Ka Makaainana, Volume I, Number 21, 21 May 1894 — Page 5

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MEI 21, 1894. 5

 a ke hoonahili mai nei ia Hawaii nei e hana kuikahi aku hoi me ia, me ka loaa pu aku hoi o ka pono koho balota i kona mau makaainana i kupono e loaa ia pono e noho nei maanei. Oiai, eia ia Aupuni ke hooponoponoia la i neia wa malalo o kekahi kumukanawai a me ka Ahaolelo, nolaila, ua ake lakou e kapae loa ae i kela pula i kona mau maka, a e hoihoiia hoi ka hookolokolo ana o na lahui a pau e noho la malaila a na kona mau aha hookolokolo ponoi e hookolokolo, e like la no hoi me ia i o kakou nei. Ua oleloia aohe ae o na aupuni e ae e kapae aku i kela pono o ko lakou mau makaainana, a nolaila o Iapana i manao ai me Hawaii nei mua e hoao ai, a ke loaa iaia, alaila, hoonaulu aku i na aupuni e ae.
                Ua lohe mua ia mai keia koi a Iapana e hana kuikahi, a me ke koi no ka pono koho balota, mai Beritania Kolumebia mai he mau pule aenei paha. Aole i hilinaiia i kinohi, aka, aohe hoohewahewa ana i keia wa. A ua lilo hoi keia koi a ia Aupuni Imiperiala i mea na ko kakou poe loea (ole wale) e puke nui nei i na poo o lakou i na la mua o keia pule iho la. Ma na kukakuka ana i ka Poalua i hala a me na la mahope mai, a kono ia kekahi poe koo ole loa o ua poe nei a me kekahi mau moho elele i kohoia iho nei, a hookahi ka noonoo pu ana me ka Aha Kuhina. He kumuhana ano nui a koikoi keia a lakou e noonoo ai, a mawaena hoi o na Iapana a me ka na Pake koi o ka Poaha iho la, e loaa ia lakou ka pono koho a me na pono e ae e like la me ia i na haole, na maopopo loa ua like ia mau lahui mana nui o Asia me he mau kui kakalaioa la e houhou ana i na aoao a pau o lakou. E nana aku no hoi kakou i ka hopena o keia mau hana.

“HUAI KA ULU O LELE.”

Ua lauahea wale ia ae no ka lohe e lilo aku ana o Luahi Kakina i Kuhina no ko na Aina E ma ko Hakipuu wahi, a e hoi ae ana no ka hope e malama i kana oihana loio, no ka mea, he oi aku no kona minamina ia hana. Oiai hoi, ua pau ko Lualii hie

ma Wa sinetona, mamuli o kana mau hana hoohaahaahaa kulana a kue hoi ia Aupuni me ka panepane kikoola mau ma na nupepa, nolaila, e lilo oia i Kuhina maanei. A ma ke kulana Kuhina aku hoi ma Wa sinetona, o Hakawela ka ke hoounaia aku ana ilaila. No kona hapauea ka ke kumu a ano akahai mai paha hoi ke kikaho wale aku. Mumule loa nae o mea ma, aohe hoopua leo ae.

Ke noonooia nei kela haawina dala no ka Oihana Koa e kekahi komite o ka Ahaolelo Pi Gi. A ma ko lakou noonoo ana, ua hooholo lakou e hoopauia ke kulana Konela, oia kahi o Sopa, i holo aku nei e hoonaauaoia mai i ka ike koa, a ina aole, alaila, e ukuia ka mea ma ia kulana i $50 no ka malama. Auwe no ka hoi e, poino ka hoi ia hanaiahuhu umiumi loloa i kupono i ka hoka awa. Poaono nei i huli hoi mai ai ua o Sopa me ka poino ole o kona manu hoka, aohe nae i akaka ia makou ua lehia mai nei paha oia i ka ike i o. Hoea mai la nae oia, ua neo ke kulana a ua pokeia ka uku, a o ka uwe iho paha koe no ka nanamakaia.

Eia no ke hopuhopuia nei na poe hookaa ole i na auhau kino. He poe haole wale no nae hoi ka i hopuhopuia i keia pule iho la, Hookahi nae o ia poe he wahi haole. Pelekane, oia kela wuhi haole i kipakuia ai i ke au o Kale Wilikina ka Ilamuku a hoounaia no Tahiti maluna o kekahi mokukaua Beritania, he wahi hoa pili mau hoi no Wilikoki me Buki, eia nae, ua hoopau wale ia kona hihia, oiai, ua hoi mai oia i Hawaii nei mahope o ka la mua o Iulai. Kani nae hoi kana aka.

O na ilio liilii no kekahi e hopuhopuia nei e na makai, a aia no ka hemo a ukuia ka auhau. No ka hune dala mai paha hoi kahi o ke Aupuni, nolaila ka pono hopu. He ilio uuku o eono malama na kekahi Pake ka i hopuia i ka Poalua iho la, a me ka nui o ka noke ana i na luna o ke Aupuni a me ka uku ana he hapalua dala no ka pa hoopaa ilio, hemo mai ua wahi ilio la i ke ahiahi Poakolu. Aia hoi paha ka puni dala o ua poe nei, me ke kauohaia no nae e Kuauau e hookuu, hooukuia no.

Ae, no ka hune dala io no o ua poe pakaha a aihemu nei, ua noonoo ae ka ka Aha Hooko he mea pono e hoomahuahuaia ka auhau kino o ke kanaka. Nolaila, ma keia mua aku, ke mau (?) hoi ko lakou hookano mai maluna o ka lahui, he $7 pokeokeo ma kahi o $5. Eia nae, aole e ko ana, no ka mea, ua heluia ko lakou mau la haakei mai.

O ka La Pule i hala a me uehinei pu no, he mau la pili hoomana ano nui ia iwaena o na Pukiki. He ahaaina ma Punahou i kela La Pule mua me ka hoopaiakuli pu a kekahi puali puhiohe. Ma Auwaiolimu hoi i nehinei, e like aku no me ka la mua. Pau na hana, kuai kudala ia ke koena o na mea ai i koe iho. Ua hoikeia mai nae hoi ia makou ua hanaia me ka ae o ke keena Ilamuku.

Ma ka mokumahu Gaelica o kakahiaka Poalua iho la i holo aku ai o H. Galade, Kanikela Geremania, no ka hoi loa i kona home a me kona ohana pu. Ua hookohuia aku nei oia e kahi Hakipuu i Kanikela-Kenerala Hawaii no Geremania. Oia aku la paha kona uku o ke kokua ana i na Pi Gi, me kona lilo ole paha i kupa.

Ke makemake nei ka ohana Kakela e hooliloia ke kulana hoomana o ke kanaka i wahi e loaa ai o ka pono koho balota. Hauhili no hoi ua poe welo nei. No ka makau nui paha i na Iapana a me na Pake, o loaa ka lakou i mau koi, nolaila keia loli awiwi ae o na olelo. Oiai, he poe pegana ka hapanui o ia mau lahui, nolaila, o ka hoomana Karistiano ke ana no ia pono. Hamabago iu misionere!

Na H. W. Kewelena okoa no i hoike ae oia maoli no ka ke Kakauolelo o ka Papa Hoonaauao. A pehea, ua kupa Hawaii anei oia mahope iho nei o kona pau ana mai ke kulana Kanikela-Kenerala no Amerika Huipuia? Ua "elekule" oia, a oia nae hoi ka keia au oehaa o ka poai mikanele e hanai aku nei i na poe o kona ano, ua hala ka wa pono no ka hana.

Piha i ka la 16 nei ka haawe aie nui o ke Aupuni, oia hoi, he $3,440,661.13. A iloko no o ia manawa like, he $226,885.83 ka huina lilo nui o ke Aupuni Kuikawa. He keu maoli io no a ka ai pakiko o na aialo a hanaiahuhu a ke Kuokoa.

Ua pau ae nei ko Mekia J. H. Wudehausi noho ana ma ke kulana Kuhina no Beritania Nui, ma Hawaii nei, mahope o kona lawelawe ana ma na kulana like ole no 35 makahiki. E haawiia ana i uku hoomau nona. O kona pani mai, he emi kona kulana oihana a ko Mekia Wudehausi kulana mua, oia hoi, he Komisina a Kanikela Kenerala. He hoohanohano ka hookohu Kuhina ia Mr. Wudehausi mai kona Haku Moi mai, e hoike ana i kona hilinaiia.

Iwaena o na poe kamaaina i hoi mai ma ka Au seteralia, ua hoomaopopo makou i keia poe iho: R. Lui, Lunakanawai Hata a me ka ohana, M rs. Mele Ailau, a me kahi poe e ae a lehulehu wale.

MANAONAO WALE!

Kino Make i Loaa Hookahi aku
ma Laisana Ailana.

Auwina la Poakahi i hala i ku mai ai ka birigi Beritania, me ka piha lanahu mai Nukakela mai, Wale Hema Hou, Auseteralia, a ma ana la i loaa mai ai he lono ku i ka manaonao. Mamuli o ka hooluaieleia o ka moku e ka ino a me ka liu no hoi, a ua ano pilikia no ka ai, nolaila, na holo ae a kipa ma ka Mokupuni o Laisana (Laysan Island----aina lepo manu o kekahi hui maanei.) I mea hoi no ka moku e pakele ai, ua kiolaia ka lanahu iloko o ke kai a pau pu aku la no me kekahi mau pono o ke kapena a me na luina, a i Aperila 15 nei i ku aku ai ilaila. Ua holo aku ke kapena no uka a hele aku no ka hale o G. D. Freeth (Firita), luna hui o ka hui ia lakou ka hoolimalima o ua mokupuni la ma ke Aupuni aku nei, a he mea e ke ku o ka weli i ke komo ana aku i ka hale e noho mai ana ka haole iaia ka malama o ia wahi, nona ka inoa o Hermann Carstens, ua make iluna o kekahi noho ma ka aoao o kekahi pakaukau.
                Me he la ua iwakalua la paha kona make ana, pela ke koho wale ia mamuli o ka la hope loa i kakauia maloko o kekahi buke hoomanao o waiho ana iluna o ke pakaukau, oia o Maraki 27. Iloko o ua wahi buke hoomanao la ua loaa aku kana palapala kauoha hope loa, e waiho ana i kona mau pono a pau no kekahi o kona ohana aia ma Kauai. E waiho ana no hoi kana wati me ke kaula a me kekahi puu dala iluna o ke pakaukau. Oia hookahi wale no ko ia mokupuni, a oia kekahi mea i oi loa ai o ka weliweli o keia loaa ana aku o kona kino make, a ua maopopo ole no hoi ke kumu o kona make ana.
                Mahope iho o ko ke kapena o ka moku popilikia lawe ana i na lako ai i kupono no kona moku, oia hoi, he eha pahu puaa, eke kopaa, elua eke pine, pahu malakeke, hua manu, honu a me kahi mau mea e ae, ua hoi hou mai ka waapa a kanuia ka mea make ma kahi o ekolu iwilei mai ke kihi hema aku o ka hale, iloko o kekahi lua o ekolu kapuai ka hohonu a me eono ka loa iloko o ke one, ilalo ke alo. He apana papa ka i kauia maluna iho o ka lua , a aohe mau hua pule i heluheluia ae nona. Nalo aku la ka mea make, holo loa mai ka moku no keia awa, mahope o ka hala ana o 75 la ma na ale hanupanupa hooluaiele e ka moana no kona ala holo loa

[Nana koena ma ka aoao 8.]