Ka Malamalama Hawaii, Volume I, Number 13, 15 ʻAukake 1898 — Page 4
4
Ko ka Moiwhine Liliuokalani manao ponoi iho.
Aia ma ka nupepa Call o Kapalakiko o ka la 14 iho nei (Sabati) maluna mai o ka mokuahi kuna lawe koa. Aia maloko o ia nupepa makou i ike iho ai he hookahi aoao okoa i piha me ko ka Moiwahine Liliuokalani mau manao waiwai, a he mea pono ia makou ke lawe mai ma na mea ano nui no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu, a peneia ko ka Moiwahine Liliuokalani mau manao ano nui:
Mamua o ke kaua ana, ua loaa no ia'u na manaolana a pau, e hoi hou no au a noho ona maluna o ko'u ponoi iho. Ina e haule ka hoohuiaina, alaila, ua hiki no ke hoohana ia ma ka hoihoi hou ana mai i ke aupuni Moi, ina no ua lawa ka ikaika e pulumi ia ai ke aupuni Repubalika. Ua maopopo no, aole e koho ana ko'u lahui i ke aupuni Repubalika, a o ke 75 pa-keneti paha o ka lahui kanaka ke koho ana, no ke ake no e hoi au e noho iluna o ka Nohoalii o Hawaii. I keia wa, aia na hilinai ana a pau maluna o na hooponopono ana a na Komisina a Amerika e hoouna mai ai i Hawaii nei, no ka hooponopono ana i ke aupuni. Ina lakou e hana mai ana i ko'u lahui me ka maikai, a me ka haawi pu mai ia lakou i na pono kaulike a me ke kuokoa, alaila, ua pono ia me ka moakaka loa.
"O makou ka lahui Hawaii, he lahui kanaka naauao a malamalama kiekie makou, i kukulu paaia iloko o ka moana Pakipika. O makou o ka lahui Hawaii, kekahi i heluia iloko o na ohana o na lahui kanaka malamalama a naauao o ke ao nei. I mea e hoike aku ai i ko ke ao nei i ko makou naauao, eia ko makou mau Elele Komisina imua o na aloalii o na aupuni nui a pau o ke ao nei. Eia me makou na ano hooponopono aupuni ano hou, ua hoonaauao ia keia lahui, a ua hiki hoi ia lakou ke koho balota me ka noonoo pono i ka lakou mea e hana ai. He mea okoa loa ka hoohui ana i ka panalaau o kekahi lahui, a lawe maoli ana paha me ka ikaika i na mokupuni o na lahui pekana hihiu e like me na mokupuni o Pilipine. He kulana pololei ko Hawaii nei, a he hoopakele i kona mau pono a me na pomaikai pili aina kuloko. Ina e ale maoliia aku ana kakou e Amerika Huipuia, alaila, he mea pono e ae ia mai kakou e komo iloko o ka hui ana o na mokuaina maoli (union), a e loaa like hoi i ka lahui Hawaii na pono a me na pomaikai e like me na mahele e ae o ka lahui Amerika.
"Aole lakou ko'u lahui i keia wa, aka o lakou no ko'u poe kanaka, aka nae, eia no au ke hilinai nei, eia no ko lakou aloha a me ko lakou manao hilinai nui ana maluna o'u, e like no me ia mai mua mai. Ua ike no au, he mau manao kue hoohuiaina ikaika no kekahi e ulu mai ana, aka, he minamina nae au i ke alakai ia o ko'u lahui iloko o na hana e pilikia ai, koe wale no, aia no a na lakou e hana aku e like me ko lakou manao. Aohe a'u hana, ina lakou e kahea ana i halawai makaainana nui e like me ka mea maa mau—a hilinai mai paha maluna o'u no ka uhi pu ana a kue aku i ka hoohuiaina ma ke koho balota, a ma ia hana ana a kakou ma na ano a pau ia lakou. Ma kekahi mau pauku kaokoa he mea pono e hana ia ma ke ano e hookomo mai ai i na limahana Asia iloko nei o ka aina, i mea e holo pono ai ka oihana mahiko, a ina aole, e poino ana lakou. Aohe pono e pani loaia ke komo ana mai o ko Asia iloko nei o ka aina. Ua lawa kakou me na kanaka o Asia i keia wa no ka hana ma na mahiko, aka, ina aole e ae hou ia ke komo ana mai o ko Asia, alaila, e emi ana na limahana, a e pii kiekie ana hoi na uku hana, alaila, he mea paakiki ka holo pono ana o na mahiko, a e poino ana hoi kakou.