Ka Makaainana, Volume I, Number 12, 19 March 1894 — Page 3

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MARAKI 19, 1894. 3

NA MOKUPUNI.

            Malalo o keia poo ae la e hoopuka mau aku ai makou, mai keia manawa aku, i na mea hou mai kela a me keia pea o ko kakou aina nei, ma kea no he mau lono pili kuloko iho ia no kakou nei.

Na Anoai o Kalaupapa.

            Ma ka po o ka la 13 o Feberuari, ua ku mai la ka Mokolii me kona piha ukana, a maluna mai ona i hiki mai ai ua komite nana e koho ke kumukuai o na aina o na kamaaina, oia o J. S. Emesona, R. W. Andrew me Albert Trask. Ma ka la 14 ae ua hiki ae la lakou ma kahi o na aina o na poe mea aina e nana ai i kea no a me ke kulana o ka aina, a pela me na hale. A ma ka hora 2 o ka auwina la ua noho iho la ka lakou halawai ma kahi o S. Kahalehulu.
            Penei ke kumukuai o a aina a me na hale i hooholoia e lakou. Ko Lolo (k) apana aina, eiwa eka,$90; ko Nakilani (k), aia ma Nihoa, 19 eka, $105; ko Aimoku (w) me kona kaikunane, ma ia wahi like no, elua apana, $133; ko Kaliki opio (k), eono eka, $65; ko Kaulukupaa (w), he hapaha eka, mai ka pa pohaku a ka lepo, $25; ko J. I. Keoki, he eha eka, $20; ko S. Kahalehulu, Kinimaka (w), Lono (w) a me Walahia (k), ua kali ia ko lakou a maopopo ke kumukuai mai Honolulu mai.
            Ma keia koho ana a na komite ua paa kela kumukuai, a eia ka lakou pane i na poe mea aina, “Ina hoohalahala i na poe mea aina, “Ina hoohalahala lakou nei, pono no ke hoopii aku.” Aloha no na kupa o ka aina mamuli o keia kanawai hao wale a lakou nei ma.
            NA POE HOOLIMALIMA. – Ko S. W. Kawelo, he mau mea kanu kana a me ka hale, $275; ko Keaka (w) he hale wale no, $80; ko Kaapela (w) hale, $40; ko Kaehu Waiwaiole hale, $70; ko Kalama (w) a me Maoea (w), $20; ko J. W. Kahalewai hale aole i kohoia, a me he la e lawe wale ana ka Papa Ola ia hale. O keia ae la na mea pili i na aina kuleana.
            Ma ka po o ka la 14, ua eleu ae na keiki puhiohe o ka Bana Hawaii o Kalaupapa nei, i alakai ia e C. N. Kealakai, e hoonanea i na komite. Iloko no hoi o ia manawa i loaa ai i ka lunahoomalu o ke komite ka laki nui mamuli o ka loaa ana o ka inoa o kekahi mano kupua iaia, o ka piha ana iho la hoi ia o 101 mano kupua i loaa iaia ke huiia mai Hawaii a Niihau. O ke kumu o kona laki, no kona ninau ponoi ana mai no i ka lehulehu ia ua lohe lakou i ka inoa o kekahi mano kupua o Molokai nei, a ua aeia aku. O ka inoa o ua mano la, o Kanewaalii. Hu ka aka.
            Ma ka la 15, ua pau nui aku la lakou i ka hoi ma ke alanui pali, a ma ia hoi ana ua loaa iho la kekahi o lakou i ka ma’i poniuniu a kaka i ka pali a paa ma kau wahi kiowai pohaku uuku. Ua nui na wahi I poino, a o R. W. Anaru ka mea i poino.
            Ua hiki mai ma ka la 21 ka Luna Nui Pake o ka hui ai nana e malama nei ka ai a na ma’i mamuli o ka nui o na hoopii no ka inoino o ka ai. I kona hiki ana mai, aohe ai i ikeia ke ino. Mai iaia mai i loaa mai ai keia mau olelo hoohauoli. “Hoomanawanui kakou, kokoke no e pau pilikia. Kokoke no Moiwahine noho ma ka Nohoalii” Nui ka hauoli no kana mau olelo, a he ekolu huro i haawina nona.
S. W. KAWELO.
Kalaupapa, Feb. 22, 1894.

Na Mea Hou o ka Ua Loku.
HE EHU WAWAE NO KALANI.

            He nui ka ua o Hanalei nei i keia mau la, he ua kilihune me ke anu pu. A ma ka la 11 o Feberuari, ua hoomaka mai la na kulu pakaua eloelo o Kulanihakoi e iho makawalu ilalo nei, a ma ka hapalua like o ka po, ua olapa mai la ka uwila, nei nakolokolo ae la ka hekili a hoomaka mai la ka nui o ka ua. Ua noke ka ua a hiki i kea o ana. Ua olelo ae kekahi poe aole i ikeia kekahi kau ua e like me keia i na makahiki i hala aku. Ua kahe mai ka wai maluna o na puu a me na awawa wai ole mamua, a ua pihakui ae na muliwai i ka wai, e puku ana i na kumulaau no ka moana kai uli- kai lipolipo, a he ula pu wale no ka moana i ka lepo a ka wai. A ua uhipuia na mahi laiki o na Pake a ua komo pu ia na hale e ka wai a hapalua like o ka hale, a he ekolu lio i make a ua lilo pu aku me ke kao o Limahai a hele makaikai aku la ma ka ili laumania o ka moana.

PIHOLO I KA MULIWAI.

            Ma ka auwina la o ka la 13 mai, ua piholo iho la kekahi Iapana iloko o ka wai ma ka muliwai o Waialua, Hanalei, o ka inoa o keia Iapana, o Kasiamura Kama Hanakapia. O ke kumu o ka make ana, oiai oia e hele ana maluna o kekahi uwapo papa, e moe ana mai kekahi a i kekahi aoao, a e auamo ana he mau pakeke wai, a iaia mawaena o ua uwapo nei ua haki iho la ka pou a hanee iho la ka uwapo a haule aku la oia a nalowale. He 3 nae poe wahine ma kahi mamao mai ka Iapana poino mai i ike i kona haule ana. Ua hoomaka aku la lakou e kahea i na Kepani a hoomaka mai la lakou e holo a hiki i kahi o ka mea poino a luu ia iho la a loaa. Ua hapaiia aku la i kula a hoomaka ka ho-a ana o ke ahi a kauia aku la iluna, he hapalua hora o ke kau ana a waihoia mai la i kula me ka hoohuliia o ke alo i lalo, a hoomakaia e anaanai. Ua poholehole ka ili e like me ka puaa i unuunuia iluna o ke ahi, pela keia Iapana, he ku i ka manaonao ke nana aku. O ke kiekie o ka uwapo mai ka wai ae, he 9 kapuai a o ka hohonu o ka wai he 18 paha kapuai. A ma ka la 14 i noho ai na kiure no ke kolonolo ana, a o ka lakou olelo hooholo, “ua make mamuli o ka piholo ana iloko o ka wai,” a pela no ka ike a ke kauka.
J. W. KAMALI.
Hanalei, Kauai, Feb. 15, 1894.

Ua Hala ma kela Ao.

MRS. KOMELA KALA RODENHURST.

            Ma ka wanaao Poaha, la 16 o Feberuari, 1894, hapaha i hala ae o ka hora 2, ua haalele mai i keia ola ana o Mrs. Komela Kala, ka’u kaikamahine i aloha nui ia, ma Makapala, Kohala Akau, ma o ka hoomailo loihi ana a ka ma’i i kona kino no eiwa a oi makahiki. Ua hanau ia oia ma Waiapuka, Kohala Akau, Hawaii, i Okatoba 14, 1871, na J. M. Kawelo me Mrs. K. Kawelo, nolaila, ua piha iaia na makahiki he 22, 3 malama a me 17 la, a hoi aku la me ka Makua Nui ma ka lani.
            Ua hoonaauaoia oia ma Mauna Oliva, kula kaikamahine o Kohala, o Miss Laiana ke kumu. I kona wa he eha makahiki ua noho pu me kona mau hanau mua elua, a he ehiku ona makahiki i noho ai ma ia kula a haalele ke kumu ia lakou a hoi no kona home ma Waimea, a hoi mai la oia me maua na makua. Ua hookomoia oia ma ke kula hele la o Ainakea, oia ko Mr. Poepoe wa e noho kumukula ana, a hiki wale no i kona wa i mare aku ai i ke kane, ma ka la 19 o Sepatemaba, 1891, me W. V. Rodenhurst, he kanaka o na aina e. Ua loaa ia laua ka noho oluolu ana me kona makua no na makahiki elua a oi ae, a ua lilo mai i makua no maua a me na ohana he lehulehu.
J. M. KAWELO.
            Halewili o Niulii, Kohala, Feb. 12, 1894.

MOSES BARRETT.

            Ma ka Poakolu, la 7 o keia mahina, ma Kaawaloa, Kona Hema, ua hookuu mai la i keia ola ana o Moses Barrett, a hoi aku la e moe iloko o ka opu puanuanu o ka honua. Ua haalele iho oia i ka wahine, na keiki a me na makamaka he nui e u aku nona ma keia ao. He luna hooikaika oia no KA MAKAAINANA. Me he mea la ua hiki aku ka nui o koa mau makahiki i ke 50 a keu aku.
S. M. MALUAIKOO.
            Kaawaloa, Kona Hema, Maraki 12, 1894.

Na Uila o ka Moana.

            Ma ka Poalua, Maraki 6, i ku mai ai ka mokupea Geneva iloko o 52 la holo mai. Nukakela, Wale Hema Hou, me 955 tona lanahu, a ua lilo ae ma ke kuai ia W. G. Iwini Ma. Iaia mawaho ae o na aekai o Nu Kilani, ua ulupaia oia e ka makani oolea a lilo aku la kona pea ihu. Elua la mahope iho ua haule aku la ka malamamoku iloko o ke kai, a e ole e hookuu koke ia he wahi waapa uuku i malamaia no ia ano ulia wale, pakele ai oia mahope o kona auau kai ana no 20 minute, a o kekahi kumu no hoi ona i pakele ai, he mea oia i lehia i ka au.
            Ma ka la 4 nei ua ike aku la oia i ke kiapa okohola Iver (Aiva), a ua hoike ae ua loaa iaia he ekolu kohola. Ia la no i ikeia ai ka mokumahu okohola Belevidia mawaho aku o keia mau Paemoku. Ua kipa ike ae kona kapena ia luna o ka Belevidia a ua hoike aku oiai e o ana i kekahi kohala nui i ka la mamua iho, ua hoonohaha pu ia ka waapa a hookahi kanaka i make, o kekahi kohola nui i ka la mamua iho, ua hoonohaha pu ia ka waapa a hookahi kanaka i make, o kekahi ae hoi ua pau na niho o mua i ka paoia a helelei. Ma ka la 3 nei, oiai e hoeia ana ke kapena o ka Belevidia i kekahi moku aku, a ua hapalua paha o ke ala ua hae ae la he mano nui i ka waapa , a loaa he puka ma kona aoao. Eia nae, mamuli o ka hooikaika aa ua pili aku la ke kapena i kela moku, a ua hiuia ka waapa a kau iluna a pahonohono hou ia.
            Ua hoike mai o Kapena Wilesona, o ke Geneva, i ka wa o kona moku mawaho ae o ka Mokupuni o Hawaii, ua ano paewa ae la kana panama, a mamuli o ia ua lihi launa ole mai oia i ka aina. Ano like ae la keia haawina me ka mea i hoike ia e kekahi Lutanela o kekahi mokukaua Beritania i hoike ai he mau makahiki lehulehu i hala ae, oia hoi, ma kahi kokoke ia Hawaii ua paewa ae la ke panama i na hana a ka Pele.
            O ka Kapena Wilesona wahine mai nei kekahi me ia a me na keiki ekolu, ma ke kai lakou i hanauia ai, a he poe holomoku eleu hoi.

            He mau ilio hou no ka kela mau mea na laua na ilio i hanai laaumake ia ai mamua aku nei I kuai iho nei, he ilio kane o 11 malama no $100 a he ilio wahine aoo. I ka po Poaha, la 8 nei, ua hanai hou ia no ka ilio kane i ka laaumaka a make imua o na maka o ke kahu. Me he la na kekahi mea manaoino paha keia. Eia na makai ke imi nei i ke kolohe.
            He papa leo pili ekalesia ko ke kihi o na alanui Betela me Moi i kakahiaka Poalima, la 9 nei, mawaena o Lunakahiko Kalapa me J. M. Poepoe, o ka pono hou ia, ma kekahi aoao, a me N. F. Bugese, o ka Ekalesia Poaono, ma kekahi aoao Nui ka lealea i ka hoolohe i ka lakou hoopaapaa pili hoomana, e pili ana no ka milenio a me kahi mau kumuelelo e ae, a ua lehulehuna poe i kuku ae malaila e hoolohe ai.