Ka Malamalama Hawaii, Volume I, Number 13, 15 ʻAukake 1898 — KA MOOLELO O KE Kulanakauhale o LAHAINA [ARTICLE]

KA MOOLELO O KE Kulanakauhale o LAHAINA

I haku?a e ka Hon, D. Kahaui.elio, Ka liunakanav/ai o ka Malu Ulu o Lele.

Malaila kahi i hoopae ia aka ai ka heana makamae a ka lahui oia au i hala, aole ia hale i keia wa, ua pau aku i ke kai ka hapanui o ke kahua i ku ai. a he wahi apana uuku loa koe, aole no i ike na haumana hou o Laliaina, a me ka Lunahooponopono o keia pepa. O ko oukou mea kakau kai iko, i ke au o Timoteo Keaweiwi. I ka hoolowa io ana o ke kino wailua o Kalani Nahienaena, ua halii ia kc alauui i ka moena mai keia halau nui aku a hiki i ka Luakini o Waineo, aale nae nia ko alanui aupuni, ho wahi alanui keia mauka, oia ka Hetu 2 o na alanui, a uiauka oia alanui pii iuka o Lahaina, pli aku oo maiko alanui pili kahakai aku, a'lailn., a loaa 110 ia oo ua wahi alanui la, o liolo ana mailaila aku a hiki i ka Luakun' poliaku o Wainoe. O ka hoomaka ana o ka huakui hoolewa kai hiki i ka luakini, aiu no ka lehulehu i hope kahi 1 hoonolionoho ai, i ka pau ana o ka liapanui o ka hoolewa, iloko o ka luakini. akalii no a hele mai ka hope, hewa i ka wai ka nui o na kanaka. O Rev. W. Ilikoko (lliehai'el) ka mea nana i malama ke anaina haipulo kahoahoa o Kalani Nahionaena. Wahi a kelealii kanaka koikoi a makua o ka pono, o Akulamoku Kona inoa i ka,na hai ana mai ia'u, he ku i ko anoano a me ka walohiu na haiololo, a walii hou no ana, he nui Kona aloha i kana

hanai (Nahienaena) a me ka mindmina no hoi. Ika pau ana oke anama pule, ua honlewa hou xa kona kino kupapau a nia ke kahua o Mokuola, ka 'home noho o na Alii-aimoku mai keau maī o Kamehameha 1 a hiki ia Kamehamehalll pau, aia no ka hale kupapau ke waiho i waiho ia ai na iwi alii Ka makahiki 1885 paha ia, i ka wa e noho Kiaaina ana ka Liunahooponopono 0 ka Lei Roke o Hawaii, ka hiki kino ana mai o ke Alii Pauahi Bishop i Lahahaina nei, a lawe ia ai ua iwi alii a pau Ika pa ilina 6 ka Luaeini o Wainee e pili ana ma na he kupapau o Hoapili kane a me Hoapili wahine. MAHELE 2. Oia ke kukuiu ia ana o ka hale kula o Lahainaluna, makahiki 1831. 0 ke kulanui o Lahainaluna, oia kekahi mea nana i hoohanohano i ke kulanakauhale o Lahaina, a i kapaia hoi kona inoa o ke kulana pookela o ka naauao, nona ka olelo ana, "ka ipu kukui pio ole i kamakani kauaula," Ina e pii ka malihini a hiki i Lahainaluna a nana mai i ke taona o Lahaina, hē laīila a hē~~hāni maōli iu> oe ke nana aku, a no ka lilo ana o Lahaina i kahua nana e hapai i ke taona o Lahaina & kiekie, nolaila, i kapaia ai o Lahāinaluua, ua kapaia hoi i kekahi wa "ka hoku malamalama o ka moana Pakipika,' a pela i kapaia ai ko taona o Lahaina, o Lahaina-lalo, o keia na 'mahele mua elua o Lahaina Eia hoi keknhi, i ka wa e ku ana leola kula kiokio mua i kukulu ia iloko nei o ko aupuni nawaii, oia lioi ka halekula i pau i ko ahi i ka m h 1800, a mo na halo lopo o inoo ai na haumana, i kukuluia ma ka aoao nema nikina ona. Inilokula la, he nui okoa no la ke nana aku oo mai ke taona aku i ka po, i kn hulilL mai o na kukui, a pola no hoi me ka liale noho o na kumu, a he uluweliiwolii lioi ina ulu kukui i kapaia e na haum-nna, ka "ulu-kukui o KanKawoli, ka ipu-ku-kui pio ole i kamakani kauaula." A "mailoko mai o keia halekula i puka mai ai na kanaka kaulana i ka naauao, a ua ike ka lehulehu mai Hawaii a Niiliau ia A o ko Lahainaluna kaulana loa iloko~o keia maheie elua, o S P Kalama Waiawaawa, ma ke ana-«.ina, ka holomoku, ponoi kahi moolelo e j)ili aua iaia a mo kona kulana ia mau ia. t,No k»hi wa ak«.]