Ka Makaainana, Volume I, Number 19, 7 May 1894 — Page 4
This text was transcribed by: | Mary Ching |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Makaainana.
KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.
W. H. KAPU,
Luna Nui a Lunahooponopono.
F. J. TESTA (Hoke),
Puuku.
POAKAHI, MEI 7, 1894
Ina ua lalau ka makou ao ana i na poe koho balota ma ka helu i hala i ka manao o Ka Leo o ka Lahui, heaha la hoi ka hewa o ia, oiai, no makou no ia kuleana ao, a aole hoi ia lakou la ia wahi. Ua wini no!
APIKI O Kolekaaka. Nana no e apono na kanawai o kona Aupuni, a oia no nae hoi kahi i lawe i kela hoohiki, a oia no hoi kahi i koho balota. Oia ka paha kekahi ano o ko lakou au e oehaa nui nei. Aole pela i ke au Moi, he laahia ke poo o ke Aupuni; a i keia hoi, ua like ia kulana poo ne he mea ole loa la.
MAI hoopoina mai na makamaka kakau mano no ka nupepa nei i ka hoike mai i na inoa oiaio. Ke nele me ia, alaila, nele no ka hoopukaia aku o na palapala. Ua makemake wale ia no i wahi e hiki ai ia makou ke hilinai aku i na manao. O kekahi no hoi, e kakau i hookahi wale no aoao o ka pepa, aole hoi e huli ma kekahi aoao. Ke nele no me ia, aohe ia mau palapala e hoomaopopoia aku. E hoolohe pono mai i keia leo.
INA e hooko io mai ana o Peresidena Kalivilana i kona manao lawe ia Puuloa, e like me ka mea i aeia malalo o ke Kuikahi Panailike, a hoomalu mai ia Hawaii nei, he mea moa kaka loa ma ia aole o keia poe pakaha ke nanaia mai ana, aka, o ka lahui kumu no ke hoomaopopoia mai ana. Nolaila, ina e oiaio loa ana ia manao, alaila, e ku nui hou ana no ua poe aihue nei i kau wahi o ka hoka hou, a hauoli no hoi ka lahui. O ka kakou no ia o ka noho malie a nana aku i ka hopena o na hana e hanaia mai nei no kakou.
INA he poe lawe nupepa ka ko makou poe Luna e holo mai ana i Honolulu nei, a ua manao e kii mai i ka lakou mau pepa i o makou nei, he mea pono e loaa mai na palapala mai na luna mai no ia mea, oiai, o na luna wale no ka i ike ia lakou, he ole loa hoi makou, a o na luna wale no ka i ike ina aohe aie o la poe. Ke nele me ia mau palapala, e nele pu ana no ka loaa aku o ka nupepa. Aole makou i ike i na poe lawe a na luna, a nolaila, aohe e hiki ia makou ke hilinai aku. O na luna wale no ka makou i ike a aia maluna o lakou ko makou hilinai ana.
E NUI KE AHO, MAI UIHA!
Ke hoaiai aku nei no makou imua o ka lahui aohe a kakou hopohopo ana no ko kakou kulana hooponopono Aupuni Moi o keia mua aku, no ka mea, aole e hiki ia kakou ke hoohewahewa iho aole ke Aupuni o Amerika Huipuia i hooia aku i na mana nui o Europa aole ia Aupuni e hana a e hooko mai ana i ka mea pono ia Hawaii uuku nei. Ua akaka loa ma na ouli a me na kahoaka o ke au i hala ae a e nee nei no hoi ua hooia io aku no oia i na maua kuikahi na laua i ike mua loa i ko Hawaii nei kuokoa, a o ia hooia ana, oia no ka hoihoi hou ae i ke Alii a ka Nohoalii, a i ke kulana hooponopono Aupuni Moi hoi a kona kulana mamua aku o ka hookahulihiaia ana. Ina aole kela hooia, alaila, heaha ke kumu o Aupuni Repubalika o Farani i hoouna mai ai i kona Komisina i ke Aupuni o ke Alii ka Moi? Ua hoikeia mai ia makou ua holo mai oia a Nu Ioka, lohe oia aole ke Alii i hoihoiia, ohike telegarapa aku ia mea i kona Aupuni a kauohaia mai oia e holo a Kapalakiko, alaila, hoike hou aku; hoea i Kapalakiko, oia like ana no me kana hoike mai Nu Ioka aku, a pane hou ia mai e holo loa mai a Honolulu nei, alaila, kakali no ka hopena o ua hana; nolaila, aohe e kala oia i hiki mai ai a eia no ke kakali hoomanawanui nei no ka hoihoi hou ia ae o ka Moi. Ina aole o Amerika Huipuia i hooia aku ia Farani, ina no aole ia Aupuni e hoouna mai ana i kona Komisina hou i ke Alii ka Moi, alaila, ike mai la hoi i ke Aupuni Kuikawa; ina aole ia hooia, me keia la ua loaa he palapala hookohu hou no ua Komisina la i ke Aupuni Kuikawa. Aka, mai kona hiki ana mai a keia la, eia no oia ke noho nei me ke kali no ka wa a Amerika Huipuia e hooko ai i kana i hooia aku ai. Aole loa o Amerika Huipuia e aa e pelukua, me ka nana ole aku i na hoololoiahili a hooluaiele ana a kekahi poe o ka Aha Senate, oiai, he mea ole ia mamua o ka inoa maikai a me ka makee hanohano o ke Aupuni o Amerika Huipuia.
AI OKOA I KA IA PAHULU LA.
Ua nali na kui o Ka Leo o ka Lahui o ka Poalima nei, a olelo mai la no na hana koho balota iho nei “he hana kue mana” ka ia a na pakaha o Hawaii nei, a ua kuleana ka i na Kuhina e ka Moi ke kue aku, ma ko ka lahui aoao, i ka mea i hana maoli ia i ka la 2 nei, a i ole ia, e kahea halawai akea ae hoi ka Hui Hawaii Aloha Aina a kue aku hoi i ua mea la i hana maoli i@ ia. Auwe! heaha hoi keia loli awiwi ana o ka manao mai ka mea i hanaia e ka halawai makaainana o Aperila 9? Ua pahuluia paha!
I ke ahiahi Poalima nei no, oia ko makou lohe mai, ua kaheaia he halawai ana o ke Komite Hooko o ua hui la, a ma ka akoakoa ana i ka hora 7, ua kamailio ikaika ka lunahooponopono o Ka Leo, kekahi lala o ia komite, no ke kahea koke ia o kekahi halawai e hoike akea ae i ko ka lahui kue io no ke koho balota, ua kueia kona manao, a aole ka i hololea ua kumuhana la ana. Heaha hoi keia loki awiwi ana ae nei o kona manao kue ino loa a pilikino hoi i na poe na lakou i kahea kela halawai o Aperila 9 a eia ke makemake nei ia hana hookahi i keia wa? He mea maopopo loa ua kalai iho la a ike iho la i ke ino, oia keia e makemake nei e hamo vaniki aku i ka lahui. Auwe no ka hoi e, he ia pahulu io no paha ka mea o ka ai ana. “A, kaia i ko waha ulaula!”
PAU KE KOHO BALOTA ANA.
Ae, ua pau aenei na hana koho balota a na oehaa, a hookahi mea i akaka loa, oia hoi, ua aneane e ko ka makou i aa ai ma ka helu i hala, a ua oiaio loa no hoi he Aupuni io no keia no kekahi hapanuku mailuilu haalele loa o ka lahui. Iwaena hoi o na poe i hoohikiia, aole loa i pau loa ae ia poe i ka hele nui ae e koho. Hookahi no haina maopopo loa, ua lilo keia mau hana iho la i mea ku i ka hoomakeaka aku i na aina e, a oi loa aku hoi, i ka Aha Senate, ke loheia aku ma ka Alameda aku nei; eia nae, me i ae e hilahila keia poe pakaha i ko lakou hoohoka maopopo loa ia e ka lahui.
“HUAI KA ULU O LELE.”
Imua iho nei o ka Aha Kaapuni ma ke kaulike he hoopii na Mrs. I. Kahalelaukoa Balaunu kue i kana kane, no kona uhaai a malama pono ole hoi i ka waiwai o kana wahine. O ke ano nui nae hoi, no ka hoomaopopo ana i ka manao o ka palapala kauoha hope loa a Ii. He wa i hala ae ua merakiia na aina a pau e C. A. Balaunu a me ka wahine ia Bihepa Ma ne $50,000, wahi a ka oleloia, a o ka loio nana i hana a apono i ka maikai o ko Kahalelaukoa kuleana, oia no kahi Haki. Mahope iho ua ikeia he kuleana ola wale no ko Kahalelaukoa, a ke make oia, pili me kana mau keiki. A me he la, no keia mai paha ke kumu o ka hoopii
Iloko nae o ua hoopii la, he hookahi wahi mea hilu loa, oia hoi ua hookohuia o Alapaki Kauka i kahu no na keiki a nana hoi e makaala ko lakou pono imua o ka Aha. Kupaianaha nae, oi no ka mea nana i hana ua palapala kauoha la, oia no hoi ke kahu o Kahalelaukoa mamua aku o ka mare ana, a oiai oia e noho kahu ana, ua hoolilo mai e Kahalelaukoa i ka aina ma Pawaa i na keiki ana. Pehea ana la e hiki ai iaia ke makaala i ka pono o na keiki a Kahalelaukoa a nanamaka hoi i kana ponoi iho? Pehea ana la e hiki ai iaia ke hooko pono i ke kanawai, ina paha e hoea aku ana ua hana la imua ona, a i ole ia, e hoolilo ana anei oia i kona kulana i mea paani wale no ma ka hooko pono ana i ke kanawai? E pane akea oia nona iho i pono ai. Eia nae, aole oia i pane iki, no ka noke hala ole paha hoi kahi o ka Holomua namu, a nolaila, ua unuhiia ae ua hihia la a ma kahi e pili ana ia Balaunu kane.
Makemake ka wahaolelo o ka poai mikanele, oia kela nupepa oili a pahemo alaula a ka ohana Kakela, e loaa ka mana koho balota i na wahine, a oia kekahi o ka lakou kumuhana e pakali nei imua o ka lehulehu, a me ke ana waiwai e hiki ai ia lakou ke koho. Ae, nawai no hoi e ole ko lakou makemake pela, oiai, he mea ia e hoomahuahua aku ai i na poe kohe ma ko lakou aoao a hoonawaliwali mai hoi i ka lahui kumu. Maopopo wale no hoi ko lakou la lapuwale a hoino i ka lahui kumu. Ina o ka pono ka lakou i makemake ai, (eia nae, he mea ia i ike ole loa ia iwaena o ia poe,) alaila, e kuu akea ae no hoi ia puke a o na wahine Hawaii a pau loa kekahi e loaa ia pono. E hewa ia akaka ponoi hoi paha ke kokoia ko na wahine manao.
Pio ole no hoi na hoolaha hoopunipuni ana a ko Hawaii poe na lakou e hanaino nei. Ua kakau aku nei kekahi lapuwale i ka nupepa Ahailono (Herala) o Nu Ioka, e wahahee aku ana eia ke huli nui nei ka lahuikanaka Hawaii mahope o ka manao hoohuiaina, a ua hui pu aku me ke Aliiaimoku ma la manao huliamahi me kona lahui. Nani wale keia palau ana a ua poe hemolele la, oia nae paha ka mea i mailuilu loa ai o na Hawaii i puni i kela hoohiki auhuhu a awahua loa a lakou no keia kau koho balota elele hana kumukanawai ana iho la. Pala wale no hoi ka lakou maia.
Wini mai nei no hoi la kauka Amerika Huipaia e palapala i ke Ainaimoku e holo aku ilaila, a e kokua aku iaia ma kaua