Ka Makaainana, Volume II, Number 3, 16 July 1894 — Page 2

Ka Makaainana.

 

2                              HONOLULU, OAHU,POAKAHI, IULAI 19, 1894                              .

 

NA PALAPALA.

     Aole maluna iho o makou ke koikoi o na hala a me na hewa no na manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka, aia no malna iho o na poe na lakou kakau mai.

 

KA LAHUI HAWAII.

Manao Akea i Pili no kela Olelo Hooholo a ka Aha Senate.

     MR. LUNAHOOPONOPONO:

     Oiai, ua lilo ka olelo hooholo a ka Aha Senate o Amerika Huipuia e pili ana ia Hawaii nei i mea nune nui ia, a ua lilo no hoi ia, he mea nana i hoopuiwa nui ia, he mea nana i hoopuiwa nui aku i kekahi poe o na aoao kue a elua, aka, o na loea kalaiana ma ka aoao o ka lahui Hawaii oiwi, aole loa lakou e puiwa no ia mea; a oiai, o kahi ia o ka lakou hana, o ka wehewehe ae a maopopo lea i na aoao a pau o ua olelo hooholo la, malia o lilo ia i mea e hoopauia ae ai na manao kohokoho wale, e lilo ai i mea nana e hookuihe aku i ka manao o kekahi poe, nolaiia, ke pahola aku noi au i na mea i akiomaia mailoko mai o ua olelo hooholo la, a e heluheluia penei:

     "HOOHOLOIA, ma ka pono io maoli, no na makaainana wale no o ko Hawaii Paeaina ke kuleana kaokoa loa e kukulu a e kakoo aku i ko lakou ana hooponopono Aupuni ponoi iho a me ko lakou kahua alakai kuloko iho."

     Ma ka akioma ana i keia mau mamala olelo i ikeia ma ka olelo hooholo a ka Aha Senate o Amerika Hui\puia, e hoea mai ana keia mau mahele ano nui penei:

     MAHELE 1 - Ua nana mai o Amerika maluna wale no o ke kuleana ponoi o na makaainana oiwi o ko Hawaii Paeaina, e loaa ai he olelo hooholo kaulike, ma ka aoao o Amerika no ka ninau i waihoia aku ma kona noonoo ana a hooholo mai.

     Nolaila, ua lawe ae oia (Amerika) i kona kahua i kukuluia ai ma ke ano akea, i keehina nona o haawi mai ai i kana olelo hooholo no ka ninau o Hawaii nei, oia hoi, ua kukuluia o Amerika he Aupuni no ka lehulehu a na ka lehulehu, ma kona ano he Aupuni makaainana, no ia mea, ua nana mai  o Amerika i ka mana pilipaa o na makaainana o ko Hawaii Paeaina, e like me ka manao nui o ka olelo hooholo "Ma ka pono io maoli, no na makaainana wale no o ko Hawaii Paeaina ke kuleana kaokoa loa," a pela aku.

     Ina pela, alaila, o ka mea maopopo loa e koaoia mai ana na makaainana o Hawaii ma ke ano akea e hoike aku i ko lakou mau pono io maoli (kuleana pilipaa) i keehina no Amerika e haawi mai ai kana olelo hooholo hope loa no ko Hawaii kulana Aupuni, a ina oia ka ninU, olw hw mw pohihi ke olelo ae, o ke koi a na makaainana oiwi, ka mehele nui hoi o ka lahui o ko Hawaii Paeaina, he koi e hoihoiia mai ke Aupuni Moi malalo o ka Moiwahine, Liliuokalani, a o ua koi la ka mahele nui o na makaainana, aia oia imua o na makaainana, aia oia imua o ke alo o Peresidena Kalivalana o Amerika Huipuia, nona ka huina o na makaainana koho balota i oi aku i ka elua-hanakolu o ka huina o na poe koho balota a puni ka paeaina, malalo hoi o na palapala koi a ka Hui Aloha Aina.

     He elua wale no alahele a Amerika e hana ai i loaa ko ka lajhui manao.   1 - O na inoa o ka poe koho imua o kona alo i oi aku i ka elua-hapakolu; ua lawa loa ia e ike iho ai i ka manao o ka mahele nui o n amakaainana ma ia ano, a i kona kaupaona ana i mea e loaa ai kana olelo hooholo ma ia ano, e loaa ana he koi hoihoi Aupuni o ka Moiwahine Liliuokalani.  2 - Ina ma kekahi ano, e kauoha mai ana e koho balota ka lahui no ke Aupuni a lakou i makemake ai a e lilo auanei ia he mea oluolu loa i ka manao o ka Peresidena, ina no ma ia ano, e loaa ana no ka olelo hooholo ma ke koho balota ana e hoihoiia mai ke Aupuni o ka Moiwahine, a no ia mea, aole i lilo ka olelo hooholo a ka Aha Senate i mea e puiw wale ai na loea kalaiaina, a o ka mahele nui hoi o na makaainana o ka Moiwahine ma o ka Hui Aloha Aina.

     Mahele 2 - O ka mana kukulu Aupuni.  Ma ka hapa waena o ka olelo hooholo e loaa no keia manao penei.  "E kukulu a e kokoo aku i ko lakou ano hooponopono Aupuni ponoi iho, a me ko lakou kahua alakai kuloko iho."  Ma keia e ike lea ia ai, ua koi mai o Amerika Huipuia i na makaainana, a o ka mahele nui hoi o ka lahui Haawi oiwi, e kukulu ae i Aupuni a ano Aupuni a ka lajui i makemake ai, he hoike loa ana mai no ia i ko Amerika nana ole i na olelo hoonuinui wale ia aku, a o na mea i waihoia aku e kekahi o na aoao kue Pi Gi imua ona, aole ia he keehina lawa e lilo ai i paepae kupono no ka Amerika olelo hooholo no ka ninau o Hawaii nei, ke ole e nana mua ia 'ke kuleana pilipaa o na makaainana oiwi, e like me kona ano (Amerika) he Aupuni Makaainana.

     A ina i manaoia, o ka lahui naua e paa nei i ka mana hookela Aupuni Pi Gi i keia la, oia ka lahui a o ka mahele nui o ka lahui hawaii, alaila, ua makehewa ko Amerika ui ana mai i ka make o ke o na makaainana.no ka mea, aia iua o kona aio no koi kue a ka lahui Pi Gi, a o lakou iho la no hoi ka lahui o ko Hawaii Paeaina.  Ina hoi pela, aole e aa o Amerika e hana i kekahi hana i mea e hoohaahaa ia ai kona kaulie ma ia ano.

     Aole i pau.

    

Neenee ka Aka a Mamae ka Iwiaoao.

     MR. LUNAHOOPONOPOO:

     Ua hiki mai KA MAKAAINANA me kana ukana nui he mea hou, oia hoi, na mea e pili ana i na poe holeholeiwi o Kau nei, a P. P. Paaikeao i hoolaha ai.  He oiaio, na ike kumaka iho no lakau a ua lio no hoi ia mea he ma'i no kekahi poe o lakou, a no Hou.  Lunakanawai, he mea maikai no ia iaia, aole ona huhu ma ia mea.  A no ke unu pehi iole iho o Kalakalaheupanini, kahi kaiko o Honuaia, o Kua ukeke o Wailuku, pii na hulu i ka mahamaha, no kona oleloia ana he ohi ala nemonemo i poka na lakou e kaua ai.  O Kawaha, he welo anaana, kunahihi hoi kona mau kuemaka, a piena me he lio hou la, a puana leo nui ae la oia, "E huli aku ana au i ka mea nana keia hoolaha a hoopii aku au iaia, no keia laibila wale i ko'u inoa."  Ua paneia aku e Pali, "Heaha ka mea e hoopii ai?  E huli paha oe i ka mea nana oe i hoolaha aole e loaa, he ula no ka uaele, a panau aku ko ia la hiu, noho i ko ale."

     O keia kaiko o ke Aupuni Oehaa, oia o Kua, he kaiko hou iho nei no, eia nae, ia ianei ke kalali hooio a ke akamai ma ke kanawai.  he hewa iho o I. Naluahi, kona hoa kaiko, he oluolu, aole he kalakala ma ka olelo ana, o oe hoi e kena makai maka imoimo, nau ka olelo iho, ina nau e lawe na poe ma'i lepera, laweia e oe i ka po.  Ua hele mai no keia Pi Gi a imua o kekahi ma'i, ua pane mai, "Ua telepona mai nei ka hope makai nui ia'u, e hoihoi hou ia oukou i ka halepaahao."  Eia nae, ua paneia aku, "Nana no i olelo mai e hoi makou.  Pehea koia e keia Pi Gi?"  Pau ka pane ana a ka oehaa.

     KAUANAKAOPUA.

     Kau, Iune 23, 1894.

 

Ia J. Kanahele o Moauia, Kau.

     MR. LUNAHOOPONOPONO:

     I ka mea hanohano J. Kapahele o Moaula, Kau, Hawaii.  Ua ike au i kou mau manao a pau e pili ana i kuu huna i ko'u inoa ponoi, malalo o ka inoa Opukoa opio, e like me ia i hoikeia ma na kolamu o KA MAKAAINANA, me kou manao na'u i hoolaha i na mea e pili ana i kela hoike Kula Sabati o kakou, i malama ia ma ka la 18 o Maraki, o keia makahiki.  A maloko oia hoalaha ia a Opukoa opio, e i ana, o Naalehu kea helu ekahi o ka nani o na haa, me kahi mau malihini koikoi o ka aina i laweia mamua iho o ka awai a me ko kakou hookikinaia e na luna Aupuni e koo i ka hui puuwai eleele ma ia la.

     He ekolu wale no mahele nui i ulu mai ai keia kamailio ana Ka mua, no ka lilo ana ia naalehu ka helu ekahi; ka lua, no na malihini i laweia mamua iho o ka awai me ka manaoia e mare hou ia laua; ke kolu, no ko kakou hookikinaia ma ia la e maluna Aupuni e komo i ka hui puuwai eleele.

     Oiai oukou e huli hoi ana mahope iho o ka oukou hoike (hui opio), a haalele ibo ai oukou ia Naalehu, e hoike ana ko lakou hui opio me ko oukou ike ole mai i na hana i hanaia iloko o ka hui opio o Naalehu.  O ka wa paha i pau ai o na hana aneane i ka hora 5 p.m., oia ka manawa i waihoia ai ka hale no ko kakou makua ma ke kanawai, oia o J. H. Waipuilani.  Nana i hoakaka mai ma na mea ano nui i na hana ma ia la, aka, he mahalo nae kona no na hana i hanaia e na poe i haawiia ia lakou na haawina, ma kana olelo hope, ua manao oia, o Naalehu ka helu ekahi o ka nui o na hana, oiai, ua hanaia a pau pono na haawina.  A ua hoakaka no hoi k kakou mau misiona luna kaahele, oia o Dimo Bush a me Hailama ma na mea ano nui wale no.

     Ma ka manao elua, e like me kau i pane mai ai ia'u, no ko'u hoopunipuni, a na'u ka ia mau olelo wahahee.  E hoike aku au ia oe, aole au i ike ia mea, aole nbo hoi i hana me ko'u lima iho.  Ma ia la, he nui a lehulehu na poe maka hanohano i hele mai o ike i ka kakou mau hana, a hiki wale i ko lakou hoi ana me ka maluhia mai ke Akua mai.  Aole no hoi au i ike ma ia la a me oe, he mau mea kekahi i manaoia e mare ia laua, he ole loa no.

     Ma ka manao ekolu o Opukoa opio, no ko kakou hookikinaia e na luna Aupuni e komo ika hui puuwai eleele, aole au i ike a me oe ma ia la a me kekahi poe e ae, e hookikanaia ana e komo ia hui puuwai eleele e ua luua Aupuni, he ole loa no.  Mai ka wa i hoomakaia ai na hana hoike Kula Sabati me Hui Opio ma ia la, a hiki i ka pau aua o na hana, aole au i ike e maalo ana ia mau haawina iloko o ia la, a i ole la hoi ia, he mau ouli okoa e ae paha, he neo loa no.  A maluna o ia mau kumu i hoikeia ae la, i ulu mai ai na manao maikai ole iloko ou, e J. Kanahele o Moaula, Kau, a telepona koke aku la oe ma o a maanei o ua kaiauu aloha o na aina nei i noho ia ai e ka hanohano, a nona ueia hooheno.

     "Kiekie Kau, hanohano i ka makani, He ipukai pohina ia na ko Aeloa."

     O keia Opukoa opio i oleloia, me he la oia no kekahi ma ia la, a eia iho no ke moe lapuu mai nei, a he kanaka i ike ole ia kona inoa iloko o ka buke ohi auhau o ka apana o Kau, o ka kulana nae, he ano keonimana, a o ka manao iloko he ku mawao mai ka Hoku mai.

                                              J. M. NAIWIELUA,

                                                Naalehu, Kau, Hawaii.