Ka Makaainana, Volume I, Number 9, 26 February 1894 — Page 5
This text was transcribed by: | Keith Cockett |
This work is dedicated to: | Nathan Kalanialohaikauinohea Cockett |
Ka Makaainana.
HONOLULU, OAHU, POAKAHI, FEBERUARI 26, 1894
mamua ae o ia, no ka mea, ua akaka lea ka oiaio loa. Aohe a makou pahuna hala, hele no a ku pono i ka piko.
Hala aku nei hoi ia puo, hoea mai nei ka mea hou me ka manaolaniaia aole oia e komo pu aku ana ma ia alina hookahi e like la me kona mua. Ua huhewa ae la nae hoi ia manao ana pela. Mai o mai nei no i loheia mai nei no ko keia Adimerala kakau i na manao kalaiaina, a ua lilo hoi ia i mea hoihoi ole ia e kona poo, a ua kauohaia mai nei no ka hoi e pelu hou aku ke alo i ka aina makuahine. Ea, pau elua iloko o ka umu ahi hookahi. Lolo ole no hoi la, ahea no la hoi lohe. Malia he olelo wale ia iho no e na nupepa, oiai, aole i hoea mai nei ke pani ma ka Auseteralia, oia o Adimerala Kakelana, e like me ka lono o ka la 13 nei mai Wasinetona mai.
I keia wa a makou e puka aku nei, e kala ae he mau la i hala iho la, ua lilo ke kanawai o na Papa Alanui i mea ole. Ua pau na Papa Alanui, aohe oielo ana i koe no lakou, o na hana maikai nae a kekahi o ia mau Papa, a oi loa aku paha a ko Honolulu nei, aole loa e hiki ana ke hoopoinaia. O na luna alanui pioeoe no ka pipili aku, e laa me ko Honolulu nei, aka, he manawa ko na mea a pau.
Walewale ua poai aihue la i ka walaau ae no ke Aupuni Repubalika o lakou. Ua makaukau ka na mea a pau no ke kukala mai me ke kumukanawai pu, ke paa ae hoi i ka hanaia e ka aha-elele i manaoia, alaila, he pili pe wale aku no ka ka lahui kumu. Mai o mai nei hoi i hoolahaia ae ai ka Kolekaaka hooia i kekahi mea kakau nupepa, a e kakali wale ana no ka i ka puana a Amerika Huipuia. Ua olelo mua ia hoi aohe lakou e kali ana no Amerika, aka, e hana aku ana no ma ko lakou manao iho. Eia nae, pehea iho la hoi keia kuahu hou o ko lakou alakai?
I na Komisina haawi aina i hoea ai i Wasinetona iloko o 1893, ua hoopunipuni aku la ua kualima la aohe i kokuaia na Pi Gi e na koa Amerika, aohe lakou i ikeia aku e Kiwini aia a mahope iho o ka lilo ana o Aliiolani Hale me na palapala a me ka waihona o ke Aupuni, na loaa ia lakou na kanaka kakoo he haneri a keu me na lako kaua, a mahope loa ka haawi pio ana o ke Alii in na Pi Gi. O keia ae la kekahi o na wahahee a ua poe la ia Peresidena Harisona a me kona Kuhina Nui Poka. O keia ae la paha ia hua a na mikanele o ke ao ana i na mamo a lakou.
Ua halawai hou ae na Pukiki i ka po Poakolu i hala iho la, ma ka hale halawai mau o ka Ligi Amerika, ma ke ano he maawe lakou no ia Ligi. Ia po i hoohokaia ai ka maheleolelo o ka Aha Kiekie, he mea i ike ole ia Potugala, a ua pii ae kona inaina a puhi ae la i kukaeweka. Ua manao oia me ka haakei oia ka oi iwaena o ia lahui, a ku nae hoi i ka hoka la. Na ia hoohokaia ana ona i kono iaia e kahea i halawai hou, a i nehinei iho la ka noke ana ae ma ka hale paikau hao ma kae ae o ka Halekoa, e haanui ana i wahi nona puniia aku ai. Aohe i maopopo ia makou na mea i hanaia, eia nae hoi, ua ikeia kona ino a lapuwale, a aohe e uhai ia aku oia e kona poe o ke ano lahui hookahi.
Na kekahi no o na poe kakau haole i hoike aku nei ma na nupepa o Kaleponi i ke kumu o ko Mr. Keo Kaaka hoopauia ana mai ka hale kalepa o B@rua Ma, no ka ikeia o kona kupaa mahope o ke Alii a me ka aina nei, a e hoomauia aku ana no ka ia ano hana ma kekahi mau hale kalepa e ae. Ma keia wahi ke ninau nei makou, pehea ana la hoi na hale kalepa makee aina a aloha Alii, aole anei lakou e uhai aku ma kela moali like a unuhi ae i na kikania hoohuiaina mai ka noho ana aku malalo o lakou e imi wahi ola ai? He elua mea e hiki ai ke kaunu like ma ia ano hana.
Palahuli ka Waha Ilalo
Uo hookikakaha ae he poe haole no luna o ka mokukuna pepehi sila Amerika Terese ia loko nei o ke awa i ka hora 11 paha o ke awakea Poaha i hala iho la. E pa oolea ana ka makani ia wa, a kahulihia iho la kekahi waapa me elua haole o luna. Me ka eleu, ua holo ae na waapamahu o na mokukaua Piladelepia a me Naniwa, a he waapa hoe hoi mai ke Kamepiona, e haawi i na kokua ana. O ko ke Kamepiona waapa ka hiki mua a lawe mai la i na haole, mahope iho nae hoi o ko laua kau ana ae ma ka iwikaele o ko laua waapa i kahuli. Aohe mau poino e ae.
Ma ka Auseteralia mai nei i hoea mai ai he mau pahu poka, he 35,000 poka paha ka nui. He 25 pahu no Kake@a & Kuke a he 9 hoi no E. E. Holo & Keiki. O keia na ukana mua i hooleleia ae i ka uwapo.
KE AU E NEE NEI
Hoike mai ka Lewa i na Ouli o ko Kalani Ehu Wawae
Ma na helu 7 me 8 i hala, ua hoike aku makou no ka nui o ka makani a me ka ua a me ka olapa pu hoi o ke ahi o ka lewa luna. A ua mau mai no ka haule ana o ka ua a me ke anu, aole nae hoi ke kikiao makani. He mao iki ae ka a poha welawela mai no ka la a kalae ke ao@i@, a ua emoole no a poluluhi hakumakuma mai ka lewa, o ka haule ua mai la no ka hopena iho. Ua olapa mai no ka uwila, kui ka hekili a alaaia na pohaku liilii o kahawai a me na piha-a moewai o ka uka waokele. E like no me ka makou i hoomaoe wale ai, he ehu wawae ae la ia no Kalani, me he la pela maoli io no, no ka mea, ua mau mai no ia ano loina a na la i hala iho la. I ka Poakahi i hala, ua hoohanini eloelo hou mai la no o Ku anihakoi i kana poi wai i hele a papani i kae lihilhi, waiho kahela hoi kuahiwi me na kualono i kahi la mai, a o ia po iho nae hoi ka oi loa aku o ko anu, loaa ka mea e puili paa ai i ka pu@ua pee poli. Mau mai no ia malie i ka Poakolu, aka, i ka auwina la Poaha nei, ua pii hou ae ka hauliuli o ke ao, koaniani iki mai la kahi makani anu huihui ma ka hema, o ka eloelo mai la no ia o ka haule ana o na pakaua a haukawewe ahe ke Kukalahale i na kaupoku a kaheawai na alanui. Olapa ke ahi o ka lewa a uina mai no hoi na leo kupinai poha, hele ia a pepe kikala o ua eu. He elua nae o ia mau uina ana a makou i hoomapopo ae me he nei pakolo ana na na leo hooho o na pukuniahi no Kalani a mahope iho ua akakuu mai ia na hana kupaianaha a ke Akua. Mamuli o ke oolea launa ole mai o ka uwila, ua loaa ae la na uwea telepona o ke kahi mau wahi, aole nae he mau poino ano nui i loaa a he hookahi wale no, oia kekahi mea lawelawe o ke keena poo o ka Hui Bele, ua pa ae na pepeiao i ka uwila a haule pahu ana ua mea la ilalo me ka pakele mahunehune, e ole nae e loheia ke pahu i ka papahele e na poe o lalo ae. Na lakou i pi wai iaia a pohala hou. He mau poino liilii e ae no kekahi ma o a maanei o ke kulanakauhale nei. Ke kikiki nei ka la ano. "HOLE WAIMEA I KA IHE A KA MAKANI."
Ke mau nei no ka ino o Waimea, Hawaii. Ua uwila, hekili, a haule nui iho nei ka wai lani, a ua paa pono na kuahiwi me ka hau, me he moakane uakea la e kani ana i ka piko o na mauna. Ke pelu nei ua pahi a ua hamani na oi no ka nui o ke anu. Eia o Kuiaki a me Hua@u ke hana nei i ka laua hana i maa mau (haukeke), a e ohi ana i ka io pupu. Ae, maeele oe ke ala ae o kakahiaka nui. "Hukiki na wahine noho anu."
He ua keia mai ke komohana mai, ka uwila a me ka hekili, a koikoi no hoi na pakaua a haalulu na paia o ka hale i ka leo weliweli o ka hekili. Aka, ua hauoli nui na kupa o ka aina, a oi loa aku hoi na kahu malama waiwai o ka Mea Hanohano Samuela Paka, oiai, ua oki loa ka aina a waiho wale, he ula pu wale no mai o a o i ka lepo. Aole ikeia he mauu e ulu ae ana, e hina wale ana na bipi a make, a pela na lio, ua piha po na kahawai i na heana make, ua piha ka aina i na ea iho iloko o na mahina eono i hala aku la a hiki iho la i keia mau la, ua puhi ikaika loa ka makani, he Mumuku, no eha la, ku ka ea o ka lepo me he umu ahi hoohehee hao la, nana i pulumi mua ka haumia o ka lewa. Akahi no a ikeia ka makani e like me keia, ke uhi pu ia la ka aina mai na Kawaihae a hiki i na kaha a hala loa iwaho o ka moana. Pouli pu ka lewa.
Ma ke ahiahi Poakolu, la 14, ua ikaika ka olapa ana o ka uwila, a i ka wanaao Poaha ae, la 15, mawaena o na hora 2 me 4, ua kui nakolokolo ae la ka leo o ka hekili me he pukuniahi la e hoonaueue ana i ka honua. A ia wa no hoi i hanini mai ai na puka wai o Kulanihakoi me he poi wai la e nininiia ana. A ua haule pu mai la no hoi na hua bekili ia wa poeleele, a lohe ae i ke koele iluna o kaupoku hale, me ko'u manao ha pakaua no la, aka, i ka hele ana aku iwaho o ka lanai, hehi ana na wawae i keia mau opuupuu, eia ka he hua hekiki. Akahi no au a ike pono i kona ano, ua like no me ka hau paakiki, hopu iho la au a paa i ka lima, hehee iho la me he puupuu paakai la.
A ma ia kakahiaka no, ua hele mai la ka wai, hele pu mai la no me ka ala, pulumiia mai la ka maea o na kahawai, ka heana o na holoholona, pau ka haumia a e pau pu paha auanei me ke Aupuni o na kipi. A me he mea la he ehu wawae io no keia uo ka Lani Alii a kaua. "Aia nae hoi a ikemaka aku," wahi a Toma. He keu no o Dole a ka hookiekie. MUMUKU. OLAPA A UINA KA LEWA MA HILO.
Ma ka hora 7 o ke kakahiaka Poaha, la 15 iho nei, ua hoomaka mai la ka nee ana a ka ua me ka hekili pu, a mawaena o na hora 10 me 11, ua kui iho la kekahi hekili ikaika loa maluna pono iho o ka lanai hope o ko makou hale, a waiho maule aku la ka'u moopuna no 12 minute, a me ka lomilomiia i pohala ae ai oia. Ua loaa pu no hoi me ka makuahine ma ke kuli i ka wela o ka uwila, oiai laua malalo o ka moe kahi i u noho ai. I ka mao ana ae, ua holo koke mai la ka hohono piula o kahi i haule iho ai, a i ko'u pii ana ae no luna ua po o loko i keia hohono.
Aole o keia wale no ka pilikia, aka, o ka ipukukui ku huina kekahi ma kahi kokoke no i keia wahi. Ka i no hoi o ka pau keia, eia hou no ka hoi keia- i ka hora 4 o ke ahiahi Poalima ana ae, ia 16, haule hou no kekahi mawaena o na puu elua o Halai e like ae la no me kela ka ikaika, me ka lapalapa ahi i like loa me kekahi pukuniahi me ka punohu uwahi pu. Ma ia wahi kahi i hana ai o kekahi mau wahine Pake a o ko laua hala ana aku no ia he 10 minute ke kowa, oiai au ma kahi he 100 i-a ka mamao mai ia wahi mai. K.P. KEANUENUE
He mau la ua keia o Hilo nei, o ke ano ua keia o na makahiki he umi i hala aku nei. Helelei ka hua hekili ma ka Lua-o-Pele, a hala mai i kai o Olaa. MALULELULE