Ka Makaainana, Volume I, Number 10, 5 March 1894 — "HUAI KA ULU O LELE." [ARTICLE]

"HUAI KA ULU O LELE."

| Ao]p iio hoi i ano lolileHi loa na M Ulu o Lele," 110 ka msa, ua ulu ono «o ia oia aina knulanu l o im Hoīio'a-Piilaui, o ka ono ia ke hel« la 90 a kabi iho no a kahiiho no ka pula. Ina no i ono ol© loa i kahi wa, e aho no nae hei ia naamua ae oka nele loa, oke kuhinu a hoopa wale aku no ka hoi, a na no ka houpo lewalewa o ka oaea'pololi ai, Hikhila ole no'hoi o Alapaki Kauka laua me S. D. Bihopa i ka hailiili i na wahiue Hawaii. | lae ko laua ola i keia wa i ka malama pono ia ana hoi paha e | na mua o_na wahine a lauai'kuawuamu ai iinua 0 Komisina Balauna, a i hoomau ae uo hoi ia kuamuamu ana ma na nupepa Amerika. Ina l&ua i hoi aka aina ona makua o laua a hooikaika aku hoi e hoopio i na ino malaila iwaena 0 na wahine ulaia, ina ia hoi pono loa mamua o ka hapala wale'ae no i na ewe o ua wahiue nana laua i waiu a nunui, ai ae i ola ia laua iho ai na makua paha o laua. Ua like laua'me he mau holoho. lona la 0 ke ano haahaa loa, a e aho mai no na ilio. Ka lapuwale e!

Ke hoomanao nei makou he maU makahiki iehulehu i hala ae, ua hoopuka ae o Kauka Haida i kekahi manao maloko o ka buke puka makahiki mau a Tarai»u e hoino ana no i na wahine Hawaii me ka olelo ae i ka oi o ka hookamakama o ka lahui Hawaii. A ke hoonaanao nei no hoi makou i kekahi puka hou ana mai oua buke la, ua paneia ua kahunapule la eke kakau moolelo kaulana o Hawaii nei, oia ka Mea Hanohano Aberaharaa Fonana i make, rne kona hoole loa i kn oiaio c kela kuhi manaoino ana i ka lahui Hawaii, me ke kuhikuhi aku o ua kanaka la e hoi no a kona wahi i hoea mai ai, liana mua a maemae mamua oka walaau ana

uo kekahi wahi e ae. Aole oia i ana i kela wa, aka, eia no ke hoomau nei, a e aho mai 110 nae hoi oia i na holoholona mua ae la.

Oiai, ua hoohoka ka Ahakuka i ka Ligi Amerika, uia ke kiola ana ika lakou moho. ua pleua ua poe ilio alualu poua iwi la, a heaha.la auaiiei ka lakou mea e haha ae ai ina kild a lakou. Ua hoohamaina hou ia ka puka no na moho hou, mai ia o loko o ia aha a aiai na ahahui aku no hoi. 0 ka Eiuaiuka,, moha, oia o T. Sorenesoiia, mea j kapili moku, a o Kamika kuai | klmaa aku la hgi ka Kuhina j Daaaona. He\:oo ikaika ke Ku--1 ' "V ■ ' i 1 * > *

| hina no ka Ligi, me.he. la na<? | I Wuhee iho aiia no ia hui like me. | koiu hana ana ina Huwuii Uialalo o kuuf oihaua. kumukula tia ka Papa lloonaauAo i pau i hookohu ka i loaa iho tiei i keia A-ununi, he | mea ka ua mahuka uaai na I linaa mai oke kānawai o kona i aina 1 hele mai. Aku ka piko I la, holu nape ka manawa, i ka |. awiwi e hookoliu i na malihini i kuew.a hele mai no ka imi ana i kahi ola me ka maopopo mua ; ole oko lakou ano, Hewa ka ka hookohu iho i' ko aina nei I poa, ua akaka iakou. Oia 'nae ; pana hoi o lakou haole no ia, ; aohe oleio ana, he nani a he [ maikai wale no.

Make loa ka Ahahui Hoohuiaioa, a ua oili ae he akualapu liou īuai loku ae o tia iwi nakekeke o ua ahahui la, a oia ka aoao Uniona (lokahi). Aia uo na |>oe hoohuiaina kahiko iloko oiā poai, pau pu me na welo mikanele, na poe kalepa a me mahiko, a pela 110 hoi me na unu » ae. He mau po ī hala iho u«i, ua* wehe nui ae i halawai kalaiaina mawaho o Pawaa, a o ka manao nui e kouao aku na kanaka maoli. Aohe e loaa, ua ino ka maunu, a koe aku no paha na uhaiaholo auaua ao kahi maunu omilu e loaa ana, pale ae hoi ka manao oiaio o loko o

ka houpo, a no lakou ka olelo ana i ka "piliwale."

Elua inau kanawai hou a Wile Kamika, ka Loio Knhiha pookoi kanawai o keia au, i onou aeimua oka AhaoleL Pi Gi, hookahi no na poe kuewa e liolo

mai nei ma na moku ianei. a hookahi hoi no na poe o ka aina nei i manaoia he poe kue kanawai, kipikipi a like ole paha oka uianao ine ko na pee e huokele ana ike Aupuni e ku ana. oka hope iho ka oi loa aku o ke ino, no ka niea, ua pau ka lahui holookoa ma ia hului pau ana. Malia i wahi e kakauin«a ai a kakooaku kakou i keia poe oehaa aihue. Ua oi loa aku ke ine o keia mamua ae o na la pouli © kakou nei, a mamu . ae hoi oko Rusia. E akahele kakou, na lakou no e hana mai ka lakou, noho aku no ka&ou nana, a oae he īa o lakou ana ao ka luahi.

Inaua oka Ahaolelo Pi Oi o ka Poaha iho la, ua keehi ikaika ae o Kuhina Djiinona i keia kana wai hopena aw ah ua, eia nae, malia he hookamaemae wale no iiana, Ua olelo ae nae oia he keu ake £S kanawai īno.'' Ae,

he oi io oo a ke iuo, a e like a.o me ke ino o ka makua naua ia i hookohi ae la, pela no e ino.haa-

lele loa ai ka liookaumaha aua mai i ka ( laliui. Nfcle ]a hoi ka luuaa ae o r.a kauawai e ae a lakou i baua aij noke hou uo ua mau kanawai kpkauha hou.

oke kuniu iuai uae . o keia "kauawai iup/' luaiuuli uo ia o ka hoea aua mai o kekahi poe kakaikahi mai Kauada mai. Iloko o ko lakou kaualiuaa wale no, a oi Hku a euii mai paha, ua holo e ka maeele luakau ia lakou uei, uo ka loheia he poe kakoo lakou mahope oke Aliiaimoku. Eia ke hoohaluaia uei lakou a ke hvkiloia nei ko lakou mau wahi i nonohe ai, ma Kapamoo a ma kekahi mau wahi e ae. Hu no hoi ka aka, kau e 110 ka wel; i keia poe makaikai kakaikahi o ka holo imi feana nui ana mai

nei ianei, a pehea nui aku ana la lakou ke hoea tnai a oi loa aku. Ke oi aku no paha, oi aku no hoi ka makau, o ka hauawai okoa iho no paha hoi ka hopena iloko o na palewawae.

Malalo nae o ka pauku hope loa oua kanawai la, ua kapaeia aa mahele o ke Kumukanawai e pili ana i f ua kanawai la. Ake holo io, alaila, lilo ua pookoi la ma ke kanawai i mea ailolo aaa na hana kakauifā a hoimihala wale f*e no paha a pau. E ue.e ana ko ke kanaka hiki ke hookolokoloia, oiai, aia ma kona aoao ke koikoi « ke pale aiia ina kumu hoopii, ai ole ia, e r paa ma.kahi paa a haawi i bona ine ka aponoia oka hope. Ua nele ; iaia ke kuleana o ka hoepii no jka palapala kuu kino, A ina e I ku ka hewa, e kipakuia i ka. [ aina e no eono makahiki, a iua ! e huli hoi hou inai naaloko o ia i manawa, e hoopaahaoia no ke koena akn o ia <l mau makahiki eono. Ka aumakua unihipili, hookaumaha wale no hoi. HeU pelauaino!

Ua hoopihapiha hou ia ae no ka liamuku me na olelo hoonuinui no ke kipi aku o nn poe aloha aina a aioha Ālii i ke Aupuui Kuikawa, a no koua puni wale ua papalua h<yi ia ae na kiai i n a po i hala iho la a hoea loa mai no i keia wa. Aohe mea i no ua po« U auee ahi popopo" uei. Pehea aku nei la na Pi Gi olalau a popopo palaho wale, eia aa ihu ke hoomaka nei b hio iho & loaa hoi ka haawiua mohio.