Ka Makaainana, Volume II, Number 2, 9 July 1894 — Page 5

Page PDF (894.33 KB)

This text was transcribed by:  Laura Birse
This work is dedicated to:  Petra Birse

Ka Makaainana.

 

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IULAI 9, 1894.

 

no a kaukauinoa iki malalo o na ano palapala a pau e onouia aku aka imua o oukou.

 

            Aloha "gude bai" no ka Pi Gi. Eia nae , aole i nalo ka lakou mau hana. Ua hala aku la ia, aka, ua koe mai no ka Aha Kuka, aia ka pau a ke kau koho balota mua a ua poe nei iloko o Sepatemaba ae. I ka Poaha iho la, hora 11:45 a.m., i hookuu loa ai ka Ahaelele, oiai, ua pau ae la no hoi ka lakou hana, ua ku ke Aupuni Repubalika. Nui na kalekale ana i ka la hope a ua hauoli nui no na olelo a ka Peresidena. O kona wa nae hoi ia i hoike ae ai i ke kau o kona weli iloko o ia mau la mamua iho a hoea mai no ia manawa, o ala kue aku ka lahui ia lakou mai o a o, a hoolilo aku hoi ia lakou i mea ole. Nawai no hoi e ole ke kau o ka weli, he kolohe maopopo, oiai, aohe maikai o ka lunaikehala o na poe kolohe, e hoeueu mau ana i na manao me he akua-lapu la.

 

            Iloko no nae hoi o ia hauoli ana o ua poe la, ua loaa pu no hoi he mea no ka lahui e hauoli ai, oia hoi ua hoike ae o Kolekaaka imua o ua poe la i ka Poaha iho la i na inoa o na poe nana oia i kikua ma ka haku ana i kela kumukanawai moowini, oia hoi, i ke kope mua e like me ia i waihoia ae ai imua o ka Ahaelele. Eia iho na inoa o ua poe la: W. D. Alekanedero, J. A. Kenede, F.B. Masetoka, A. S. Hatawela, A.F. Kauka, Kikila Balaunu, L.A. Kakina, W.R. Kakela, Alika G. M. Lopikana, W.G.Waila, W. G. Samita, W. N. Limaikaika, Kale L. Kaaka, Hanale N. Kakela a me H.P. Balauwina.

 

            Ka i no hoi ua pau na hana haiolelo hoonaaikola a na aliikoa Amerika, eia ka aole. He aliikoa malina no luna o ka Piladelepia ka mea nana ka haiolelo o ka la 4 nei, a ua puka mai no he mau olelo kupono ole no kakou mai iaia mai, a e ano apono ana no hoi i na hana a keia poe me kona hoike ae i kona hauoli no ke ku ana ae o ke Aupuni Repubalika. Aole o ia wale, aka, ua kaa e iaia maanei ka hoopuka ae i ko Peresidena Kalivilana manao. Ka lapuwale no hoi!

           

            Minamina loa o oehaa ma i ko ka lahui launa nui ole aku me lakou, a oi loa aku hoi, i ka hele nui ole ana aku i kakahiaka kukala Aupuni Repubalika. Ua loheia na manao e like me keia ae la mai ko Bila Alani waha, iaia a me Elele Laimana i kaalo iho ai ma alanui Moi nei, mahope o ka pau ana o ia mau hana i kakahiaka Poakolu iho la, maluna o ke kaa. He mea oiaio loa ia, a aole no e puniia aku ana.

 

            Aohe manaolana i koe no ko ka lahui aoao - wahi ka a na olelo a Kuauau a me Bila Alani i elelo ai i kahi poe. Eia nae, aole loa i pio ko makou manaolana no ka hoihoi Alii. Ina ua pio ia me lakou, aole loa ia i make me makou, eia aku no ke oni mai la.

 

            E like no hoi me ko Kuhina Wilisi ike hapa ana i ke Aupuni Repubalika, e like la no me ke Aupuni Kuikawa i make iho la, pela no na lala a pau o ka puali kanikela o na aina e i o kakou nei. Ua koe mai no nae hoi na luna kiekie o na aupuni e ae. A ina no lakou e ike aku ana, aole no ia e okoa ae ana mai ka na poe mua. oia hoi, he ike hapa wale no. Ua like no keia ikeia o lakou me ka hookuukuu ana aku e hana e like me ko lakou makemake iho, me he pokaa kaula la, a ke hoea aku i ka hopena, o ka palemo aku la no ia, a ina hoi e owili hou ia, o ka lapuu mai no auanei la a paapaaina na pauku.

 

Na Hauoli o ka Poa Kiulai.

 

            Hora 8:45 a.m., hoomaka na hana heihei waapa mawaena o na mokukaua ekolu a me ko uka nei poe, a ua heo ka hapanui i ke ka Piladelepia poe. He mau heihei no hoi kekahi i lilo i na keiki uwapo. Ua hele no hoi na uwapo a me na moku a laukanaka i na poe makaikai. A ka hora 10:30 ae hoi, malama ia na hana haiolelo iwaho o Pawaa. Pau ia mau hana, ua malamaia na lealea kukini o na ano a pau ia auwina la iho. He papaaina nui hoi ko ke awakea, o na Pukiki no nae hoi ka oi loa na lakou i hoonuu iho a pau. He mau hoolele ahikao Iapana kekahi malaila. Me he la ua 1,000 paha a oi na poe i hiki aku ilaila.

            O na mokukaua a pau a me kekahi mau moku e ae no hoi o loko nei o ke awa, ua hele a paihi a@ luhiehu me na hae o na waiho@luu like ole. Ua welo pu ae no hoi na hae Aupuni a me ko na kanikela a pau, aole no ke kukala Aupuni Repubalika, aka, no ka hoomanao i ka la kulaia o Amerika Huipuia. I ke awakea pono ana ae, ua uina nakolo mai na leo o na pukuniahi o na mokukaua a pau a i ke kakahiaka, awakea a ahiahi hoi ka ke Aupuni. Ia po iho hoi, he mau hoolele ahikao ka ke Aupuni Repubalika, ma ke alo iho o Iolani Haleahi, a ua nui na poe makaikai.

            Ia auwina la, hora 3:30, ua malama ae o Kuhina a me Mrs. Wilisi he aha ike ma ka Hotele Hawaii. Ua nui a lehulehu na poe i hele aku, o na ano lahui like ole. Na ka puali puhiohe o ka Piladelepia a me na poe himeni Hawaii ua leo mele, ma ke ano kike ka paani ana.

           

            Ua pau loa ua eemoku Iapana a ka Miiki Maru i lawe mai ai i ka hoounaia ma na mahiko like ole.

 

KA LAHUI OIWI.

 

Pupukahi ka Manao i ka Leo Kahea Halawai.

 

            E like me ka leo kahea a ka Hui Hawaii Aloha AIna o kakahiaka Poakahi i hala, no kekahi halawai makaainana nui ma Halealii Kuea, pela no ka lahui kupaa o Honolulu nei i hooko aku ai ia leo. Ua komo pu aku makou a me ka Holomua ma ia hana no ka mea, ua hoopuka pepa liilii ae ka Halepai Holomua no keia halawai, a mahope iho hoi ka puka ana ae o na pepa hoolaha huapalapala nunui , i pai hele ia ma ua alanui. Mamua ae o ka hora 5, ka manawa i kaheaia ai o ua halawai la, ua kamoe ae kaoo o ka lehulehu ma na ala like ole e hoea aku ai i ke kahua i manaoia ai no ka hana. Kani ka hora 5, ua mahuahua no na poe i hiki aku, aka, aole i hoomakaia na hana aia a ka hora 5:30, a me he la ua akoakoa ae he mau tausani ia wa, a hiki i ka hookuuia ana, me he la ua hiki mawaena o ka 3,000 a 5,000 paha poe i akoakoa malaila o na ano lahui like ole, mai na oiwi ponoi, na haole, na Pake, na Pukiki, na Pi Gi, a pela aku, aka, o na oiwi no nae hoi ka oi loa aku. Ua pono no ka oi ana o ka lahui kumu, oiai, ua kahea ia ka halawai ao lakou, no ke kue akea ana i ke kukalaia mai o ke kumukanawai hou a me ke Aupuni Repubalika. Aole no hoi na wahine i poina, o lakou ae no hoi kekahi, mamuli no hoi o na hooikaika ana a na wahine o ka Hui Aloha Aina o na wahine.

            Maluna o ka aleo ma ka aoao mauka o Halaaniani Pa, malaila kahi i nonoho ai o Mr. a me Mrs. H. A. Wilimana, Mr. a me Mrs. Kimo Kamabela, Mr. a me Mrs. Keoni Kamaki, Mrs. Nawahi, Mrs. Aholo, Mrs. Fernandez a me Miss Pibode. Mamua pono iho hoi o Keo Kaaka, J. Nawahi, Ailuene Buki, J. K. Kaulia, R. W. Wilikoki, a me na poe kakau nupepa. Ilaila ae no hoi ka mea kakau pokole o ke Aupuni a me W. Luka Wilikoki, no ka apo ae hoi i na olelo ku i ke kipi a hoeueu lioohaunaele paha.

            Ua homaluia mai ka halawai e J. Nawahi, me kona hoakaka pu mai i na kumu o ka halawai i kaheaia ai a me ke kauleo pu mai no hoi e malama i ka maluhia a mai hana kuli ano ole wale ae no. Nana hoi i hoolauna mai ia J. K. Kaulia, no ka heluhelu ana i ka olelo hooholo ma ka olelo makuahine a na Keo Kaaka hoi ma ka olelo Enelani. Penei iho ka

OLELO HOOHOLO

            " E Hooholoia, ke kue kupaa loa nei ka Hui Hawaii Aloha Aina a mo na Hui Aloha Aina e ae, a me na kupa aloha aina o ke Aupuni Hawaii i akoakoa ma kekahi Halawai Makaainana Nui, e hoike ana me ka aiaio maoli o lakou ka hapanui loa o ua poe i kuleana kupono i ke koho balola a ma keia ke kue loa aku nei i ke kuahauaia ana o kekahi Kumukanawai hou i hanaia me ka ae ole ia me ka lawelawe pu ole hoi o ka Lehulehu; a ke kue pu aku nei no hoi makou i ka hoololi ana aku i ke ano o ke aupuni mai kona ano a makou i noho ai me ka maluhia a me ka pomaikai no na makahiki he lehulehu. A ke olelo paa nei makou o ka makemake o ka hapanui o na poe i kuleana kupono i ke koho balola ma Hawaii nei, o lakou no ka mau a maloko o ka aina, e lik,e me ia i ike a i aeia o ua mana la ma na aina malamlama a me na aupuni naauao a pau o ke ao nei."

            Ma@@@a ae hoi o ka heluhelu ia ana mai o ka olelo hooholo maluna ae, ua haawi hele ia ae mawaena o ka lehulehu na kope o ua olelo hooholo la i pai mua ia. Pau ia apana hana, ua hoolaunaia mai o Ailuene Buki, a ua haiolelo mai oia ma ka heluhelu maoli ana mai i kana hai olelo i hoomakaukau mua ia ma ka @@@ lo Enelani, a nana ponoi n@@@i i unuhi ae ma ka olelo kumu. O ke ano nui o kana mau olelo, oia no ka akoakoa ana aku o ka lahui e kue akea, me ka malama no nae i ka maluhia, i ke kukalaia mai o kekahi kumukanawai hou i hanaia me ko ka lahui ae ole, a e kakoo ana hoi i ka olelo hooholo. (Oiai, aole i haawiia mai ke kope o kana haiolelo ia makou nolaila, ua hiki ole ia makou he hoike aku.)

            Ia Ailuene Buki a pau, ua kamailio hoakaka hou mai no o Nawahi ma ka hoohalike ana mai i na poe o ke Aupuni o keia wa me he poe la e lele ana i ka lewa me ke Aupuni Repubalika o lakou, oiai hoi, aole o Amerika Huipuia i hookuu mai i kana hana mawaena o ke Aliiaimoku me kona lahui ma kekahi aoao, a o ke Aupuni Kuikawa hoi ma kekahi aoao. A ina ka oia ke Kuhina Amerika, ina ua kaueha oia ia lakou e hoi nui iloko o na hale e noho malie ai a hiki i ka wa a Amerika Huipuia e haawimai ai i kana pane hope loa e pili ana no kakou. A oiai hoi; o kakou no na keiki a Iakoba ka mea a ke Akua i poni ai, ua aneane kakou e puka aku iwaho, a loaa hoi ka lanakila ia kakou i keia mau la koke iho. Iaia @ hooki i na hoakaka ana, ua ninau mai oia no ka hooholoia o ka olelo hooholo, o na poe a pau e ae ana, e haawi i ekolu mau hooho leo huro ana Ninau oia a pau, ua haawi ae ke anaina nui he ekolu mau huro ana, i hiki paha ke loheia no hookahi mile ka mamao.

            Oiai hoi, ua hooholoia ae la hoi ka olelo hooholo, ua hoakaka hou mai ka Lunahoomalue laweia aku ana ia mea imua e na komisina a pau o na aina e maanei, a ua waiho pu mai oia i na inoa o ke komite nana e hooko aku ia apana hana ma ko ka lahui aoao oia hoi @ Keoni Kamaki, H. A. Wilimana a me ia pu. Ua ninau mai oia i ka aeia o lakou ekolu na lala @ ke komite, a he elua hoi huro aha no ia apono ana, a e like no me na huro mua ana pela no hoi me keia i na kileo o ka lehulehu. A i ke k@@ana iho @ ia mau le@ paiakuli, ua hookuuia mai ka halawai, o ka hora 6 ia, @ ua hoi kela a me keia me ka maluhia a me ka piha hauoli pu @o hoi no na mea i hanaia. I ka Poalua ae i hook@ aku ai ke komite. I ka lakou apana hana me ka holo@@@.