© ī kan? kane, aua hemo ae oia malalo o $5,000 pela.

0 kela poe ka oi akn o ka wini ma ka hoopuka ana i na olelo ino ku i ka hailiili, i ukaliia paha hoi ma ia an h ana e kela hapauea poohina hoike wa hahee nui i hanauia ma Hawaii nei. He mau haumana paha kela poe nana, akahi ke ano like I©a o na manao. Ina kela poe ī nana mua i ke ino imua o ko lakou alo ponoi iho, ē | aho lalioi ia mamua ae o ke kikoo ftna aku i ko waho. O ke ino ia a me ka lapuwale haalele loa. Aka, o ko makou Moi hoi, hē mea oia i onaia e ka lahui kumu me ke aloha kulipolipo. .. j ■I. . | » ka moali hoi o keia maJuna ae, ua haohao makou no ka ike o ko o poe i ko Kolekaaka ano Iloko o ka Aha Senate, ma kē kukaia ana no ka mea pili i ke Kuikahi Panailike me Hawaii nei, ua ae o Benatoa Mogana noKole, u he kanaka *hoopOuo, a, ke nei au, he kanaka hilinaiia, He keonimana oia, a aole'wale oia he keonimana, aka, kanaka ka-

naahao o ka makaukan, koa palen.a ole a rae ka nani hoi o kona ano." Auwo no ka hoi e! Kia ka iiani a me kti 'hilu. ka i'a noenoe o k6 kai. Pau hoi ka Mogana pf.i ana, ua pane aku o Senatoa Mila, h» hoa'loha ma kana m«ti hana no uuku nei mai ka Mokuaina o Tekasa, kahi hoi i lihi launa ole mai ma na lawelawe kalepa ana me kukon,. e knhi ana ia Kota u he kanaka powa oia a he mea lawelawe hoi ncTna ko& malina o Araerika Huipuia." Ēu, pehea hoi keiaf Hele ka la a pili pono i Papaenaena! O kuhi kamahao nae hoi no keia ma« mea, aole loa kahi o laua

iike it i hui me Kolekole, aka, nsa kaha mau hana wa!e no i ike

iaai oia a i kohoia uaai ai kona ano, he hamo vaniki hoi ka ka mna, a he kuai ae hoi ka ka lua ia loko mawaho, PololeiHoa nae hoi ka mea hope o laua, he "powa" ua kioea la! Eia uo makou ke hoomanao nei i ka wa i kuiai kudala ia ai o na hoolimalima o kekahi mau Aira Leialii mamna aku nei, a o kekalii ona aina i lilo aku, oia o Puuwaawaa, ma Kohala, Hawaii» ia Kikilā Eaiaunu no Ē. P, Lo ame J. H aina, koua kai*<>eke, n& $1,210 o ka maka-

hiki. 0 ka Lapawla ke keho . malalo iho o ia ae la, he $1,200 eia nae, ua olelo ae no oia ua nui loa ia mau dala no ia kula hanai hoioholona, he pahoehoe ka hapanui o ka aina. Elua aenei pule i hala, ua komo ae imua o ka Ahaolelo Repubalika he palapala h<fbpii mai ia E. P. Lo, ua kakauinoaia e kekahi poe lehulehu, a ua haawiia aku ua palapala hoopii la i ke Komiee Hookolokolo, o Kikila Balaunu ka lunahoonoalu. E noi ana ua palapala hoopii la e hoemiia iho ka uku hoolimalinaa. Kupaia* naha no keia noi, kuai ka a lilo, noi hou e hoemiia. 0 ke au nae hoi keia o na mea kupaianaha, a aohe hana hiki ole ke hanaia. Oia nae hoi ka makon e hoomaopopo nei, o na hoolimalima i hooliloia e like me ko keia ae la, aole loa ia e hiki e hoemiia iho mai ke kumukuai kiekieloa i liio ai A ira i manaoia e hoemi iho, alaila, e haawi aku i ka mea i koho malalo iho, a ina aole oia e lawe, e kuelala hou ia aku ka pono Iwaena o na kumu i hoehloia ai o ua aina la, ua hook«>eia ka ululaau, aole e hoopoino wale ia f a e hana hoi ka mea i lilo ai o ka hoolinoalima i mau hana hoa maluna iho i hiki akw ka waiwano \ ka huina o iS,OOO, Aole paha o E. P, Lo i h«oke i %ela mau kumu, a ola koe a

hoike ae īnaoloaa iaia kana e koi nei, alaiia, akaka kona jminahel'e i kona lioa'Wiu kalaiaina y Īa KWekaak.l, ho pilj i ;J | a IXia 0 bana walnne la, he («akuakai>o uanai palia Ula-la e hot