Ka Makaainana, Volume I, Number 12, 19 March 1894 — Page 4

Page PDF (848.40 KB)

4 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MARAKI 19, 1894.

KA MAKAAINANA,

HE NUPEPA OILI PULE.

W. H. KAPU,
Luna Nui a Lunahooponopono.
F. J. TESTA (Hoke),
Puuku.

POAKAHI, MARAKI 19, 1894.

            PAEWA a pahemahema iki ko makou manao mahalo i ko makou poe luna apau, ma kahi e olelo ana, penei: “A ua oi loa aku hoi ko makou mahalo ana i na luna i hooikaika mai (no ko makou pono me ka nana ole ae) no ko lakou luhi,” a pela aku. O na olelo maloko o ke apo na olelo i haule, a mamuli o ia paewa i pahemahema ai ka makou mea o ka manao ana.

            EHAEHA no hoi na maka ke nana aku i ka pa ilina o ka Moi Lunalilo ma Kawaiahao, e hoike mai ana aohe hoomaopopoia, ke hele la a ulu a paa pu i ka nahelehele. Iloko o kona ulakolako, ua hoohemahemaia ka ilina hoomaha o kona kino e na Kahu Waiwai ona, a Wile Kamika hoi e ai ono nei i ka loaa mai kona waiwai. He hoike maopopo loa keia no ko na welo mikanele hoowahawaha i na Alii Hawaii, na poe hoi i hoowaiwai aku ia lakou a me na makua me na kupuna pu.

            MAI hoopoina i kela apu auhuhu a na pakaha e ake nei i ko ka lahui kakauinoa aku, oia no hoi kela hoohiki kakauha. O ke apuhi hope loa, oia no ke kapaeia ana o kahi e olelo ana, “e kue aku i kekahi hoao ana e hoihoi hou ae ia Liliuokalani i ka Nohoalii,” a koe aku la no hoi ka mahele hope, e pili ana i ke kue aku i ke kukulu hou ia ae o “ka hooponopono Aupuni Moi ma kekahi ano ma ko Hawaii Paeaina nei.” Makau nui paha o make lakou, hoololi ae nei, a oia no hoi ka makou no e kauleo aku nei – mai puni mai, aka, e kiola loa aku ma kuono haalele loa!

            HE mea pono loa ma ka lahui oiwi holookoa e hele ana e kuai i ko lakou mau makemake a pau loa ma na halekuai o na poe aloha ia lakou, e like hoi me ko ia poe hoohokaia e na poe hoohuiaina, mamuli o ko lakou kupaa mahope o Hawaii Hooko like aku no hoi kakou ia ano hana like, a pela no hoi i na kauka, na loio, a me na ano no a pau loa, aohe mea hookahi e koe iho. I hookahi ko kakou hana like ana e like la me na Pake, alaila, e ike ana no kakou owai ana la ke eha, ke uwe a ke poino ana.

KA NINAU O HAWAII NEI.

            Noo hou no kakou i ka Alameka o ka Poalima nei, aohe mau wahi ono e pili ana no kakou nei. Aia no ka Aha Senate ke noho la, a aohe mea i hanaia no kakou nei. Aka, iloko no o ia nele o kakou, e noho no kakou iloko o ka hoomanawanui, me ka hilinai aku no i ka hooko mai o Peresidena Kalivilana i ka pono no Hawaii nei. He mea maopopo loa ua hooia aku o Amerika Huipuia ia Beritania Nui a me Farani, a me he la me Iapana kahi, no kana e hana ai maanei, a eia o Enelani a me Iapana i kahua nei e kakoo ai, a o Farani hoi koe a hoea mai. A ina hoi e hele ana kakou ia Amerika, (aohe nae hoi o makou manaolana iki pela,) alaila, ui aku kakou i kahi wahi okoa ae no ka hookoia mai o ka pono ia kakou, a aole no e nele ana ko kakou hooloheia mai a ikeia mai hoi. Aia a hala ae kekahi puu, ka mea a kakou i noho hoomanawanui ai no umikumamaha malama i hala ae la, alaila, noonoo aku no kahi.

MAI PULAMA AKU.

            Oia no keia makou e uwalo aku nei i na hoa makaainana a pau, mai pulama aku i na hana a keia poe no ka mea pili i ka pono koho balota no na elele i ka aha hana kumukanawai a lakou. Ua loheia mai aia ka na poe o na Kona a me Kau, Hawaii, ke pikokoi nui la e kakauinoa malalo o ka hoohiki a ua poe pakaha nei, a makou no hoi i hoaiai aku ai ma ka helu i hala i ka waiwai ole o ko ka lahui kumu hana aku pela, no ka mea, ke hooko aku o ka apono ana no ia ia lakou nei, a lilo ka lakou nei ino i hana mai ai ia kakou i mea maikai. O ka makou hoi e makemake nei, oia no ko kakou ku mai no i ka wa, oiai aia ia Amerika Huipuia ka hana. No ka mea, ua oiaio loa no ka makou i hoomahui aku ai ina kakou e kokua ole aku, aale loa lakou e ikeia mai a huli ke ao nei. O ko kakou wa keia e hoike ai i ko kakou lokahi, aohe manawa e aku no kakou; a ina no o na poe lawelawe oihana Aupuni a poe naaua paha malalo o lakou, aohe no ia o ka lahui, aka, e hookuu aku no i kela poe a alualu aku i ko lakou pono e like la me na ilio holo i ka uaua. Aka, no ka lahui hoi, e unuhi mai no a kaawale; alaila, lawe aku no a kai hohonu, hookuene pono iho ana ilaila.

            Ua haalele aku ka mokumahu Hawaii Alekanedero ia Kapalakiko no keia awa i ka la 2 nei.

KAPAKAHI MANUIA.

            I na la hope o ke kau kiuro iho nei o Feberuari, mamuli o ke kanoha a ka Loio Kuhina pookoi kanawai, ua hoopauia kela mau hoopii ai i ka laibila a C. B. Wilisona i hoopii ai i ka lunahooponopono o ka “Hoku,” he elima ka nui. Ke manao nei makou aohe kuleana o ka Loio Kuhina e hoopau wale ai i kela mau hoopii me ka ae ole o ka hoike nui ma ka aoao hoopii. Oia nae paha hoi, no ko lakou aoao ka mea i hoopiiia, nolaila ka awiwi e hoopau wale.
            Ua hoao ae ua o Kuauau e hooili aku i ke koikoi o ka hewa, i kuleana ai hoi kona hoopau wale ana, maluna o a loio kokua o ka aoao hoopii, oia ka Mea Hanohano A. Rosa, no ke kumu, wahi ana, nana ka e hoomakaukau na palapala hoahewa e waiho aku ai imua o ka Aha. He alo wale ana ae no keia nona, no ka mea, o ka Loio Kuhina no ka mea nana ia hana a nana no hoi e hoomakaukau ka palapala hoahewa, a he kokua wale aku no ka ka loio i ka wa e lawelaweia ai o ka hihia imua o ka Aha.
            O ka oi loa aku nae hoi o ke kapakahi, oia no ka hoopau ana i keia mau hoopii elima, a o ka hoopii hoi a ke kaikoeke o ua o Kuauau i ka lunahooponopono o ka nupepa “Holomua” namu, aole. Mai oi loa aku ka pono ina oia i hoopanee i na hihia a pau no keia kau ae, aole, awiwi e no oia e hoopau i ka hoopii kue i kahi o ko lakou poai, a waiho malie hoi i ka hoopii kue i kahi mea mawaho ae o ko lakou poai.

HE PUUPUU UULUKU OOLEA.

            Ae, oia ka mea i loaa mai nei i na huaelo ole wale o kakou nei ma keia ku ana mai nei o ka Alameda, a aia ka Aha Senate o Amerika Huipuia ke noonoo mai la i kela bila kanawai dute a Wilisona. Iwaena o na hoololi i manaoia ma ia bila, ma ka manao hoi o ke Komite o ko na Aina E, oia no ka mea e pili ana i ka hookau i dute maluna o ke kopaa, mai ka 1 a ka 1 ¼ keneta no ka paona; malakeke, 2 a 4 keneta o ke galani, maia, 20 pa-keneta maluna o ka waiwai io, a pela no hoi me na halakahiki. A aia iloko o ka pauku o a loaa kuloko he hoakaka hou e kauoha ana i ka Peresidena e hoike koke mai i ke Aupuni o Hawaii nei e hoopau no o Amerika Huipuia, iloko o umikumamalua malama, i ke kuikahi i hanaia me Hawaii iloko o 1875. Ma keia kuikahi, e ikeia oia no ke KuikahiPanailike.
            Nawai la e hoole mai aole keia he puupuu mahanahana i na piko o na poe la. O ka puupuu keia, pili ka hanu, oiai, ua pa keia, pili ka hanu, oiai, ua pa pono mai la i na ekeeke o lakou, ka mea no hoi a lakou i manao nui ai e hoopuipui ae ma ko lakou kipi ana i Ianuari 17, 1893, i loaa mai ai hoi kela ukupanai o elua keneta o ka paona malalo o kela bila kanawai a Makinile. A iloko hoi o na olelo hookano a piha haakei a ua poe mailuilu nei, pau pu me na nupepa a lakou, e hoino ana ia Peresidena Kalivilana a me kona Aha Kuhina, ma ka ninau pili i ko lakou lawe aihue ana ae ia Hawaii nei, o keia ae la paha ka makana no ia, a he ukupanai kupono loa io no. O ka ailolo nui iho paha hoi koe o ua poe la, a o ka haule mai hoi koe o na puna a lakou a puu na nuku, no ka mea, e ahai aku ana ka manu o ke aloha i ka pono i loaa mai ia lakou mamuli o ka imi kino ana o kekahi iliulaula, a ua poe nei hoi e hana ino loa nei ia kakou, a i loaa ole mai i na ili-keokeo i hoouna mua loa ia ai e kii aku. Eia nae, o ia pono ka lakou nei e hookano nei a hehiku mai la ia Hawaii nei. Akaka wale ai no ua poe maka keleawe nei; a pololei ai no ka makou houpuupu mua no ka hoopauia mai o ke Kuikahi Panailike, a hookahi i koe, oia ka unuhi aku i ke Kuhina a me na mokukaua, a pale loa mai hoi i na launa pili aupuni ana mawaena o Hawaii nei a me Amerika Huipuia. Ea, e uwe nui ana paha auanei lakou nei!

“HUAI KA ULU O LELE.”

            Aohe mea maikai ole i keia poe oehaa o kakou i na la mamua aku o keia au pakaha, ua ino na mea a pau. Pukoko mau ke kileo ekaeka o ka wahaolelo oili alaula o ua poai la, e kapa ana i na poe a pau i like ole ka manao me ko lakou he poe puni loaa a puni dala, aohe ka he hana ekaeka i koe iho i ua poe la, wahi a lakou, no ka mea e loaa mai ai o ke dala. Auwe no ka hoi e! a pehea la hoi lakoue noke nei i nei wa, ke pau nei na oihana ia lakou a i na poe auamo pu, a koe wahi oihana ole iho paha koe a lawa ai na poe pololi ai o lakou. E hiki pono ole ana paha ke hoolawa like aku. I ku iho la nae hoi keia ia lakou, puu na nuku a mumule loa na lehelehe.

            Ke wawaia nei eia ka kela hui kuai bipi nui o Wala Ma ke manao nei e hooki i ke kuai ana i