Ka Lei Rose o Hawaii, Volume I, Number 10, 30 Iune 1898 — KA MOOLELO O KE Kulanakauhale o Lahaina I kakauia e Hon. Daniel Kahaulelio, Ka Lunakanawai o ka Malu Ulu o Lele. [ARTICLE]

KA MOOLELO O KE Kulanakauhale o Lahaina

I kakauia e Hon. Daniel Kahaulelio, Ka Lunakanawai o ka Malu Ulu o Lele.

He elua mea nana e lioike inaopopo aku. imua o na maliiiini i kipa mai e ike i ka nani a me ka momona o Lahaina ia au o ka aina i hala aku, aia mauka iho 0 ka hale makeke kuai ia e pili pu la me ka hale ipukukui, he loi kalo nui no na 'lii o Apukaiao ka inoa, a mauka o na hale mu ti, he loikalo nui 110 ka Moi Lunalilo i hala o Loinui ka inoa, a o ka 01 pah&, keia o ka loi kalo nui hookahi o Hawaii nei; he loi kalo iho no ha ke -'lii Lahilahi i pili pu me kahi noho o ko oukou mea kakuu ua iike ka imi-me-Opu-kaiao he mau kapuai mai ke kai mai, aia no hoi na amaama me na anae, na awa, na aholehole,na oopu me na opae ē holo ana iloko o keia mau loi ua hele a momona. I ke oo ana o ka ai a manao e ho-a imu, ua. makaukau no ka ia, eia imua o ka ipuka liale. MAHKLie 2. He mahele ano nui keia o ko kuianakAuhale o Lahaina, )—ma lea makahiki 3 830, ua paa ka papu kaua o Laliaina; —kukulu ia ko kulanui o Lahainaluna 18131; .3'—o ka wa keia i pao nui mai ai na Misionari i līawaii nei; 4—o koia ka wa i niuini nui ia mai ai ka Uhano Maikai maluna o keia kulanakauhalo a lioohuli nui ia na 'lii, na poe koikoi a me na makaainanu, o huii i ka pono o leiiova ke Akua nana i liana i ka ]ani si, ine ka honua, Mahelo I—Ka1 —Ka Paa aiui o ka l'apu. I ka paa ana o ka paj)ukaua, ita hou-

noho ia kekahi kanaka alii o ka aina o Kalaikoa kona inoa i Luna Nni no ka ])apu, a o keia ko kupunakano o ke 'lii Albert Kunuiakea Kaleiopapa, ma ka aoao o ka makuakane o Kaeo, ke kane mare a Lahilahi, kaikaina o Kekelaokalani ka makuahine o Kaleleonalani, a o Unele k a me ko'u makuakane.. na kanaka iaweia"we no ke kiāi i ka maluhia me ka liale pauda, a me k'a hoōmaēmae i na pukuniahi e kau ana. Mai ka paa ana o ka papu a hiki i l<e kau ana o na pukuniahi oia ka 1830, aole i hoohana iki ia na pukuniahi me ka lohe ole ia oko lakou mau leo nakolokolo e hoopaiakuli ana i na pepeiao, he oki loa no. Aia ma ka wehe'na o ke alaula o ke ao o ka la 12 o Feb 1837, oia ka manawa i lohe mua loa ia ai ka leo nakolokolo leailua o ua mau pukuniahi nei, e hoike mai ana i kela me keia pea o ke kulanakauhale nani o Lahaina, aia maluna o ka moku alii "Kai" ke kino wailoa o ka Lani Naahienaena, kaikuanine o Kauikeaouli Kamehamehalll Kaleiopapa, no ka hoihoi ana mai np ka hoolewa. —Ma-kni». wnhi o. ka h^ln Q kala mai no ka Joaa ana o ke kauoha i Jcq'u makuakaiie, no ka hoomakaukau koke ana e hoohana i na pukuniahi, ua haaleleia iho!a ko'u mania me ka wahine a kena kokoolua a Unele. O ka leo mua o ka pukuniahi a ko'u makuakane i kuni aku ai a kani, na ia leo no i hookuu maikai mai ia'u mai ka puhaka mai o ko'u makuahine a hanu i na ea huihui o ka Malu Ulu o Lele ika malio. Ma ka hai mai a ko'u luaui makuakane, oiai ka hookuu ia ana mai o ka waapa o waiho ana ke kino o ke 'lii, me ka Moi Kauikeaouli a me na 'lii, ua puni ke kulanakauhale i na ieo uwe kanikau me kahea inoa, a ua lawe loa ia ke kino make a Hawaii Kaku he halau nui, aia kona kahna i ku ai ma ka lihi kahakai, kokoko no i kalii noho o ka lunahooponopono o keia pepa, liiakai iho o kahi o ,! B .īonea (Keonikikane), malaila kahi i hoopae īa ai. Aolo i pau,