Ka Makaainana, Volume II, Number 2, 9 July 1894 — Page 6

Page PDF (854.86 KB)

This text was transcribed by:  Inger Hojfeldt
This work is dedicated to:  Daughters of Hawaii

Ka Makaainana.

 

6 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IULAI 9, 1894.

 

"KA LAHUI HAWAII?"

 

Na Loina o ke Aponoia ana o ka Repubalika.

            Ahiahai poeleele o ka Poakahi i hala i akoakoa nui ae ai na koo Pi Gi, maloko o ka halepaikau hao ma Haimoeipo, no ke kakoo a apono ana i ke kumukanawai hou a me ke koho ana hoi ia Kolekaaka i Peresidena a hoopaa loa aku paha hoi iaia ma kona kulana oihana kailiku no ka uku o $1,000 o ka malama. Ua piha ae no ua wahi la i na koa i komo i na aahu okoa ae, na luna aupuni a me na welo me na mamo hilahila ole. Mawaho ka bana Pi Gi kani i hanakuli ai, i wahi paha hoi e puniia aku ai e ka lahui oiwi, eia nae, aole loa ia e loaa. E ole na hoikeike hoolele a hoomalamalama ahikao i hoolala mua ia no ka hoikeikeia malaila, laukanaka ai o waho iho o ia wahi, a me he la oia no ka oi aku mamua o loko, i na Iapana:

            Ua kaena ae na nupepa oili alaula a me pahemo liula i ka piha ka o ua wahi la i na poe maikai wale no, eia nae, aohe i ike nui ia aku. I hea la kahi i nonoho nui ai a i kakau nui ai? Malia ma kahi pouliuli, a i ole, iluna no o na haka ma na kauhale, no ka mea, aohe i ike nui ia aku. Ma kahi hoi o ia poe maikai, e ikeia no ma na inoa o na poe haiolelo.

            Na ka hope Luna Dute, kela hunona upapalu a Afona, i hoomalu mai i ka halawai, he muhee, he pelukua a he lapuwale haalele loa, no ka mea, oia kekahi o na makai kuikawa ma kela la poina ole o Ianuari 17, 1893. Nana hoi i hoike mai o Pi Ki Keoni ka mea haiolelo mua, a o keia lalau no hoi ia, no ka mea, alua ona manawa i olelo ai e haalele loa ia Hawaii nei, eia nae, ua hele no a huli hoi hou mai. O kana mau olelo ano nui no hoi, oia no ka pai mau ae no i kona poe kupuna, e like no me ka mea mau iaia.

            Pau hoi oia ae la, ku ae o Kuhina Haki (kiko-moa), oiai, oia ke ano o kona inoa ma ka lakou olelo, oia hoi, he hoomoe hua a kiko ae keiki. Ua hoike ae oia e ka loaa mai koe o ka hoohuiuina ke ku pono ae ka Repubalika, a moku hoi ke alawai o Nicaragua, alaila, holomua loa lakou.

            Iaia hoi a noho iho, ou ae ana kela Ukiki-ukaka o Makao mai ma Kina, J.M. Vivasa, oiai, he kuewa mahuka oia mai ia panalaau mai o Porugala, kahi ona i hanaiia ai me ka laiki a me ka opae maloo. Me kona ike no i ka hoohoka maopopo ia o na Pukiki o lakou, pai mai no oia i ka nani, ka maikai a me ke ano hemolele o ke kumumaia a lakou i hohole iho nei, oiai no hoi oia e noho ana no ma ke ano he luna aupuni.

            E aho nae hoi keia ae la, he ole loa iho ka mea i ou ae mahope ona, he kuewa kauahua o na la helu wale no ianei, a ua pai mai hoi ia Kole me ka hoohalike ana hoi iaia me Burutusa o Roma, o na la kahiko loa. Ke kuhihewa ole ko makou hoomanao ana, ia makou i heluhelu ai i ko Roma moolelo i na la e hele ana i ke kula, he kipi a he hohe maopopo loa kela Burutusa, aole o ia wale, aka, he pepehikanaka oia. Ma keia wahi, ke pale nei makou ia Kele mai keia mau hoohalike ana, oiai, he kipi a he hoike lalau no hoi oia mamua, a he mea hoi i hoohiki e lawe i ke ola o ka Moi Kalakaua i make, a mamuli o ia paha i pakele ai o V.V. Akepoka ma kela hopuia ana ai me R.W. Wilikoki no ka ohumu e kipi.

            O ka ukali aku o keia malihini, oia kela hapauea R.J. Gerina, he mea ka i walea i ka minoinoi i kela "kihapai lipolipo" o kekahi poe uha palupalu o kakou nei, pela mai ko makou lohe. He haanui wale no hoi kana no kona koe ma Rode Ailana, kona wahi i hele mai ai. A i ka pau ana o kana haanui ana, ua ku ae o Ino We-mu-liilii Kalua a kualehelehe mai la, eia nae, aole e like kona hoihoi i keia wa e like la me ka wa ana e koala ana i ua poe nei ana e hui a e launa pu nei i keia wa. He mau makai, o Iosepa, Kauhane, Kahaulelio a me kekahi poe kakaikahi iho na poe nana ola i hoolohe aku. Aohe hie, aohe hoihoi, ua nalo aku ia mau loina ona o na la i aui ae.

            He haole opu nui iho hoi mahope ona a me H. Keleme, ma ka aoao o kela hui Olelo E, e pai ana no hoi no ka maikai, "aohe puu, aohe kee," o kela kumuhinu kaihi a alunu mana a na oehaa Pi Gi. Ia laua a pau, ua ku ae o T.P. Mare, Peresidena o ka Ligi Amerika, a heluhelu mai la he mau olelo hooholo e kakoo ana i ke kumukanawai hou o ka Repubalika o Hawaii a e apono ana hoi i ko S.B. Kole waeia ana oia ka Peresidena mua. Me he la na Haki a me Kauka Lokeke pahu i haku, a ua hooholoia. Aohe mau leo hooho huro ano hoihoi loa o ia po, he kamolamola na haiolelo a he pamalo haalele loa no, el ole na ahikao o waho, piha ai i na Iapana no ke kieei nui aku ia loko. Ilaila no hoi kahi poe hemolele loa o na welo a me na mamo.

 

Kuu Lei Momi i Keawekapu.

            Mai ko makou mea kakau, Henry L. Kauanoano, o Waiakea, Hilo, Hawaii, i loaa mai ai keia malalo iho: Ma Keawekapu, Waiakea, Iune 26, ua malama ae o Mr. a me Mrs. Andrew K. Kauanoano he wahi papaaina hoomanao no ka piha ana o ka makahiki o ka laua "lei momi," oia hoi ka piha ana o na makahiki 5 o kona hanu ana i na ea huihui o keia ola ana iwaena o na makua, na kini, a me ka lehulehu i akoakoa ae. Hora 1:20 p.m., ua weheia ka papaaina, a ua noho iho kela a me keia e hoopiha i ka lua o ka inaina. Ua hoonuu a lawa a kiha ka ihu, i ka ua mea o ke kuhinia, o ka liliha paha ia la ke hele la a pii ka maeele i ke kumu papeiao, loaa ai keia wahi hooheno malalo iho, penei:

            "Lihaliha i ka hoolua ke kini o Puna,

Pakuikui i ka momona a ke kiu,

I na kohi kelekele a ka Puukolu,

A ka Malualua makani mai o lalo."

He maikai ka papaaina i malamaia, a he maluhia ka la a hiki i ka uhi ana mai o ka po, aohe haunaele.

 

            Ahiahi Poanono, Iune 30, i huli hoi mai ai o Adimerala Waka, H.A. Wilimana a me S. Paka mai ka lakou huakai lawaia ilalo o Ewa.

            Ua noho hoomalu hou mai o Lunakanawai Alika Lopikana i ka Aha Apana, i kakahiaka Poakahi i hala, oiai hoi, ua pau kana hana haku kumukanawai ana no lakou oehaa.

            Aohe kiia o ka pu nui o luna o ka Piladelepia i ka hora 5 o na wanaao, no ka hoonui lilo ka. He pu raifela ia e kiia nei, aka, mau no ke kani o ka pu nui i ka hora 9 o ke aumoe.

            Ua unuhi ae o Mrs. Irene Haalaou Ii Balaunu iaia iho mai kela hoopii kue i kana kane, i Poaono, Iune 30, imua o ka Aha Kaapuni, a koe aku la no nae hoi ka hoopii ma ko Alapaki Kauka aoao a me na keiki oo ole a ua o Balaunu, no ka hoike ia ae hoi o na loaa a me na lilo no kela aina ma Pawaa aenei.

            I ka Poaha, Iune 28, mahope o ke kaa ma'i loihi ana, ua make aku kela haole Suedena kamaaina i o kakou nei, oia no kela elemakule ihu apuupuu hana a kalewa kookoo, nona hoi ka inoa o Stephen Reinhold Lofquist, i ke 70 makahiki a me 4 malama ma keia ola ana. He 35 makahiki paha ona ma Hawaii nei, a ua waiho iho he wahine me na keiki mahope nei e u aku nona.

            Kakahiaka Poakolu, Iune 27, i ku mai ai ka moku kila Geremania Marie Hakafila, iloko o 140 la mai Livapulu mai. O keia ka huakai holo moana mua loa a keia moku, a nui na poe hele makaikai iaia ma kona wahi e ku nei. Holo mai i Feberuari 5 a halawai me ka ino ma ka moana mai nei. Ike ia Maui i Iune 26 nei. Ua halawai me kekahi mau moku Pelekane lehulehu ma ka hema aku o Rio de la Palata, e holo nui ana no Ikiki, Kili. He 600 tona ukana ana i lawe mai no M. Hakafila Ma@ Ua hiki mua no kona kapena ianei maluna o ke kiapa J.C. Puluka he elua makahiki i hala ae, a ua ukali mai nei kana wahine iaia.

 

Mau Wahine Auau Kai.

            Auau kai ke kuene wahine o ka Arawa a me kekahi hoa 'Ioha wahine ona, i ke ahiahi Poakahi, Iune 25. I ka holoholo waapa laua iloko nei o ke awa, mahope o ke ku ana mai o ka Arawa, a i ka u hoi ana mai a kahi o ka Eleu e ku nei, a i ke kuene wahine hoi i eu ae ai a o ka hehi mai no hoi koe i ke alapii, neeu ana ka waapa a haule kuho oia iloko o ke kai. Ua lele aku ke kokoolua e kokua, a mai piholo laua a elua, aka, kokuaia e kamalii e auau ana malaila, a no ke kaumaha loa o na wahine i na lole, aohe hana a kamalii i koe, o ke kahea ae i na kokua. Na kekahi poe e ae i kokua a palekana ai laua, ua hele nae a paupauaho.

 

            Ua hoomaha na kula Aupuni i ka la 4 nei, ma ke kauoha a ka Peresidena o ka Papa Hoonaauao.

            Hora 11:30 a.m. o ka Poakahi i hala i ku mai ai ka Warimu, mai na Panalaau mai o ka Hema, a mahope iho o ka hora 8 o ia ahiahi no i niau loa aku ai no na Panalaau ma ka Akau. Iaia mai nei ma ka moana, ua hui a kukai hoailona pu oia me ka Arawa i ka hora 8:30 a.m. o Iune 29. Aohe mai nei ana mau ohua no keia awa, aka, he 16 ana ohua i lawe aku la. Ua lawe aku oia i na mea ulu mai keia awa aku, oia hoi, he 2482 ahui maia, 2000 eke laiki, 637 ipuaiwaha, 30 eke kope a me 10 pu-a ili hipa.

            Poaono, Iune 23, i hookolokoloia ai o S. Ozaki imua o ka Aha Apana, no ka hoopae malu ana mai i kekahi mau waiwai Iapana mai ke Gelika mai. O keia no ka ona o kela halekuai Iapana ma ke kihi komohana o ka Huina-a-Kale, ma alanui Moi nei. Ua laweia na olelo ike a i ka Poalua iho la i haawiia mai ai ka olelo hooholo e hoopai ana iaia e uku i $200, no kona hoike oiaio ole i ka heluna nui o na pahu ukana i loaa mai iaia ma kela moku. Ua hoohalahala loa aku oia iluna ae ma o C.W. Akepoka la, kona loio.

 

J.K. KAHOOKANO.

LOIO  a he Notari no ka Lehulehu.

            KEENA HANA: Alanui Kaahumanu.

Honolulu. Ian. 8-'94

 

F.J. TESTA (Hoke),

NOTARI LEHULEHU.

            KEENA HANA: Helu 15, Alanui Kaahumanu, me ka Mea Hanohano A. Rosa. jy8-'94.

 

KOHO ANA O NA LUNA.

            Ma ka halawai ana o na poe paa kuleana iloko o ka HUI HOOLAHA HOLOMUA, (Kaupalenaia, ma ka la 25 o Mei, 1894, ua kohoia na poe malalo iho i mau luna no ka makahiki e nee nei:

C.B. Wilson                Peresidena

E. Norrie                     Hope Peresidena

G.E. Smithies  Puuku me Kakauolelo

F.J. Testa                    Luna Hooia

PAPA O NA LUNA HOOMANA:

            C.W. Ashford, A.P. Peterson a me F. Harrison.

            G.E. SMITHIES.

jn. 18-3mnw Kakauolelo.

 

NO KA PALI O NUUANU

            E hooholo mau ia aku ana na KAA HALIHALI OHUA o F. Smith i kela a me keia hebedoma no ka nuku o Nuuanu, i ka hora 10 o ke kakahiaka. No ke Sabati, e haalele ana i ke kulanakauhale i ka hora 10 o ke kakahiaka a me ka hora 5 o ka auwina la. K@ loaa ana he manawa no na poe makemake e makaikai i ka nuku o Nuuanu e hanu ai i na ea oluolu. O ka auhau ao ka hele ana  a hoi mai, he hapalua wale no.

jn. 25-1mnw F. SMITH.