Ka Makaainana, Volume II, Number 4, 23 July 1894 — "HUAI KA ULU O LELE." [ARTICLE]

"HUAI KA ULU O LELE."

V*" Oa manao hoi fr!ftkou e i ke poo maluna ac, «iai, ua kahiko ka puka atia, eia oue, \ ko mukou kuku unu me kekahi mi>u ua uiea ia -tiiai uo e uooman akni. Ae, ke hoomauiu noi »io a uo kahi wa aku paha o hooko ai i ko makou mat)ao. J R poino aku ana no ke Aupu- | ni Repubalika i ike hapa ia, no | ka mea, ua poina lakou i ke | kaiokalo ana i ke Akua e kokua | mai i ka iakou mau hana haakei j o ka la 4 uei, o ka wiiii ana ae e kukala i ko lakou Aupuni hapa. Malaila no ka Rev, J. Waiamau, e ku uiakaukau mau ana no ka wa e pule ai, eia nae, aole oia i noiia aku ; a aolenopaha i ikeia, v .. ... ! No Kuauau ka ka hewa, no ka mea, oia ke kahuna nui nana e alakai %. e lawelawe ana i na hana o ia ia ma ke auo he , Ilamuku oia no ka la- Na W. Luka Wilikoki i hoomanao aku iaia no ka pule, a oia kana i ka iho ai i kona iima no kona poina, eia nae, ua hala ka wa pono, no ka mea, ua nee loa na hana imua. He nani poiuo ana no ia—i ke alo ib.o la no ku a hala ana. I ka weheia ana o ka Ahaeleie, he puie mua ko laila, a i keia hana hoi, he ole. No ke ake lr>& e awiwi a e pau koke ae na | hana, oia mai paha ke kumu 0 kēia poina ana. Oia no ke ano io maoli © na poe kolohe a pau, aohe hoomaopopo ae, o kela o keia, aia ka pono o ka pau ae, alaila, loaa iho kahi maha a pale ae hoi kahi makau. He lono ka i loaa mai ma ke Kinau o ka Poaono uei ua lawe he kanaha poe o Puua, Hawaii, 1 ka hoohiki malalo o ka Repubalika, a mamuli hoi o ka paheleia ana ina lakou e hoohiki nui, alaila» hana koke ia ko lakou alanui. Aohe i m opopo ka oiaio ia makou, eia nae, o ka lono ae la ia. Ina he oiaio keia louo, alaila, oia ae la no ka puha kahi mea e hoohiki ai a hoolilo nui ia lakou iho i poe kuuiakaia. Mai ia apaua mai no i loaa mai ai ka lono no ke koiia ana aku o H. Haaluo, kumukula Aupuni, e J. E. Eldart* |Eia]» īiHpa Kula, e helo oia e lawe i kalhoohiki, n wa aole, e pau uo

o?a. Ūa hooleia ka 1?e1a ooi mft * ka mahalo kiekie, a no ia mc& ua lioopau io ia akn oia. Oka hi moft hilu nae, na ūa o * I»eo 110 i' malama mai rtfi i b hoike hookuu o kaha kula, Me he la ua Uaii.a paha kela Lana Kuia iwe ka maopopo 010 c> ka Papa Huouuauao. Ua nīahalo nae hi)i makon i ke' k»paa'_o ia^,, hua iobu a makamaka o makoW. Eia iho o Lualh, kr> aknu ka laf kii o na pakaha, ua hoi <nai nei mai kana hnakai nkn n«i |_ja Madjime P«lo, no ka' hoolau » na ana akn hoi i kana pnnua i hou oka «ina o mai noi mo ke | akua ahi weliwfli i poino ai o j Lohiau a me Hopo<v i ka poli • | Pelo, a pakele mahnnohune rpai lai hoi o Kamapuaa, Ua hanu ;'.rnai oei paba oia a me laua pu i 1 ua oa oluolu ma o, a i hoi raai nei eae ku makaukau e kalukalai kii hou. īloko o lanuari i hala, e ho > ! manao kakou, ua hoao ua o Lualii iaia ma Wasinetonu e lilo i mea no kona Aupuni Keikawa e minaminaia ai e ua poe Ainerika, ua wini ae ©ia.e ninau ia Kuhina Nui Geredebama pehea la ka manao.o ia Aupuni no ka j hoihoi aē ike Aliiaimoku, ina j. mamuli o ka ikaika a aole ' paha. Ua ae o ua o Lu~ ! alii aole i pāaeia mai kanu mau | ninau. Eia nae, ua palapalaia j mai ia Kuhiua Wilisi maanei ka pane ake Kuhina Nui i na j ninau, a ua waihoia aku no hoi imua o ka Aha Senate> a ua ole loa hoi me ka Lualii i hoike akea ai. Nolaila,* "kalai wd{e j iho la no i M kana kii," a "īke i ke ino la, haalele wale." No kahi wa aku. Poaluu i hala ilio la i haulele ae ai na Lunakanawai o ka Aha Hookolokolo Kiekie i ko lakou tnau palapala liookohu oihaaa mai ke Aupuni Moi mai, a ua loaa ae he mau palapala hookohu hou mai ke Aupuui Hepu halika ae, me ko lakou iawe ae hoi i ka hoohiki, a na Lunakanawai Kaapuni Kupa hoi lakou i hoohiki ae. oke kuniu ka # keia lawe e maiuua ae o Sepatemaba 1, i mea hoi e ulu ole mai ai o na uiuau uia keia mua iho. Ma ko ka iahui aoat> hoi, aohe hana maikai a uaui e ae a iakou | mamua o kein, no ka mea, na lakou ponoi iho la no lakou i kaia iho ia. Eia aku a husa mai ka wa e alala ai na waha a © uwi ai hoi na niho, oiai» ua maalahi ae la īa hana, .Na ka wa e hoike maī ika hua. * j Aolo o Ukou wale ae la uo ka I i lawe i ka hoohiki kakoo Hepu- | halika a kue Aupuui Moi hoi» i aka» e* ua Luuakauawai Kaa

puni nnleekahi, a noho* me !iii Kakauolol!» o ku ()ihana Uookolokolo. Ua pau a |>au, a ■ ) ka pau loa aku paha koo ■ > ua' lima e maiaiu o k<* Aupuni. Mamuli o keia I»odhiki i hooliloia ai paha kekalii poe i apokaka maopopo loa ia hikou iho u i kf> raana<« ' inaoli, a loaa hoi kn hanu u ko *-wkou m.-in hinaiMmla ohiu- * iiiu ae ai

Uo)o h awiwi ka h'.oliolo kanawai u ka Ahao]r*!<-, «. ka Poaha ilio )a, 110 ka mea, iloko wale no > eono minnle, m» liooholoia he kanuwai e haawi aia i ka mana i ua papa hoopaa īnoa no ke kuho (>alota e hoohiki aku i na jne a pan e hele aku ;±na imua o !akou, mai ko waihoia aiut aku a nie ka hooholo loa ia ana, Oia hoi, j>an na helnheln ana ekolu.. 0 keia ka oi loa i ikeiamaauei, a o ka )iua hoi ia o ka hana awiwi aua ī ke kumukanawai a me ka hook<uoo hoi i ua hoakaka pili k'tho halola ma ia mea. Alaa Kit pilikia ouh poe imauao nei. Na lakou no la hoi ia kaena ai a ma ko lakou aoao ka hapanui ua poe naauao a waiwai, a oia ka ka meu i' i»ono ai ka lilo ana o ke Aupuni na pono niai. Oia uae hoi ka mea i ikeia ai maloko o na huke auhuu he $64.90 wale no ako •akou Peresidena e uku nei iioko ■> ka Waihona ma kahi o $12,000 e ukuiauei iaia, oia hoi, waiwal paa $33, waiwai lewa $18.90, kino $3, a rae na kaa $10. Oia wa]e ae ki no ko Kolekaaka wahī auhau,. a oia paha ka waiwai la? Imi hou ia aku aa kumu hou, oiai, ua hala ae la hoi ia.

Hauoii na koo o na pakaha i ka lilo ana o $10,000 o na hona, a na Knaiiau hoi i hoike aku imua o ka Ahaolelo ua lilo no ianei me ka haule ole nae o kekahi mau dala. TTa hoomaikeike pinepine aku no makou i ka huina i loaa uo na broa iiiaanei, he 98 pa-keneta, a ma Kapalakiko hoi be 84 a 85 pa-keneia. 0 ke kurnu o keia hauoli, no ka hilinaiia ka e ke ke kuinu i lilō ai rae na uku lioopanee ole no ia, hoolilo ana. O keleahi mea nui a na wahaolelo o ua poe la o r»oke nei, oia ka hoino ana i na poe a pau e kakoo ana i ke aii Moi, me ka olelo iho poe ake dala, ake loaa, a pela aku, eia nae, aohe i wehe mua ae i ka pula o lakou inau maka iho mamua u ka ohiu aua aku i ko hai. Aohe wa oi aka o ka opiuma a me ka emi e likeia me keia wa, a pela »o hoi mē kekahi mau

mea e ue, koe nao hoi ku hemolelo I ka po a ao ae Poaono uei, malalo pouo o ua ihu o na poe kiui awu o ka Oihaua Duto, ua komo ae ho kolohe 'iluko u k»i hulo-pupaa o ka Hui Mokūmahu Oaianika. Ua wawahiia ku pahu4aau o loko o ke keeua, aohe dalu i ioa«j, a mu ka puka uiii alauui Paou ka paheiao aaa, a ī ke ao ana ae i ikeia ai. Pehea. hoi ia? O ka mauao paha i makemnke ia ui na poe kiure o keia mua aku e lawH i.ka hoohiki, i hiki ai paha ke mahuahua ae ko lakou pot koo, a i ole ia, he makeuiake palui e hooliloia ua houkolokolo kiure ana i aha pili kalaiaiua. Ina o ka mua ka manao, aohe ia e loaa iki ana; a ina hoi o ka hope, alaila, e hooliloia aku ana ko ke kanaka hookolo* kolo Kuokoa iaana i mea kaulike ole, aia paha a maopopo mua kona kulana kalaiaina." Mai oi loa akn no ka pono iua no i hoophū ]oa ia ka hookolokolo aua imua o na kiure, alaila hoi, koino euai na aupwni okoa e akeakea, no ka hiki ole ke loaa oka pono kaulike i ko lakou poe makaainana, a hoalaia mai paha hoi ua aha hookolokolo kanikela maanei.

Ama hoi ua manaoia kela hoohiki ma ke ano piii oihana, he keu a ka lapuwale haalele loa, no ka mea, heaha ka waiwai a pomaikai o kekahi moa ke lawe ioa he mau wahi la heln niailuilu wale no kona e hana ai no $2 oka la, Ua oi aku ko ke kanaka hoole loa ana, tne ka noho no eai i kona luhi ponoi iho iloko oka ilihune, mamua »e © kona hoolilo aku iaia iho i kamakaia. Eia bou ua wa no na oiwi e hookanaka ai,

j Mahope iho oka puka ana j aku o ko makou helu o ka pule | i haia, ua hui ,pu makou aie laī nua, aua hoike mai ©ia no ka j oiaio ole o kela mau olelo i j kuhiia ai nana i olelo ia Mrs. Kieke Kaae, O kana i ao aku ai, mahope o na kukai kamailio aaa, he mea makehewa loa no | kekahi aluka kanaka ke hele ae J ehe īke iko lakou inanao kue j akea īloko oka maluhia, o ulu j mai noauanei he haunaele maj muli o ke kuhihewaia, Ua hople ae hoi o Kieke i ka oiaip ole o ia mau olelo ana, i oili mai j r, Ka Leo oka Lahui" mai, ma | kekahi pane iloko o ka "tfawaii J Hoiomua" o ka Poaono nei. I īa 'Malulani i hoea mai ai ika I Poalua i hala iho la,« ua hooa pn mai he pahu olowi loihi i ka hui kalepu o Bimia Ma, 'lon'Ma "Pu, i*ialama poao.*' Ile aha keia ha'na aia hui, o»u

paha ke kauoUa uei iua pu e hoihoi mai ianei. Ile ehiku a makou pu i ike iho, eia ka i lawoiu iwai nei uo ku huna hou, uo ka moa, ua hiki ohi ke kiiu nu hipi o ke kahua hanai holoholona o Kaoapala. Aia a maemae, hoihoi hou uo no o, Ke kaka olelo' welawela nei hoi Ka Leo oka Lahui ,, me ka "Hawaii Holomua" namu a ua ku ole hoi i ka mahalo. O ke kumu o keiu ielepi ana mai o ka mua, mamuli o ka loli ano e ana ae o ka hope ma kona mau kalaimanao ana. .Ua ano like aku ne ko makou manao me ka mua ma

ia mea, eia nae, ua noonoo hou īho makou he nui na ano palu aka lawaia e onaia mai ai, a oiai hoi, aole no i loli ae ke kahua o ka pepa, ua iilo ia mea i mea ole* hooki i ka paonioni ana, oia wale no ka makou. Aole keia o ka wa no ia hana.