Ka Makaainana, Volume I, Number 6, 5 Pepeluali 1894 — Page 4

4 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, FEBERUARI 5, 1894

KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.

W. H. KAPU,
Luna Nui a Lunahooponopono.
F. J. TESTA (Hoke),
Puuku.

                E hoopuka mau ia aku ana i kela a me keia Poakahi o na pule a pau.

UKU O KA NUPEPA.

No Hookahi Kope - $.10
No Hookahi Malama - .25
No Ekolu Malama - - .75
No Eono Malama - - 1.25
            Ina e hookaa mua ia, penei iho ka auhau ana:
No Ekolu Malama - - $.50
No Eono Malama - - 1.00
No Hookahi Makahiki - 2.00

UKU O NA LUNA NUPEPA.

5 Inoa - - - .15
10 Inoa - - - .20
Maluna aku o ka 10 Inoa - .25

POAKAHI, FEBERUARI 5, 1894.

                MAMUA aku nei, i na malama elua a ekolu i hala ae, ua aneane loa kakou e pae i ka nalu, a mahope mai, ua ano kuemi hope hou ma ke kokoia ana a ke au miki, au lewa a au huki. Eia nae, mai hopo a kulanalana kakou; paaia no a paa, a o ka hoea mai koe o ka nalu e pae ai a ku i kahua paa, aohe mea nana e hiki ke hoonaueue hou ae. Ke oleloia nei no ke Aliiaimoku ka hewa i ka ae mua ole ana i kinohi, aole nae pela ko makou manao.

            MINAMINA makou i ka pau koke ana o ko makou hoopuka aku i KA MAKAAINANA nei me ka pepa holei, no ke kumu, he pepa oluolu ia o na maka, a i kahi e no hoi, ikeia a maopopo ke ano o ka nupepa. Eia mai makou ke oili aku la me ke ano pepa kahiko, oia no hoi ke ano o ka makou pepa i loaa mai nei, a hookahi ka huikau like ana me na nupepa e ae. E hewa ka holei, he kukahi, aohe kulua a kukolu paha, a he kaokoa no hoi oia i ke ku ma kona ano iho. Ina he emi a he oluolu mai ia ano pepa, ke ninau aku hoi iwaho, alaila, e holei hou aku ana no ma keia keia mua aku.

            HOOKAHI kope o kekahi buke i paiia iho nei ianei, mai ia Mr. T. H. Kewiki mai, i loaa mai ia makou mai ua hoa'loha la o ka lahui Hawaii, oia na palapala a me na haiolelo pili kalaiaina ana i kakau ai a i hoopuka ai mai ka hoomaka ana o keia opikipikio o kakou nei, mai Ianuari, 1893, a Ianuari, 1894. He 68 ka nui o na aoao, a he nui no hoi na manao waiwai o loko. No kahi wa aku, ke aeia mai e ke Akua, e hoao no makou e unuhi aku i kekahi o ia mau mea. Ke panee aku nei nae hoi makou i ka mahalo no ka hoomanaoia ana mai. Ua paiia keia buke malalo o kona lilo ponoi a ke haawi wale ia nei i kekahi poe.

HE AUPUNI KUMUKANAWAI

                Ua olelo aku makou ma ka helu i hala no ko Kuhina Wilisi kuleana ole e ninau i ke Aliiaimoku, e like me kana i ninau ai no ka huikala, no ka mea, malalo o ke Kumukanawai elau pu o 1887, aole ia he mana no ka Moi. Eia no nae hoi, ua moeuhane mua no makou no ke noiia mai e huikala, a o ke kahua ia no ka hoihoi hou ia ae o ke Aliiaimoku a kona kulana mua, a ua hala ole no hoi ia upu mua ana. A oiai hoi, ua ae ke Alii, no keaha hoi keia ulolohi? Ma ia wahi hoi, mai uiha ka lahui, aka, e uumi no i ke aho a e hoomanawanui.
            E hoomaopopoia nae hoi, he Aupuni Kumukanawai ko kakou, (aole o ke Aupuni Kuikawa, no ka mea, aole kahua o lakou a aohe kumukanawai, a pela no hoi me ka mea i hoomaopopoia o ka ike ia o ka Aha Kiekie, oiai, o ke kuahaua o Ianuari 17, 1893, ke kahua e ku nei na oehaa) a he Moi ko kakou malalo o ke Kumukanawai. Aohe hana a ka Moi e hiki ai ke hana ke ole e ae a e ao aku na Kuhina, a o na Kuhina hoi na lima hooko o ke Kumukanawai. No na malama loihi i hala ae o ko ka lahui noho hoomanawanui ana, o ke kahua oi hookahi no ia o ka paio ana ma na aina e, a maanei no hoi, no ka pono o ka aina nei a me ka lahui. Mai manaoia mai o keia paio ana, no ka pono wale no ia o ka Moi. He mea maikai hoi e pale loa ia aku ia manao ana pela. Aka, o ke kahua nui o keia paio ana, no ka pono no ia o ka lahui oiwi holookoa. O ka Moi, he hookahi wale no oia, a i pomaikai hoi oia i ka lahui, aka hoi, o ka lahui, he lehulehu ma ia, a no ia lehulehu hoi ka pono ana, pono pu no me ka mea hookahi, oiai, o ia mea hookahi ka Moi, he poo a he alakai oia ma ke aka no ka lahui malalo iho o ke Kumukanawai. O ka pono e loaa ana i ka Moi, no ka lahui ia, a o ka pono hoi e loaa ana i ka lahui, no ka lahui holookoa no ia me ka Moi pu malalo o ke Kumukanawai. Mamuli o ka hookahulihiaia ana o ke Aupuni a me ka Nohoalii, ua hehihehikuia ka lahui a pau hoi ka ea ana o na poe o na oiwi iluna.
            Nolaila hoi, e hewa ole makou ke hoike ae i ko makou eha, no ko ke Aliiaimoku pane ana i na ninau a Kuhina Wilisi, no ka mea, ke manao nei makou aohe kuleana o ke Alii ma ia mea, me ka ui mua ole i kona mau Kuhina. Eia no makou ke manao nei he mau Kuhina no kona, a o kona hana ana aku i kekahi hana me ke ao ole ia e lakou, o kona hehiku ana mai no ia i ke Kumukanawai, ka haku mamua ona a me ka lahui. Mai oi loa aku ka pono, i ko makou manao, ina oia i pane aku ia Kuhina Wilisi e ui a e kuka mua oia me kona mau Kuhina, a o ka lakou e ao mai ai iaia, oia kana e hana aku ai, no ka mea, aia maluna o na Kuhina ko ka Moi mau hewa pili oihana a pau malalo o ke Kumukanawai. Aole no hoi makou i manao ua pono ko ke Alii hoike ana aku i na poe ana i hilinai pilikino ai mawaho ae o na Kuhina malalo o ke Kumukanawai. Ua hoikeia mai hoi ia makou ua ae lokahi ia ka o Mr. Keo Kaaka hookahi ka mea nana e ao i ke Alii, a ua ae na Kuhina i keia. Ae paha, aole nae hoi oia ka makou e hoomaopopo nei. Ina hoi pela io, aole no ia he mea no ke Alii e hala ai mawaho o ka makou kuhi ana. He kanaka no oia na makou i hilinai ma kekahi mea, a ma keia ninau hoi o ke ao aku i ke Alii, ua hiki ole ia makou ke kalele maluna ona. O ko makou kumu ma ia manao ana, no ka mea, oia no ke kanaka i olelo maoli aku ai no i na Kuhina ma ka Halewai, ma kela la 17 poina ole o Ianuari, 1893, e noi aku i ke Alii e haalele mai i ka Nohoalii a e kukala ae ia Kama'lii Kaiulani, ka Hooilina Moi, i Moi ma kahi o ke Aliiaimoku. Ma ka hookuu ana hoi i keia manao, ke ui aku nei makou i ka lahui aloha aina a makee Alii hoi, mai lawe a manao iho i ka makou olelo me ka manao iho e hoino ana makou i ke Aliiaimoku. Aole loa pela, oiai, ua kaawale loa ia mea mai ia makou aku. Eia no nae, o ko makou manao maoli no ia no na mea a makou i hoakaka ae la maluna ae.

OWAI LA UA KOLOHE?

                Oiai hoi, ua ike o Pe residena Kalivilana o Amerika Huipuia ka i hewa, a o kona Aupuni hoi ke kolohe i kahulihia ai o Hawaii nei, he Aupuni makamaka a hoa'loha hoi nona, mamuli o na hana kokua kipi a kona Kuhina i pau maanei, nolaila, ke ui a ke ninau nei hoi makou no ke kumu o keia ulolohi ana i ka hooko mai i ka pono. A oiai hoi, ua ae aku ke Aliiaimoku i ka manao o ka Peresidena, mamuli o ke koi paakiki a kuleana ole a kona Kuhina e noho nei maanei i keia wa, olaila, heaha la na kumu o kona ulolohi mai no i ka hooko ana i kona kahua alakai mahope o ka aeia ana aku o kana maunu. Ua maopopo no nae hoi ia makou ua haawi aku oia i ka hana a pau i ka Ahaolelo, a o ka ka Ahaolelo puana ka mea e kakaliia nei, eia nae, aole ia he mea no ka Peresidena e hiki ai ke alo ae mawaho. Ua loaa aku no hoi kona Kuhina na pane kupono no na ninau ana i waiho ae ai i ke Alii, a ua hele no hoi a "pili pono ka la i Papaenaena," no ka mea, ma kana mau ninau ana, me he la e oi loa aku ana ka mana e loaa mai ana i ke Aliiaimoku mamua ae o kona mana mua malalo o ke Kumukanawai. O Amerika Huipuia ke kolohe, a oia no ka i hewa, a oia no hoi ia e ulolohi mai nei. O ka ae ana he ae ia, aka, o ka hooko ana mai, aole ia i mahinu iho, eia no nae, ua hilinai no makou aole ka Peresidena e kuemi hope ana a e hooko mai ana no i ka wa pono. Ma ko ka lahui aoao nae hoi, o ka hooko koke ia mai no ka pono loa. Ke manao nei makou ma ka ae ana o ke Alii e huikala i na kipi, o ka huikala pu ana aku no ia ia Amerika Huipuia, ke kuhihewa ole makou, no ka mea, o ia Aupuni ke kipi alakai ma o kona Kuhina la, a he poe paahana wale no hoi na poe pakaha o kakou nei.

WILI SI A ME WILISONA.

                Me ke kahaha makou e hoike aku nei, me he la i ka hoomaopopo iho i na palapala a Kuhina Wilisi i kona Aupuni, i huaiia mai nei ma na nupepa, eia oia ke ano kokua aku nei i na poe o ka aoao Pi Gi, a mahope iho hoi o ko lakou nema a hailuku ekaeka ana iho nei iaia ma na nupepa a lakou. Ma kela palapala ana o Novemaba 15, 1893, i kakau ai i ke Kuhina Nui o kona Aupuni, a o ia no hoi kekahi palapala a ka Peresidena i kaua ai mai ka Ahaolelo, ua hoikeia ae he mau hoolala ana no ko ke Aliiaimoku wa e hoihoi hou ia ae ai, ke hookoia mai hoi ia manao i hana a i hoomakaukauia e Mr. Kale Wilisona, ka Ilamuku i pau. Ua waiho pu aku o Wilisona me ia hoolala he papainoa o kekahi poe ana i manao ai e lilo i poe kuka ma ia manawa, me ka nema ae no o ua o Wilisi i na inoa oiwi a me haole, "ua lilo ia i mea hoohoihoi ole i na hoa'loha o ka hooponopono aupuni maikai a o na pono Amerika paha."
            Ua hookahahaia mai nae hoi makou e keia mau olelo ana, no ka mea, ke noonoo iho no hoi kakou la, mai hea mai la kona ike e hiki ai ke nema, oiai, he malihini oia a ua kamaaina ole hoi i kela poe. He hookahi no puana, mai na mikanele a mai