Ka Makaainana, Volume I, Number 22, 28 May 1894 — Page 5
This text was transcribed by: | Laila Poche |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Makaainana.
HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MEI 28, 1894. 5
Ma ia hope iho, ua hookohuia ke kahu o keia wa. A i keia wa hoi, ke makemake nei o Kuauau i ka mea a lakou i wahawaha mua ai. Apiki a apakau wale no hoi ka lolelole o ka manao.
Mamuli o na hoonaulu ana a ka Holomua namu no kahi i lilo ai o kela heluna o $1,322.85 i ukuia ai no "na bila o ke kahua Bosetona," ua hoao ae ke Kuhina laenui e hoaiai imua o ka Ahaolelo Pi Gi o ka la 17 nei, ua lilo no ka hana ana i mau hale-liilii no na koa, hale-auau, hale-holoilole a me na hoomaemae e ae ia Aigupita, ka pa o na koa Amerika i noho ai i ke au o ke kahulihia ana, ka waiwai hoi o C. R. Bihopa. Ua oleloia ua lilo ua wahi la ia Samu Damona. Ma ua hoakaka nei ana, ua olelo ae oia he hana no ka ia i maa mau i ka hanaia e ke Aupuni Haawaii, ka uku ana i na lilo o ia ano no ka hookipa ana mai i na malihini.
Nolaila, akahi no a ikeia ae la he mau malihini ka ia poe kakoa na keia Aupuni. O kekahi kumu nui paha o ka ukuia ana o ua mau dala la wahi a ka oleloia, no ka hoole loa ana o Kuhina Kiwini a me Kapena Wilise aole na ko laua Aupuni e uku, aka, na ke Aupui Kuikawa, oiai, na lakou ka hana a lakou i lawelawe ai a i hooko ai. He Aupui waiwai nui hoi o Amerika Huipuia, a ka i no hoi naan ponoi no e uku kana mau hoolilo ana no ka pono o kona mau koa iho; eia nae, aole pela ka mea i ikeia, na keia Aupuni uuku a ilihune i uku, a pomaikai wale hoi ka mea nona na waiwai la. Ua kamaiaina ia kakou na ka ona waiwai e uku i na hoomaemae ana a pau, aole nae hoi pela i keia hana ana, na ke Aupuni Kuikawa, a na Samu Damona hoi i ohi na loaa hoolimalima no ua wahi la.
Aole no paha e nele ana ko ka lahui hoomaopopo mai na lilo na olelo wale ana a na nu pepa o ka poai pakaha, i lanakila no ka o lakou kipi ana i alakou iho, mamuli hoi o ko lakou kupaa a hopo ole o na poe kokua a aole i kokuaia e na koa i hooleleia mai ai mei ka mokukaua Bosetona mai. Ua ahuwale ae la ia noa a lakou, a na kahi no o lakou i hoike okoa ae la mamuli o ka uku ana i kela mau dala. Ina aole lakou (na koa Amerika) i lele mai e kokua i na pakaha, heaha ko lakou kuleana e uku ai ia mau dala? Heaha ko Kiwini mea i uku ole ai? No ka maopopo loa ua kokuaia na pakahe, nolaila, pono no lakou e uku: a no ko Kiwini makau hoi i kona Aupuni nolaila ka ae ole e uku. Oia maoli ae la no ka oiaio loa, aohe mea e aku.
Ke paialewaia nei ka lono no ko Sopa lilo hou ae i Ilamuku ke waiho mai o Hikikoki; eia nae, aohe ka he ae o ka Ilamuku o keia e au haalele, oiai, he nui no kona minamaina i na dala uku no ia kulana; aka, aia no nae oia i Hilo e noho mai la me ka hoopupu, no ka oi ae o ka maikai o kona ola ilaila. E oiaio ana paha, aole i maopopo ia makou. No elua wa o Sopa i noho ai ma ia kulana, a elua no hoi ka ikeia o kona hawawa a me ka lima lepo. Malia nae paha i loaa he wahi ola no kona molia ana i kona ola mahope o lakou Pi Gi iho, ke pau ae hoi oia mai kona kulana aliikoa poo no na pualikoa, ana hoi i holo aku nei i Kaleponi e ao ai no elima pule. Ua nui mai nei paha kon aike koa la iloko o kela manawa pokole, a kahi poe hoi e hoolilo ai i manawa loihi e ao ai. Mai o mai nei no la hoi i loheia mai ai no kona hawawa a lilo i mea hoomakeaka wale ua kamalii kolohe.
Eia ka i hoi mai nei o Lualii Kikania e lilo i Peresidena no ke Aupuni Kuikawa, wahi mai nei i kekehi palapala mai o mai, a e pokole ana no kona mau la ma ia kulana. O keia ae la ka ke kulana kiekie loa ana e noho nei me ka iini nui. Ae, hoowahawahaia oia no ka hookano a pakike ma o, a ke hoi mai nei a haakei mai i na hoa Hawaii ona ana e waha palolo mau ai iaia iho he Hawaii. Heaha la hoi ka hewa o ia, haawiia aku no hoi, i lilo ai oia i kikania a i kakalaioa ma na aoao o Kolekaaka. O---i---a!
He lono ka i laweia mai i o makou nei no ka akoakoa ae o na lala i kohoia a me ka weheia ae hoi o k ahaelele hana kumukanawai i ka Poakolu iho , ka la hoohiwahiwa he kupapau, oia hoi, e aeia ana no lakou e wehe a hoopanee hou no ia la, aka, ke hoao nui aku ka e hana i kumukanawai hou mahope aku, e komo mai ana ka na Aupuni kuwaho e akeakea. O ka oiaio ka mea i koe no keia lono. Noho iho no kakou @ana aku.
Aole i pololei ka hoike a ke Kuokoa o ka la 19 nei ua koloheia ka lio a nohaha ke kaa o ka Haku Bihopa o Honolulu, maloko o ka pa luakini o Sana Anaru i ka po La Pule aku, la 13 nei. O ke kauia poo wale no ka i hemo a aohe ke kaa i nohaha, a ua manao wale ia i ano puiwa ae paha ka lio i ka haule ana o kekehi lala oiai maloo i ka makani e pa ana ia po. Aohe poe kolohe i hoohuoiia.
Na Ehu Wawae o Kalani.
I ke ahiahi Poaha i ikeia ai o ka Mariona a ku mai ai oia, la 17 nei, a mamua ae o kona loha ia ana mai a hoea mai, ua pa iho la kekahi kikiao makani oole a ku ke eliu o ka lepo. Na kahiko no ia olelo--ke pa pukikio mai ka makani, eia aku he moku nui a ku mai. Nolaila, i ka pa oolea ana mai o kela kikiao, e puehu liilii ana ka ehu lepo, na lau laau maloo, ka i no la hoi o kahi moku hali kauoha ke oili mai ana, i wahi la hoi e ko ai o ka ehu wawae o Kalani, eia ka auanei aole. Ua hora paha a oi ka pa ana a lai pu wale iho la no mahope iho o ka hora 7 o ia ahiahi. A i ka auwina la o ka Poalua iho la, ua haule mai la he wahi kuaua hoopulu lepo, o ia hoailona ehu wawae no paha ia, pela no me ka enaena a ikiiki o keia mau la, he mau loina wale on paha ia no ka mea e hoea mai ana. E kakaii hoomanawanui no kakou, aohe no e nele ana ka hoea mai iloko o ko kakou pauaho ole.
La Hanau o ka Moi Vitoria.
O ka Poaha iho la, la 24 nei ka la hoomanao hanau o ka Moiwahine o Beritania Nui, a o ka apiha ana hoi ia o ke 75 o n amakahiki ma kela ola ana. He la nui loa ia iwaena o na anaina Boritania a pau a puni na Panalaau o ia Emepaea, a pela no hoi ma na aina e ae. Ua paihi ae na mokukaua a pau e ku nei iloko o keia awa me na hae o na waihooluu like ole, o ke Kamapiona aku no nae paha ka oi loa. Awakea ae, ua uinaina mai na pu aloha mai ke Kamepiona, Takasiho a me ka Piladelepia, a me ka batari makai o Kakaako, nolaila, ua like me $4 pu aloha i kani. Iluna hoi o ke Kamepiona i ka wa o na pu aloha i kani ai, ua kuku na luina iluna o na i-a. A i ka pau ana o ke ki pu ana o ke Kamepiona, oia no ka hope loa, ua haawiia ae he ekolu leo huro. Iloko o Iune ae, la 20, e piha ai ke 57 o na makahiki iluna o ka nohealii. E ola loihi ka Moiwahine Vitoria!
Mau Hihia Ano Nui.
Mai ka auwina la Poakahi i hala mai ka noho ana o ka Aha Kaapuni ma ke kiure e hoolohe i ka hoohalahala a na keiki e ae a Charlott Adamu i ka aeia o kana palapala kauoha hope loa, a i ke aumoe o ka po Poaha iho la i pau ai, ora 10:30 paha. O keia Kalote Adamu, oia no ka wahine a Kapena Alekana Adamu, i make mua, a makua hoi o Mrs. Auld, Mrs. Tell, Mrs. Gray i make, Mrs. Phelps a me Ikaaka Adamu. Ua haawi mai ke kiure i ka pono no ka paa o ka palapala kauoha i hanaia, oia hoi, e hooili ana i kona waiwai no Mrs. Auld a me kekahi moopuna, oia o Mrs. Kale Luka a nele hoi na keiki a me na moopuna e ae a pau. No ia nele mai no hoi paha ke kumu o keia hoohalahala a kue ana, me ka oleloia iho ua hanaia ua palapala la mamuli paha o ka hookikinaia, a i ole ia, oiai oia ua ano noonoo maikai ole a pulepula olalau. He kauka kekahi o na hoike, a ua hanaia he elima makahiki paha mamua aku e kona make ana iloko o 1892. Kikila Balaunu a me Wile Kini no ka palapala kauoha, C. W. Akepoka a me A. Rosa no na poe kue. Ua hoohalahala hou na aoao a elua. He hookahi kiure kue.
Pela hoi i ka Poaono nei a aumoe wale ka hooloheia ana o ka hoohalahala a Mrs. Elizabeta Harvey, wahine a Palakiko Have i ka palapala kauoha hope loa a C Manaole i make. Ma ia palapala, ua waihoia ka waiwai a pau no ka wahine kanemake, a ua mare hou iho nei ua wahine la i kekahi kane opiopio. Ua haawiia aka pono no ka aoao kue, a ua hoohai halaia ka olelo hooholo me ke noi e hookolokolo hou ia. Makuna no ka palapala kauoha, C. W. Akepoka no ka aoao kue.
Ua kopiia hoi o Uilama Kamaki e uku i $500, imua no o ia Aha ma ke kiure i ka Poalima nei a aumoe, ma kela hoopii koi poho a Mrs. Niau Iaukea, wahine a J. K. Iaukea, no $5,000 no ka hoeha. J. L. Kaulukou a me Enoka Johnson no ka mea hoopii, Kale Aki no ka mea hoopiiia.
Aha Hoolaulea ma Sana Anaru.
Ahiahi Poaha nei, maloko o ka halekula ma ka pa luakini o Sana Anaru oia no hoi kahi halepule kahiko, @ua malamaia he aha hoolaulea no na hoahanau o ia Ekalesia, malalo o ka hooponopono ana a ka Haku Bihopa o Honolulu a me kana wahine, a me na lawelawe hana ana hoi a ka Rev. V. H. Kitic@a a me W. Tela. Ua pine u ae ia wahi a ua holopono na hana a pau, e laa ka himeni, hookani piano, hookani bele a na hauniana o ke kula o Kauluwela, a pela aku, o ka hookani bele aku nae paha hoi ka oi loa. Pau na hana, himeniia ke mele lahui Pelekane, no ke Alii nona ia la hanau, ai meaono, palaoa me puaa-hame a me inu waile@i i hoomomonaia. Ua hookuuia na hana ma ke ku ana o na poe a pau iluna oiai e himeaiia ana o "Hawaii Ponoi" e na puukani Hawaii o ia Ekalesia.
He umi minute paha mahope iho o ko ka Iwalani holo malu ana i ka Poalima nei, ua holo aku ke Kamepiona no ka hoomaamaa kiki pu, a hala loa aku no Waimea, Kauai. Ua olelo wale ia no i uhai aku nei oia i ka Iwalani, aohe nae hoi h oiaio o ia mea. Apopo e ku hou mai ai oia.