Ka Makaainana, Volume I, Number 6, 5 Pepeluali 1894 — HE AUPUNI KUMUKANAWAI [ARTICLE]

HE AUPUNI KUMUKANAWAI

Ua aku nj«kou ma kii h* ]u I hi>la no ko Wilisi kuieuim <»ie e innuu i ke Aliiaii nioku, e iike »»>« kHini i niiiau ai iio ka huik«l», n» ka mea, iumlhlo « ke Kiunukaiiawai e'au l*u o 1887. aole ia he in»nu uo ku Moi. Eia uo nae imi, ua inoenhane inua nn inakou no ke noiia mai e huiknla, a o ke ka}iuh ia no ka hoihoi hou ia ae o ke Alii*iiuoku a kona kuUna inua, a ua hala ole no hoi ia upu mua anu. A oiai hoi, ua ae ke Aiii, no keaha hoi keia ulolohi ? Ma ia wahi lioi, mai uiha ka lahui, aka, e uumi no i ke aho a o hoomanawanui. E hoomaopopoia nae hoi, he Aupuni Kumukanawai ko kakou, (aole o ke Aupuui Kuikawa, no ka inea, aole kahua o lakou a aohe kumukauawai, a no hoi tne ka mea i hoouiaopopoia o ka ike ia o ka Aha Kiekie, oiai, o ke kuahaua o lanuari 17, 1893, ke kahua e ku nei na oehaa,) a he Moi ko kakou inalalo o ke Kumuk&nawai. Aohe hana a ka Moi e hiki ai ke hana ke ole e ae a e ao aku na Kuaina, a o na Kuhina hoi na lima hooko o ke Kumukanawai. No na malama loihi i hala ae o ko ka lahui noho hoomanawanui ana, o ke kahua oi hookahi no ia o ka paio ana ma na aina o, a maanei no hoi, no ka pono o ka aina nei a me ka lahui. Mai haanaoia mai o keia paio ana, no ka pono wale no ia o ka Moi. He mea maikai hoi e pale loa ia aku ia maaao ana pela. Aka, o ke kaliua nui o keia paio ana, no ka pono no ia o kn lahui oiwi holookoa. O ka Moi, he hookahi wale no oia, a i pomaikai hoi oia i ka lahui; aka hoi, o ka lahui, he lehulehu ma ia, a uo ia lehulehu hoi ka pono pono pu no me ka mea hookahi, oiai, o ia mea hookahi ka Moi, he poo a he alakai oia ma ke aka no ka lahui malalo iho o ke Kumukanawai. O ka pono e loaa ana i ka Moi, no ka lahui ia, a o ka pono hoi e loaa ana i ka lahui, no ka lahui holookoa no ia me ka Moi pu malalo o ke Kumukanawai. Mamuli o ka hookahulihiaia ana o ke Aupuni a me ka Nohoalii, ua hehihehikuia ka lahui a pau hoi ka ea ana o na po* o na oiwi iiuna. . Nolaila hoi, e hewa ole makou ke hoike i ko makou eha, n» ko ke Aliiaimoku pane ana i na ninau a Kuhina Wiliai, no ka inea, ke manao nei makou aohe kuleana o ke Alii ma ia mea, me ka ui mua ole i kona' mau Kuhina. Eia no makou ke manao nei he mau Kuhina bo kona, a o kona hana ana aku i

kek»bi haoa aie ke ao ole ia e li»kou, o koim hehiku Ttqa mai 110 iu i ke KUi«uk»aawai, ka haku maiuua oua a iue ka lahui. Mai oi i«>a aku ka pono, i ko uiakou m&u««, ina oia ī paue aku ia Kuhioa Wiiisi e ūi a e kuka mua oia uie kona jntiu Kuhiiia, a o ka kkou e ao luai ai iaia, oia kana e hana aku ai f 00 ka mea, aia loaluua o na Kuhina ko ka Moi mau hewa pili oihana a pau liialalo o ke Kuiiiukanawai. Aole no lioi makou i uianao ua pono ko Ve Alii hoike ana aku i na poe ana 1 hilinai pilikino ai mawaho ae 0 na malalo o ke Kumukanawai. Ua hoikeia inai hoi ia uiakou ua ae lokahi ia ka 0 Mr. Keo Kaaka hookahi ka mea uana eao i ke Aiii, a ua ae na Kuhina i keia. Ae paha, aole nae h«»i oia ka makou e hoomaopopo nei. lna hoi pela io, aole no ia he naea uo ke Alii e hala ai mawaho o ka m£kou kuhi ana. He kanaka no oia na inakou i hilinai ma kekahi moa, a ma keia ninau hoi o ke ao Ike Alii, ua hiki ole ia makou ke kalele malu.na oaa. Oko makou kuinu ma ia manao ana k , no ka mea, oia n© ke kanaka i olelo maoli aku ai no i na Kuhina ma ka Halewai, naa kela la 17 poina ole o ianuari, 1893, e n@i aku ī ke Alii e liaalele mai i ka Nohoalii ae kukala ae ia Kama'lii Kaiulani, ka Ilooiliiia Moi, i Moi ma kahi o ke Aliiaimoku. Ma ka hookuu ana hoi i kein manao, ke ui akū nei makou i ka lahui aloha aina a makee Alii hoi, mai lawe a mana<* iho i ka makou olelo me ka mauao iho e hoino ana makou ike Aliiaimoku. Aole loa pela/oiai, ua kaawale loa ia mea mai īa makou aku. Eia no nae, o ko makou manao maoli no ia no na mea a makou i hoakaka ae la maluna ae.