Ka Makaainana, Volume II, Number 3, 16 July 1894 — Page 1

Page PDF (880.89 KB)

This text was transcribed by:  Ululani Victor
This work is dedicated to:  Samuel M. Kamakau

Ka Makaainana.

BUKE II -- Ano Hou.            Honolulu, Oahu, Iulai 16, 1894.         HELU 3

 

KELA OLELO HOOHOLO.

 

Palapala a Kuhina Wilisi ia Kuhina Haki o na Pi Gi.

 

            Mamuli o ka nui o na manao like ole no kela palapala a Kuhina Wilisi i hoike aku ai ia Kuhina o ko na Aina E Haki i i kela olelo hooholo a ka Aha Senate, ua komo mai ka manao iloko o makou he mea kupono e hoike aku i ua palapala la, me ka nana ole ae no ka loihi o na la i aui ae.  Aohe no he mea ano nui loa ma ia palapala e ike ia iho ai, koe wale no paha ka alawa kupono loa "o ia olelo hooholo" i ko ka Peresidena manao."  Oiai hoi, ua lilo ia palapala i mea pili i ko kakou moolelo o ka manawa e nee nei, he mea pono loa hoi ma ko makou aoao ka hoopuka ana aku, me ka nana ole ae hoi no ka hoopuka mua ia ana e na hoa nupepa e ae.  Malalo iho e ikeia ai ka makou unuhi ana i ua palapala la:

Keena Kuhina o Amerika Huipuia, Honolulu, H. P., Iune 16, 1894.

HON. FRANCIS M. HATCH,

Kuhina o ko na Aina E.

            Aloha: Ua loaa ia'u ka hanohano e hookomo aku maloko o keia, i mea e ike mai ai kou Aupuni, i ke kope o ka palapala i loaa mai i keia la mai ia Hon. W. Q. Gresham, Kuhina Nui, e hoouna mai ana i ke kope o kekahi olelo hooholo i hooholoia e ka Aha Senate o Amerika Huipuia i Mei 31, 1894.

            Me na hooia hou aku o ka mahalo kiekie,

            Owau iho no, ea, me ka mahalo,

            ALBERT S. WILLIS,

Elele Kiekie a Kuhina Mana Nui o Amerika Huipuia.

Oihana Kuhina Nui, Wasinetona, Iune 2, 1894.

ALBERT S. WILLIS, ESQ., etc., etc., Honolulu.

            Aloha: Ke hoouna aku nei au maloko iho o keia i mea nou e ike ai, i ke kope o kekahi olelo hooholo i hooholoia e ka Aha Senate, Mei 31, 1894, e kukala ana ma o ka pono io maoli, no na makaainana wale no o ko Hawaii Paeaina ke kuleana kaokoa loa e kukulu a e kakoo aku i ko lakou ano hooponopono Aupuni ponoi iho a me ko lakou kahua alakai kuloko iho; aole loa hoi o Amerika Huipuia, ma kekahi ano, e akeakea aku me laila, a o kekahi akeakea ana aku hoi a kekahi Aupuni e ae me na hana kalaiaina kuloko o kela mau paemoku, e manaoia aku no ia hana ma ke ano he hana hoa'loha ole ia ia Amerika Huipuia.

            O keia olelo kukala aia i na makaainana o ka Paeaina ke kuleana e kukulu a e kakoo aku ia mau mea e like me ko lakou manao ana ua kupono ia i ko lakou mau makemake iho, ua lawa kupono loa ia i ko ka Peresidena manao.

            Owau iho no, ea,

            Kau kauwa hoolohe,

            W. Q. GRESHAM.

            Ma keia wahi aku he palapala pakui, eia hoi ka olelo hooholo i kakau ikea a hooia ia e "William R. Cox, Kakauolelo" o ka Aha Senate.  Ua kakauia mamua o ia pakui, "Iloko o ka Aha Senate o Amerika Huipuia, Wasinetona, Mei 31, 1894," alaila, heluhelu iho i ka olelo hooholo e like no me ka makou i hoolaha mua aku ai.

 

Hala ia Makua Kahiko.

            No kahi wa i hala ae ka waiho onawaliwali loa ana o ia hapauea kahiko, oia o Samuela Northrup Kakela, me ka hopohopoia no o kona ola, aka, i ka hora 8:30 o kakahiaka Poaono nei, i anehe aku ai me ka maluhia no kela aoao mau o ko ke ao nei poe.  Ua hanauia oia ma Cazenovia, Mokuaina o Nu Ioka, A. H., i Augate 12, 1808.  Mamuli o kona hooikaika i loaa ai ka naauao iaia, mawaena hoi o na manawa hana.  He kumukula kana oihana mua o ka lawelawe ana ma kona aina, a mahope iho he puuku no kekahi banako ma Kalivilana, Ohio, iloko o 1836.  Iloko o Aperila o kahi makahiki mai, ua hoounaia mai oia i ka Paeaina Hawaii nei e ka Papa Misiona Hawaii ma ke ano agena dala, oia hoi, he puuku, a ua noho ma ia kulana a 1863.  He hoahanau oia no ka Ekalesia Kalawina mai kona mau la opio mai.

            Iloko o 1850 paha, oia a me A. S. Kuke, ua hoala ae o Makua Kakela i ka hui kalepa o Kakela & Kuke e ku nei, a he lala hoi oia no ia hui a make aku la.  A iloko paha o 1880, mamuli o kona omaimai mau, ua unuhi mai oia iaia iho mai ka lawelawe ana i ka oihana kalepa.  Lehulehu kana mau hana ano nui i lawelawe ai i ka wa o na Moi Kamehameha III. ame IV., a ua hilinaiia hoi oia e na Alii a hiki mai no i ka Moi Kalakaua.  Ua kohoia oia i Peresidena no ke kau Ahaolelo o 1864 a me 1865; a mahope mai hoi, i ke au o Kalakaua, hookohuia oia i lala no ka Hale o na Alii a hiki wale i kona waiho maoli ana mamuli o ke onawaliwali, a na H. A. Wilimana hoi i pani aku i kona makalua.  He lala oia no ka Ahakuka Malu i na au o na Moi Kamehameha V., Lunalilo a me Kalakaua.  I ka wa o ka uluaoa i haunaele ai i ko Lunalilo au, mai ia manawa mai kona manao ana aia wale no ko Hawaii nei pono a hoohuiia me kekahi mana ikaika aku, a ua mau ia manao ona a make wale aku la no.

            Oia kekahi o na lala mua o ka Ahahui Mahiai Alii Hawaii, a he lala no hoi oia no ka papa kahu waiwai o ka Halemai Moiwahine, mai kona hookumuia ana iloko o 1841, a pau oia i 1881, a iloko hoi o ia wa oia ka puuku.  He lala mua loa oia no ka Hui Kalepa, a he peresidena hoi no kekahi mau makahiki loihi, a he lala kumu no hoi oia no ka Ahahui Home Luina a me kekahi mau ahahui e ae.  No umi aenei paha makahiki a oi, aohe ona ike nui ia ma na alanui, koe wale no a ma ke kaa ohana.

            Elua ona mare wahine ana.  Iloko o 1841, i make ai kana wahine mua a haalele iho he kaikamahine uuku, oia o Mrs. E. G. Hikikoki e ola nei.  Mare hou iho oia i kana wahine e ola nei, iloko o 1842, a iloko o 1892 i malamaia ai ka hoomanao ana no ko laua mare gula, a na laua hoi na keiki e ae e ola nei.  Ua haalele mai oia mahope nei he ewalu mau keiki a me umikumamaono mau moopuna, eia no paha a pau loa ma Honolulu e noho nei.

            Ua pani ae kekahi mau hale kalepa i ka Poaono nei i ka loheia ana ua make oia, a ua hapa ae hoi kekahi mau hae o kahi poe hoa'loha i nehinei.  I ka hora 4 o ka auwina la o nehinei i hoolewaia mai ai kona kino, mai kona wahi noho ma alanui Moi, a nalo ma ka ilina o Kawaiahao, ma kahi o na poe misionari kahiko i kanuia ai.

            Na Rev. H. H. Paleka i lawelawe na hana haipule ma ka hale noho, a na laua me Rev. J. Waiamau i kahoahoa ma ka ilina, a hoi aku la "ka lepo i ka lepo a o ka uhane i kona mea nana i hana."

            Ua maikai a nani na hoohiwahiwa pua ma ka ilina, a ua nui no hoi na poe i ukali aku i kana huakai hope loa.  Aloha!

 

            Ma ka Auseteralia mai o ka Poaono nei i huli hoi mai ai o Paulo Numana, H. Center, ka luna nui o ke Kula o Kamaomao, Mrs. Mele Ailau, a me na poe Hawaii a pau loa i holo ai no na hoikeike o Kikako ame Kapalakiko.

            Mamuli o kela panikuia o na alahao e ka manao lokani a wai ho hana o na paahana, ua hikole i na poe holo no ka Hikina ke holo aku, a oia ke kumu o J. T. Walakahauki makua i hoi hou mai nei ma ka Auseteralia o ka Poaono nei, a me kana moopuna pu.

 

Aoao Kalaiaina Hou.

            Ua ala a ua ku ae nei he aoao kalaiaina hou, a ua kapaia o ka Aoao o ka Lehulehu.  I ke ahiahi Poakahi i hala i hoalaia ai ma ke keena o luna o ka hale inu rama Pakipika, ma Ewa iho o ke keena Holomua, kihi o na alanui Moi a me Nuuanu.  He 60 a oi aku na hoa i hiki ae.  O ka manao nui o ia ahiahi, oia no ke kue ana i ke kumukanawai Repubalika hou, ma kahi o ka mana koho, a me ko ka lehulehu ike ole ia mamuli o ka pau loa ana o na mana i ka Peresidena.  Ua kamailioia no hoi na ninau pili i ko Asia poe.  He ahahui haole hoi keia a he poe haole wale no na luna i kohoia, aka, ua noa no i ko na Hawaii komo pu aku.  Ahiahi o ka la apopo e halawai hou ai ma kahi no i hoike mua ia ae nei.

 

Lanakila o Kamehameha.

            Ua lilo i mea makahehi ole ia ka paani kinipopo o ka auwina la Poaono nei mawaena o Mahina-Kihikihi a me Kamehameha, a o kekahi no hoi ia o na paani lapuwale loa a Mahina-Kihikihi i ikeia.  Ua lilo na paipai a me na hooho hauoli ana ma ko Kamehameha aoao, a i oi loa aku hoi ma o ko na wahine hanakuli mauka ae o Kawaiahao noke i ke uwauwa a pakele hoi kela palulu uwea mai pau i ka helelei ilalo, a haalele loa ia hoi o Mahina-Kihikihi e au i ke kai o Kaieiewaho, a i ahona nae hoi i ke kamau ae o na wahine haole.  Ua loaa ia Kamehameha he 15 puni iloko o ewalu komo ana a he 5 hoi a Mahina-Kihikihi iloko o eiwa komo ana.  Malalo iho e ikeia ai na puni a laua i kela a me keia komo ana:

 

            1          2          3          4          5          6          7          8          9

Crescent          2          0          0          0          0          0          0          3          0--5

Kameh.            7          3          3          1          1          0          0          0          *-15

            O ka loihi o ka manawa i paaniia, he 1 hora me 50 minute.

            Mamuli o ke koi hoomano ia ana o Liwai Wude, ka hapa-paele nou ai o na Mahina-Kihikihi ua ae oia ua kipeia oia e Ata Huaite ho $10, a ua kakauinoa oia i kekahi palapala.  He hoahui kela Ata no E. Hapakini e malama hale pahupahu nei ma alanui Hotele.  Ua pepehiia o Ata e Keaka Luka, a ua hoopii a o Keaka no ka hoeha a o Wude hoi no ka hoopoino i ka inoa maikai.  Nui ka inainaia no kela mea, a e halawai ana ka Ligi Kinipopo i keia awakea.  Ua ulu mai hoohuoiia na kipeia ka mea nou popo mamuli o ka papa a ka launa ole mai, he lele wale no ia no ka popo iwaho.

            O na moho e paani ana i keia Poaono iho, o Kamehameha a me Hawaii.

 

            He mau haiolelo hoomanao no Kamehameha III. ko ka luakini o Kawaiahao i ka po nei, mai ia J. K. Kahookano a me S. Hookano.