Ka Makaainana, Volume I, Number 21, 21 May 1894 — Page 4
4 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MEI 21, 1894.
KA MAKAINANA,
HE NUPEPA OILE PULE.
W. H. KAPU,
Luna Nui a Lunahooponopono.
F. J. TESTA (Hoke),
Puuku.
E hoopuka mau ia aku ana i kela a me keia Poakahi o na pule a pau.
UKU O KA NUPEPA.
No Hookaha Kope - - $ .10
No Hookahi Malama - - .25
No Ekolu Malama - - .75
No Eono Malama - - 1.25
Ina e hookaa a ua ia, penei iho ka auhau ana:
No Ekolu Malama - - $ .50
No Eono Malama - - 1.00
No Hookahi Makahiki - - 2.00
UKU O NA LUNA NUPEPA.
5 Inoa - - - .15
10 Inoa - - - .20
Maluna aku o 10 Inoa - - - .25
He pepa uku ole ka ka Luna ina e oi aku mamua o elima inoa ka nui o kana poe lawe.
POAKAHI, MEI 21, 1894.
MA na ouli e ikeia aku nei, he mau la helu wale no paha koe a puehu liilii na pakaha oehaa wale. Auwe ka make e!
UA lilo na olelo a na poe hoino i kela halawai makaainana o Aperila 9 i mea ole. Aia aku la na olelo hooholo imua o ka Aha Senate o ke Aupuni Repubalika nui hookahi o ke ao nei. Heaha ana la ua olelo hoinohou a ua poe nei?
AIA iloko o ka huaolelo Enelani "lo yalist" ka mea kupaa, makee, hiipoi, pulama a me ke aloha aka, aia hoi iloko o ka huaolelo Enelani "ro yalist" ka mea i hanau, i noho, i pili a i launa malalo o ke Aupuni Moi, ka Moi a me na Alii. O ka mua ka oi loa aku o ke koikoi i ko ka hope, a he hoike wale no hoi ko ka hope i ke ano o ke kanaka a pela no hoi i kulike ai no me ka makou hoakaka ma ka helu i hala. He hoolalau a he hoolauwili wale no i ka lahui na hoakaka e ae no keia mau huaolelo ae la.
WAHI a ke Kuokoa o ka Poaono nei, ma ka lakou hoakaka no ke kapaia o kekahi poe Hawaii he poe kumakaia, malalo o ke poo "E Kaupaona Like," ua hoopauia ia kukulumanao me me neia mau olelo iho: "Ina he kumakaia na Hawaii hoohuiaina, alaila, kumakaia pu me na poe malihini aloha aina. Oia ka noonoo kaulike i hoomalamalamaia ai ko makou noonoo lapuwale. E nahu auanei paha ua poe nei i na huelo o lakou, ua hao ia aku nei a pili i kumupali." He hookahi no a makou panai aku, oia hoi, e like no me ka "lapuwale" o ko lakou "noonoo," pela no i lapuwale ai ia manao holookoa a lilo i mea ole, a aohe maia pala e loaa. Ke hala ole ka makou, e kaia ana no i ko lakou mau waha ai loaa pakaha ka lakou mau olelo, oiai, ua "lapuwale" ae la no ka "noonoo."
KA NINAU O HAWAII NEI.
Neo mai nei o ka Auseteralia pakalaki mau, koe wale no na hunahuna i hoikeia ma ka aoao mua o keia helu; eia nae, ua olo iho nei ka pihe a na pakaha, me ke akake ole nae hoi ia makou o kahi o ko lakou hauoli ana. Ina ua hilinai lakou i na lono a ko lakou poe ponoi iho no i haku ai, mai o mai, alaila, he keu aku lakou a na poe hupo haalele loa. A iloko o ia hauoli ole wale o ua poe nei, ua hoopuka ae ka wahaolelo oili alaula o na mikanele hemolele i kekahi pepa kuikawa i ka Poaono nei, aohe nae he wahi mea iki e hoike ana no ka waiwai a pomaikai o ia hoopuka kuikawa ana me kekahi huapoo nunui no ko Peresidena Kalivilana kakoo i ke kukuluia o kekahi Aupuni Repubalika Kumukanawai, oiai, aole loa he mau hooia no ia mea mawaho ae o ka mea i kakauia e kekahi luna Pi Gi ma Wasinetona i kekahi no o ia auna like ma Kapalakiko mamuli o ka lohe olelo wale. Ke hoomaopopoia iho, he keu a ka wahahee launa ole mai. Aole loa paha e ae ana ka Peresidena e lilo oia ka mea nana maoli no e haawi ae i na lono hoomama kaumaha a hoohauoli hoi i na nupepa o ka aoao kue aku iaia.
O kekahi hoi o na palau loa ma ia pepa kuikawa a ma ua kukai la no mawaena o na luna Pi Gi, oia ka mea pili no ko ke Aliiaimoku hoihoi hou ia, ua moke loa ka a aohe manaolana ana aku i koe. A o kekahi hoi eia ka o Adimerala Waka ianei no ka lawe maoli ae ia Puuloa. Aka, ke hoomaopopoia iho ua mau lono la, ua akaka loa aole loa he wahi moali iki no ka oiaio. Oiai, aole i pau pono loa ka ninau o Hawaii nei i ka hanaia e ka mahele kau kanawai oia Repubalika nui, a aia no hoi ke kuekaa a ke waiho lolii ia mai la, nolaila, aole loaa i hiki ke hoomaopopo lea ia ke kulana o ka hana mawaho ae. He mea hiki ole no paha ia kakou ke hilinai aku e ae ana o Pe residena Kalivilana e hoopaumaele i kona mau lima me na hana kaeku a kaihi limanui wale i kekahi lihi o Hawaii nei mahope iho o kona hoino loa ana i na hana "limaikaika a apuka" a kona mua ma ka oihana. Ina paha i hoikeia ae ua oi loa aku hou ae i ke Aliiaimoku ma Amerika Huipuia i keia wa, a aia hoi na poe kue o na mahele Ahaolelo a elua a me na poe koikoi e ae mawaho ke huli mai la a kokua ae i ko ka Peresidena manao mua, alaila, e aho la, hoi ia, oiai, aia he wahi aweawea o ka oiaio loa ma ia mamua ae o kela olalau, wahahee ae la, a e kela olalau wahahee ae la, a e ku nui ai hoi na oehaa pakaha wale i kau wahi o ka hoka loa.
O ka lono nae hoi a makou i hoaiai aku ai ma ka helu i hala, ua hooholo he elua---hapakolu o ka Aha Senate ma kekahi halawai malu ana e kakoo i ke kahua alakai a ka Peresidena, ua loaa hou mai nei he mau hooia ana aole ka i ke kahua alakai ia hooholo ana, aka, maluna o ka ninau hoohuiaina, a mamuli ka o ia hooholo ana, ua make loa ia kumuhana mai ia manawa mai a me keia mua aku. Ae, ua make loa, a aole loa ka e hiki ke hoala hou ia. Pela io no, a oia paha ka mea a kekahi mau nupepa i hoike ae ai no ka awiwi o ka aoao kue i ka Peresidena e hoole i ko lakou manao hoohuiaina, oiai, aole no ia o ko lakou manao io maoli, aka, he makemake wale no e hoolilo ia Hawaii nei i wahi hoahu lanahu no ia Aupuni. E like no hoi me ka loihi o ka waiho ana o ko kakou ninau imua o na poo Aupuni o Amerika Huipuia, ka Ahaolelo a me ka lahui, pela no auanei e oi aku ai ka ike lea ia mai o ka pono o ko ka lahui aoao a e lilo ai hoi ia ulolohi i mea ole. Nolaila, aohe a ka lahui kupaa mea hopohopo ai, aka, e noho no me ka uiha ole a me ka hoomanawanui, a no kakou no ka pomaikai ma keia mua koke iho.
KELA KUMUKANAWAI HOU.
Mamuli hoi o ko makou ake e hoomaikeike aku imua o ka lahui i na hoololi i manaoia ma ke Kumukanawai a ke Aliiaimoku i manao ai e kukala ma kela auwina la Poaono poina ole (Ianuari 14, 1893), oiai, he mau pauku wale no o ke Kumukanawai elau pu o 1887 ka i manaoia e hoololi aku, ua loaa ia makou mai ka hoike a Komisina Balauna ua mau hoololi la. Oia mau hoololi i manaoia ai ka makou e waiho ano nui aku nei.
Pauku 20. Ma ka pakui ana aku, "koe na hoa o ka Ahakuka Malu, No tari Lehulehu a me na Agena Hooiaio Palapala," mai na poe i papaia aole e hiki ke holo balota.
Pauku 22. Ma ka pakui ana aku i "na Kama'liikane Kawananakoa a me Kalanianaole i mau hoilina i ka Nohoalii," a "ma ke koho balota ana i kekahi Alii hanau e ae o ke Aupuni."
Pauku 26. Hoololi i ka manawa noho o ka Ahaolelo a ka malama o Aperila.
Pauku 49. Na ka Moi e kakauinoa a apono i na bila kanawai a me ka olelo holoholo a pau loa, a pau pu no me na bila i kohoia a hooholoia maluna aku o kona hoole ana (vito).
Pauku 56. Hoomahuahuaia ka uku o na Lunamakaainana a $500 ma kahi o $250 no ke kau o elua makahiki.
Pauku 57. Na ka Moi o hookou i na Alii Ahaolelo, aole e oi aku mamua o 24.
Pauku 60 E hiki no ke hoomahuahuaia na Lunamakaainana mai ka 24, e like me ka mau, a i ke 48.
Pauku 62. O na kupa wale no ke hiki ke koho balota, a hoemiia mai hoi ke ana waiwai e kupono ai o na poe koho.
Pauku 65. E hookohuia na Lunakanawai o ka Aha Hookolokolo Kiekie no ka manawa o eono makahiki, aole hoi no ka pau o ke ola, e like me mamua aku.
Pauku 75. E hookohuia na Kiaaina o na Mokupuni no ka manawa o eha makahiki pakahi.
Ua konoia mai makou e waiho aku i keia mau hoakaka ae la mamuli o na olelo mau a na nupepa o ka poai pakaha i ke kapakahi o ke Kumukanawai a ka Moi i manao ai e kukala, a e ikeia no hoi ua oi kona pono a kaulike mamua ae o ka lakou i onou ai i ka Moi Kalakaua me na elau pu. O ka Pauku 62 paha ka pona iwi walaau mau ia, no ka manaoia ana e hoonele i kekahi poe koho balota i ka mana koho, aka, he hana pono no ia. Aohe aupuni malalo iho o ka la i ae i ko na malihini koho, ke ole ia poe e ake ana e koho e lilo mua i poe kupa. Eia nae, o ka manao maoli no ia o na pakaha i na la mua o ke kahulihia ana, i na Komisina kipi ma Amerika, aka, i keia la, ke hoole nui nei, a o ke Kuokoa o ka Poaono nei ka wahaolelo, a oia ka i olelo mai, "aole makou (lakou) i manao e hanaia aku na kanawai e kapae loa ai i na kupa Hawaii," malalo o kona manao alakai malalo o ke poo "Ahaelele Hana Kumukanawai," e hoakaka ana hoi no ka mea i hanaia i na au i hala mua a me ka mea e hanaia aku ana i keia mua koke iho. He keu a ka hoopunipuni.
HAWAII A ME IAPANA.
Ma ka la 14 nei i palapala aku ai ko Iapana Kanikela-Kene rala maanei i ke Kuhina o ko na Aina E o ke Aupuni Kuikawa, e hoike aku ana ua hoopuka ae kona Aupuni Imiperiala i kekahi kuahaua e hoopau ana i ko na Hawaii hookolokoloia imua o ka Aha Kanikela, ke hana i kekahi hewa ma ia Emepaea, a ua noa hoi i na makaainana o keia Paeaina ke hele akea i ka loa a me ka laula o ia aina me ke keakea ole ia. Ia Hawaii nei i loaa mua loa ai ia pono, aole i na aupuni e ae, no ka mea, ua papa loa ia ko na lahui okoa hele ana ma o a maanei, a koe wale no ma na wahi i aeia malalo o na kuikahi.
He mawehe mua ana keia o Iapana i kela pulakaumaka ona,