Ka Makaainana, Volume I, Number 19, 7 May 1894 — Page 6
This text was transcribed by: | Kawahine Kamakea-ohelo |
This work is dedicated to: | Josephine Kaipoleimanu Makini Kapiko Kamakea |
Ka Makaainana.
HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MEI 7, 1894.
__________
HE MOOLELO KAAO
----NO----
MONE TIKERO
----KA----
HOLOLIO I KA WA HOOILO
----KA----
UI MAALO I KE KUPULAU
A O KE
KEIKIALII HARE MATINE
----KE----
KIAHA O PAKA O NINEWA
-----
MOKUNA XI.
E ke kupaa, auhea kou lanakila ana - E ka Hoowalewale e, e hooki i kau hana - Ahai ke akule i ke kolohe - Ke alahele iloko o na mauna - Ka hololio o ke aumoe.
Alaila, ku ae la ka lio keokeo iluna me ka pi ana ae o kona ihu, a e oni wale ana no i o a ianei, me he mea la ua hoohewahewa oia ia keia mea e kau nei ma kua. Akua, ua hamohamo maoke aku la o Mone Tikero iaia ma kona hulu a-i, a noho malie iho la ia.
Lelei ae la ua hololio kamahao la a kau ae la mahope o ka pua lilia o Zubieda, a kamoe aku la ko laua alahele iloko o ia po pouli nui no ka home ululaau o ua Hololio la o na ululaau.
Akahi no a manao ae ka maha i ka pua lilia o Zubieda, ma o kona halawai pu ana mekana mea i aloha ai.
O ka mea haohao loa nae i ka pua lilia o Zubieda, i kea wa a laua e hele nei i keia mau hora o ka po, oia no kona ike iho i ka iho ana o ka lio iloko o na awawa kuhohonu, e pii ana hoi ma na puu, e hele ana iluna o na kula pohopoho i hele a ukele, kahi hoi e nohon mau ia ana e na holoholona hihiu o na ululaau, a pela wale ak.
Iloko o keia mau hiohiona ana e ike nei, ua huli ae la ia a pane aku la i kana ipo aloha:
"Ea! eia kaua ihea e hele nei?"
"Eia kaua ke hookokoke aku nei i koʻu home e noho ai, ka home hoi i like ole aku na hookinohinohi nani ana o kena mau paia me kou home kakela e noho ai, e kuu aloha.
"Aka, e kala mai oe iaʻu, e kuu aloha, ma ka hoike hou ana aku ia oe i ke ano o koʻu home. Aia no ia ke ku la malalo o ka malumalu o kekahi kumulaau, nona ma lala e luhe ana ma o a maanei, aole hoi e hiki i na kukuna olinolino o ka la ke pa iho maluna iho o ka honua.
"Ua kapiliia ko maua hale e noho ai mai ka, lala mai o na laau, a uhi ia iho oluna me ka lau o na laau, a he ku maoli no i ka hoowahwaha ke nana i kona ano.
"Aka, e kuu aloha, ua lawa ia no ka hooluolu ana ia maua iho iloko o na la puanuanu o ka hooilo, a oia no kaʻu e manao la e hooluolu iho malaila iloko o keia ma hora o ka po, a hiki i ka wa e wehe mai ai na kukuna olinolino o ka la i ke kakahiaka, a ia wa auanei au e hoihoi aku ai ia oe i ka poli o kou makua, e noho mai la e kanikau nou."
"Ina pela, e awiwi kaua, oiai, ke houhou mai nei ke anu huihui o na kuahiwi o Pahiolulua iaʻu," wahi a ua pua lilia la i pane ae ai.
No ia mea i unui ae ai ua keiki la i kona koloka hele po, a hoouhi aku la maluna o kana aloha.
Ia manawa no i lohe aku ai laua i kekahi leo o-le i ke kani pohapoha ana mai ma kahi mamao loa mai ia laua, a na ke kehau i ko mai kela leo o ka o-le a lohe maopopo loa laua.
Kaohi mai la o Mone Tikero i kona lio, a hoolono aku la. A liuliu iki, pane aku la oia:
"Me he mea la, o a kanaka ahiu kela o keiki e moe la a kaua i haalele aku nei, a i hele nui ae la paha e hoala i kona hiamoe. A ma ko'u hoomaopopo pu aku, e hele ia mai ana kaua e huli, ke ala ae ka poluluhi hiamoe o ua keiki la."
"Auwe! e pilikia hou ana ka paha au ia lakou," wahi a ua kaikamahine la i pane ae ai."
"Aole loa pela, e hoolana i kou manao. Ua oi aku ko'u kamaaina i na wahi poopoo o keia mau kuahiwi a me na ululaau, imua o ko kalou. Ua like ka po me ke ao ia'u."
"Nolaila, e paa iho a paa; oiai, eia aku mamua o kaua kekahi pali kahako a he muliwai nui hoi ke kahe ana malaila. A e hookuu ana kaua i ka lio e huli i alanui no kaua e kau koke aku ai ma kela aoao o ke kahawai."
Ia manawa i hao ae ai i na kepa ma na aoao o kona lio, a iloko o ka imo ana a ka maka, ua kau aka la laua ma kela aoao o ke kahawai.
Ua lilo keia kau hikiwawe loa ana o laua i mea kahaha loa i ka pua lilia o Zubieda, aka, no kaua e ka mea heluhelu, ua maopopo ia kaua na hana pahaohao a keia lio keokeo.
(A keia pule ae.)
________
Aia ma Europa he 1,500 mau hale hana keaka.
-----
NA PALAPALA.
[Aole maluna iho o makou ke koikoi o na hala a me na hewa no na manao i hoopukaia malalo o keia i oo, aka, aia no maluna iho o na poe na lakou kakau mai.]
-----
Ko Ewa Mau kumakaia.
Mr LUNAHOOPONOPONO.
Malalo iho nei e loaa ai ka papainoa o na poe kumakaia o Ewa: F. Archer Keliinohopono, he hapa haole a he Lunakanawai na ka mahiko o Ewa; Joe Davis, hapa Pukiki a na eliwai; J. M. Ezera, he kahunapule na Kauka Hai a me Emesona; L K. Halua@ini, he mea malama punua pee poli; A. Kiuhi pau poo pau hiu na ka pegana a me na diabolo; C. P. K. Kanakanui, hapa Pukiki, mau pipi waiu malalo o ka mahiko; Kapahu, mama ko o Ewa; J. E. kahoa, hoonui hauhili, E. Kaaumoa, pulumi alanui; J. Nui Kukiiahu, kanu maia a mea ma,; Kanaina, pili wale aku no; J. K. Kaleikini, no @se tamari Daniel Manuela, hapa Pukiki a kaiko a Kauhi; H. Kaluau, he kahu no ke akua liilii; T. F. Nakai, kanaka opunui, makai; Pakalau, paliuli, J. Ramos, hapa iki mai o paliuli. KA IAHAMAULEO.
________
Ko Hilo Mau Kumakaia.
Mr. LUNAHOOPONOPONO.
O na poe no lakou na inoa malalo iho, oia na poe o Hilo nei hoohiki iho nei no ke koho elele hana kumukanawai: G. W. A. Hapai, he Lunakanawai hoopili-my-eyes: J. Hoanuili, he kahuna lapaau laikini ole; Kahoomana, he kahuna anana; Kelekoma, he holi ipukuha no D.H.H; Keaomakani, he makai damifulu; John Herring, he puolo uwati popopo; Keanohou, he makai no use, tautau awa; Otto Rose, hapahaole hoonakeke tini piula; C. Laupai, he ake oihana ma kahi o Keliiheleua; W. Nalimu, he kupa no Butaritari; Beni Baraunu, he kapena makai nuinui "O;" Wile Kalaka, hapa-haole "too-young;" o C. Moore, Luna Halepaahao hemo wale o ka paahao; Euoka Baraunu, makai pulumi hale; Mahaiula, makai anee Laimana.
Mahope loaa hou aku. PAIULA. Hilo, apr. 25, 1894.
________
Huai ke Kaito i ka Ino la.
Mr. LUNAHOOPONOPONO:
O na mamala olelo maluna ae, he mea ia e hoike mai ana i kona ano, a maopopo ae e like me ke akioma, oiai, ma kekahi e keia mau la e nee nei, ua lohe aku la au i ka leo nui o ko makou kaito elemakule e olelo ana i ka naaupo o kekahi hapa o na makaainana o ka apana o Hanalei, no ka manao paakiki mahope o ka Moiwahine. Auwe, ka hoole Akua e! Ka i no o keia pule mau o ua kailo nei, he pule io, eia ka he pule Parisaio. Ma ka lehelehe wale no e hookohukohu manaoio ai, he omole o loko. Minamina au iaia, oiai, he milimili na Alii iaia i na la mamua, a i keia wa, "ka pae ka alaala o ka hee." He maunu ekaeka paha?
Puoho hou ae nei no ua kaito hapauea nei, a haanui iho laaole e nana hou ia ke Aupuni Moi, ua make loa! Kahaha, o ua hapauea nei ka paha ka Peresidena a me ke Aupuni o Amerika! Ea, lealea no hoi kanialii eli ohiki o Mahamoku i ke one pua rose ia ae, oiai, aole i hiki mai ka hope o ia mea. Aia no ia ke noonoo akahele loa ia mai la e kela Aupuni naauao, a he ninau ano nui hoi ma ka aoao o ka Moiwahine a me ke Aupuni Manawa, a oia ka kakou e kali aku nei o kona hopena. Eia nae, no ka ike paha o ke kaito hapauea, ke nawaliwali mainei kahi ana e ku nei, ke hooikaika loa nei nae i na kanaka o Hanalei nei, e hoohiki. Malalo nae paha o ke kauoha o na haku Pi Gi o ua kaito nei. "Oia, i nui ke aho a pa ka ole i kekai, no ke kai ka hoi ua aina," oia ka ke pulupulu, aole nae makou i ike ia mea. Eia wale no ka'u ia oe, e Kaito hapauea, hooikaikaia i paa iho kahi apna palaoa E@aho ia, ola ka noho ana o na la hanauea o Hanalei a "uhi mai kapa eleele, kau ka ia ulu puea i ka nuku," alaila, "moe, moe malie i ke kai o ko haku" pegana.
Puiwa hou mai no ua olomana kaito nei, a i mai--"E na makaainana, mai nana oukou i ka Moiwahine, oiai, aole o oukou pili ilaila. E huli mai kakou ma keia aoao, eia ka pono, aohe pono e aku. Na'u e nana i na alii na ka mea pili i na alii, oiai, ina no e hoi ae ana ke Aupuni Moi, ua hiki loa ia'u ke hele imua o na 'lii e kala mai i ka'u hewa i hana ai, a kala wale ia mai no." Ea, pehea keia, ua hiki anei ke kalaia ke kanaka e like me keia ke ano, oiai, oia nei kekahi kanaka naauao, a ua ike hoi i ke ano o kana mea i hana ai. Manao au o keia kekahi hana makaewaewa loa a ua kaito nei i hana ai imua o kono Moi a me kona aina hanau. Oi aku ka pono, ina na kekahi kanaka naaupo keia hana, ua pono ke kalaia. A he manae kanalua ele ko'u ke i ae, i ahona oia i na la o ka noho Pi Gi ana, a huli ae ke au o ka manawa, pau ka pilina ma ka aoao, a oia ka mea i kohu ai kela olelo a kela ui o Kona, i ke "kai malino a Ehu," e i ana, - "a ka lae o Kalaau, pau ka pono a Kakina, eia au ke hele nei i ka lealea o kuu muli pokii." Pela hoi keia, a pau ao ke au o ka manawa o ke Aupuni lima uwao i hookaawale ae ia