Ka Makaainana, Volume I, Number 23, 4 June 1894 — Page 8
This text was transcribed by: | Melissa Eskaran |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Makaainana.
HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IUNE 4, 1894
[Mai ka aoao ekahi mai.]
kou noonoo nui i na ninau like ole i ulu ae mamuli o na haua o ke hooponopono hou ana o ke Aupuni maluna o ke kahua Repubalika.
Iloko o keia hana, na kokua nui ia mai makou o kekahi mau keonimana, a na ae oluolu lakou e noho pa me makou ma keia kuka ana, a ua hoolilo wale lakou i ko lakou naauao ma keia hana.
Oiai hoi, aole i like loa na manao o na me a pau ma na pinau a pau i kukaia, o na mea i hooholoia mahope o ia kuka ana, ua hoolala a ua kakauia, a malia paha e kokua ana keia mea i ka Ahalele ma kana hana, nolaila, eia mai, ina e makemake oukou, ke ae nei au me ka kamalua ole, aia no me ka Ahaelele ka mana e haku i ke Kumukanawai, mamuli o ke kanawai i hooholoia no ia mea, aka, ua manao au he mea pono e kokua aku au i ka oukou hana e like ma ia i haiia maluna ae.
Ma ka hooko ana o ka oukou hana ma ka hoomoo ana i na kahua o ka kakou Aupuni hou, ke kahea nei au ia oukou, mai nana oukou i hope i na manao huhu i ulu iho nei paha iloko o na mea pili aupuni i hanaia, aka, e nana i mua a e imi i ka pono o ka lehulehu a me ka maluhia o na mea a pau, me ka hoomanao ole i na kuee.
Oiai, he mea maikai no ke haalele aku ka manao mua o ke kanaka ma na mea liilii, i mea @ lokahi ai a e holopono ai na hana o keia ano, kekoi ikaika nei au ia oukou, mai haalele oukou i na manao oiaio ano nui mamuli o ka makau ia hai. Aia maluna o oukou keia hana pookela, a o ka hana a ko oukou mau luna i kukulu ai, na ia hana no e hoapono mai, a i ole, e hoahewa paha ia oukou.
E ae mai ia’u ma ka hoopau ana e hoopuka aku i na olelo a Wakinekona iloko o ka Ahaelele ana i noho ai, oiai lakou e hana ana i Kumukanawai o Amerika Huipuia. Ia wa, mamuli o ka makau o na hoa i ka manao o ka lehulehu e nawaliwali ana ka hana kumukaoawai, ua olelo o Wakinekona, penei: “Ina, i mea e oluolu ai ka lahui, e hooholo kakou i na mea a kakou i apono ole ai, pehea la e hiki ai ia kakou ke hoopale aku i na mea kue i ka kakou hana? E hookau kakou i hae kahi e akoakoa mai ai na poe naauao a me na poe hoopono; a o ka hopena aia iloko o ka lima o ke Akua.”
Pau kana kalekale ana mai, ua paipai hou ia kau no oia, a ma noho iho ilalo. Iaia a noho, ua kauoha oia ia Kakauolelo Rokeke e hea i ka papainoa o na lala a pau i huiia o ka Ahaelele. Ua pane na lala a pau a koe o C. Bolote, W. Hona, J. Emeluka a me Kale Kaaka. Aia o Bolote i ka aina e, a o Hona hoi, aole oia i pae mai Hawaii mai.
Pau ka hea inoa ana, ua ke ae o Elele J. W. Kalua a heluhelu aku he olelo hooholo ma ka olelo makuahine, oiai, he la hoomanao ia no na poe make a e hoohiwahiwaia ai-hoi na he kapapau, e hoopaneeia ka Ahaelelo a ka hora 10 o kahi la ae, Poaha. Na Maheleolelo Wilikoki i nana aku, mahope o kona kaheaia ana e oioi aku a mua, Kokuaia e Hoakuka Kikila Balaunu, a hoo paneeia, a hookahi ka puhee like ana me ke anaina.
E mau ana no ka hohono pena o loko, oiai, he mau la no mamua iho ke pe@ ia nana o ka papahele a e pilipili ana no. Aohe no hoi o loko i piha hoo keke loa, aka, a ka piha maikai no, o na wah@ h@e no @ hou ka oi loa aku. Ano @ane a kamola@ no ko loko nana ina, i a@ io na kii o @ alii. Ao oe no hoi he wahi ano o ka hie, ka hanohano a me ka ihiihi, aohe loa, ua @ ia mea ia lakou nei. Ua paihi @ no ka hapanui o na lala, aka, koe o Hoakuka Tene, kekahi hu@ a Kapena Maki, ua komo ae oia me kona paalole keokeo, ana no e hele mau nei i ka hana, a ua like oia me he ilio kahu ole la iwaena o ia aluka o na poe loea a hemolele o keia au oehaa. Ano ole no hoi ka hookipa ana, a like ole me na wa mamua aku nei.
KA ELUA O NA LA.
POAHA, MEI 31,
Akoakoa oa ma ka hora 10 a ma Peresidena Kola ma ka uoho, a hoomakaia na hana ma ka pule ana a Elele (Rev.) J. Kauhane. Heaia na inoa a elua i haule, oia C. Bolote a me W. Hona.
Noi o Mr. Kikila Blaunu e kohoia i komite o ekolu lala no ka nana ana i na palapala hookohu o na hoa. Hooholoia. Koho ka noho ia Balunu, Soha a me A. S. Wilikoki. Ua komo ke komite ma kekahi keena e nana ai i na hookohu, a ua hoi mai a hoike ua kupono wale no na palapala hookohu o na hoa a pau. Aponoia.
Me ke noi, ua kohoia o Balauwina, Ena a me Abelesa i komita waiwai e noonoo ai no na lilo o ka Ahaelele.
Noi o Balaunu e hoomaka i ke koho ana o na luna a ka ahaelele.
Ninau o Waila ina paha aole he mea pono ke hookihiia na hoa mamua o ka hele ana aku imua.
Lilo ka Ahaelele i ka hoopaapaa a hiki i ka wa i ninauia ai a aponoia ke ano o ka hoohiki a ka Loio Kahina i waiho mai ai no na hoa, oia hoi, e hoohiki ana e kokua a kupaa mahope o ke Aupuni Kuikawa, a e kue loa i ke kukulu hou ana i ke Aupuni Alii.
Ma ke noi, ua kohoia o Kalua, Viva a me Pogue i komite e kii aku i ka Lunakanawai Kiekie e hele mai e hoohiki i na hoa. Ua ukali aku ke komite i ka Lunakanawai Kiekie, ua komo pu i ka hale a ua hoohiki ina hoa.
Koho ka Ahaelele i ko lakou mau luna penei: C. T. Rogese, Kakauolelo; J. L. Kaaka, Makai o ka Hale; W. H. Kahumoku, Eiole a me Malama Hale; Rev. J. Waiamau, Kahunapule; W. L. Wilikoki, Maheleolelo.
Ma ke noi, ua hooholoia e koho i Kakauolelo Pokole.
Heluhelu mai ke Kaka@olelo he olelo hooholo na ka Hui Amerika i hooholo lokahi ia e @ela aku o Hon. L. A. Kakina e noho pu mai iloko o ka Ahaelele ma ke ano hoakuka. Hoopaapaa ka Ahaeolelo no ka wa loihi ma ka apono a ma ke kue ia Kakina. I ka ninauia ana ua haule ka olelo hooholo a aole i neia o Kakina e noho iloko o ka ahaelele.
Ma ke noi, ua kohoia e Balaunu, Kauhane, Kamika, Wilikoki, Hikikoki i mau komite haku rula no ka Ahaelele.
Hoopanee a ka hora 10 a. m. o ka Poalima.
KA EKOLU O NA LA.
POALIMA, IUNE 1
Akoakoa ma ka hora 10, Peresidena Kole ina ka noho. Pule ka Rev. J. Waiamau a hoomaka ia @ hana.
Heluhelu ke kakanolelo he palapala nana ponoi no, ma ke ano kakauolelo no na Aha Hooko me Kuka, e hoike ana ua koho ia o J. A. McCandless i lala no ka Aha Kuka, a mamuli o ia ua hio oia i la@ no ka Ahaelele. Ua hoolaunaia aku oia a hoohiki ia e ka Lunakanawai Kiekie.
Hoike o Balaunu aia a mahope o ka hoomaha ana, alaila, loaa he hoike mai ke komite rula aku.
Waiho o Kale Kaaka he olelo hooholo e noi ana e waiho mai ka Peresidena imua o ka Ahaelele i kekahi kope o ke kumukanawai ana i olelo ai ma kana haiolelo. Kokuaia a hooholoia.
Ua olelo aku ka Peresidena aia ke paiia mai la a e waihoia mai no imua o ka Ahaelele mahope o ka hoomaha awakea ana.
Hora 10:20, hoopanee a ka hora 1:30 p. m.
Auwina La.
Akoakoa hoi i ka hora 1:30.
Heluheluia he palapala hoopii na Mrs. Mary Clement Leavitt e kokua ana i ke pani loa ia o ka oihana kuai waiona. Ma ke noi a Balaunu, ua waihoia ma ka papa no ka noonoo ana ma keia mua aku.
Hoike mai ke komite rula a waiho mai no i na rula i like loa me ko na Aha Hooko me Kuka. Ua aponoia a kauohaia e @i ma na olelo a elua.
Hoike mai ke komite waiwai i na uku o na luna, penei: Kakauolelo a me Maheleolelo $8 pakani o ka la; Makai a me Kakauolelo Pokole, $5 pakahi; Kahunapule, a me Elele me ka Malama Hale, $3 pakahi. Ma ke noi , ua hoopiia ae na uku o ke kakauolelo a me ka maheleolelo i $10 pakahi. Aponoia.
Ua waihoia nae ka uku o ke kakauolelo pokole a mahope, no ka manoia aole i lawa kela uku no kekahi mea kupono.
Heluheluia he palapala mai ka Hui Olelo E, e kue ana i ka haawiia ka pono koho balota i na Iapana. Waihoia ma ka papa no ka noonoo ana ma keia mua aku.
Hoike ae ka Peresidena na makaukau kekahi mahele o ko kumukanawai, a mahope aku hoi ka hapanui. Mahope o ka hoomaha pokole ana, ua hoike hou ae oia ke loaa mai ke koena e hoihoi aku na iaia i na kope i loaa mua ia lakou, i hiki ai hoi ke humu like ia.
Ua heluheluia he palapala hoopii mai na poe kakoo ia Kelene, e olelo ana ua koho pono ia oia, a e noi ana e nana pono ia na balota. Ma ka Kalua noi, ua waihoia ma ka papa a loaa na rula i na hoa. Oia alanui hookahi no ka i loaa me kekahi palapala hoopii mai ia Keleme ponoi aku, no ia mea hookahi no. Noi o Loio Kuhina Kamika e haawiia i kekahi komite kuikawa, a e hoike koke mai. Kokuaia e Emeluka a hooholoia. Hookohu mai ka Peresidena ia Alani, Laimana, Kalua, Lopikana a me Emeluka i komite no ia mau palapala hoopii. Hoole o Kalua, no kona manao o Kamika ka mea kupono loa, a aeia.
Noi o D. B. Kamika e hoopaneo a ka hora 10 apopo, a noi hoi o Lopikana a ka Poakahi Aole makemake o Kalua i keia n@ hope, he houlolohi wale no, oiai e awiwi ka pono. Kue hoi o Iana i ko lakou hana me ka loaa ole o ka olelo Hawaii o ke kumukanawai, a kokua oia e hoopanee a ka hora 9:30 o ka Poakahi. Olelo o Laiki aohe o hiki ke noi ke hoopaapaaia, aka, olelo ka Loio Kuhina hiki no ina i hoikeia ka manawa.
Lilo na hoi i ke kuelehelehe no ka wa e makaukau ai o k ekumukauawai a pau pono me ka olelo Hawaii pu. Nolaila, hora 2:45, ua hooholoia ke noi e hoopanee a ka hora 9:30 a. m. o ka Poakahi (keia la).
Ma ke kauoha a Peresidena Kakela o ka Papa Hoonaauao, ua hoomaha na kula Aupuni o Honolulu nei i ka Poakolu iho la no ka weheia o ka Ahaelele.
Ua hookohuia o Akoni Pere i Lunakanawai Apana no Honolulu nei, oiai ka wa e kaawale ai o Lunakanawai Lopikana ma ka hana kumumaia hohole alualu a lakou.
Hora 10 a. m. o ka Poakolu iho la i ku mai ai ka Mariposa, he la okoa mamua ae o ka manawa, a i ke awakea Poaha i holo loa aku ai no Kapalakiko me ke kapena ole, aka, malalo no nae o ka malamamoku.
Poakolu iho e noho ai ke kau kiure o ka Aha Kaapuni o ka Apana Hookolokolo Kaapuni Elua ma Wailuku, Maui. E holo aku ana kekahi poe loio o Honolulu nei no laila. I keia kau e hana hou ia ai kela hihia uhaki aelike mare a Miss Ea @ ia W. Mahuka.
Ua paeliia iho nei ke kahua no ko Alani & Lopikaua hale uinihepa hou, malalo o na lawelawe ana a ua Hoahanau Luka, oiai, o ka lakou ke koho haahaa loa o $21,000. He mau koho e ae no kahi o $35,000 a me $28,000a mawaena o ia mau koho elua ae la, aole nae i aoia. I ka Poaono nei i hoomaka ai ka uhau ana i ke kahua.
I Mei 30 iho nei i pau ai ka hookohu o Lunakanwai Apana W. H. Daniela o Wailuku, Maui. Ua hookohuia aku ma ia makalua o E. Helekunihi, kela ohule olohaka lalau o Haiku, no ka mea aole o Daniela i lawe i kela hoohiki auhuhu. He palapala hoopii kekahi e noi ana e hoomama aku no o Daniela, eia nae, aole ia pule i hooloheia. Aohe no he hoomaopopoia o na nei a ka lahui i keia au.
OLELO HOOLAHA
E IKE, auanei na poe a pau, mua hookoho aka au ia JOHN A. NOBLE i hope no’u a ua hiki iaia ke hana i na hana a pau i ku i ke kanawai e pili ana i ko’u mau aina a pau e waiho la ana WAIKAPU, MAUI, a nua hiki, iaia ke hooolimai ma a hoolilo aku paha.
@OKE McCANDLESS.
Honolulu, Mei 28, 1894 @
OLELO HOOLAHA.
Mamuli o ka haalele ana mai o ka’u wahine mare ia’u, oia o Mrs. Kahiu Koki, nolaila ke papa aku noi au i na poe mea @ a pau, aole e hoaia mai iaia, a maluna no o na poe e ho@ mai ana iaia ko lakou po@
MOS. S. KOKI.
Waimea, Hawaii, Mei 23, 1894
@