Ka Lei Rose o Hawaii, Volume I, Number 7, 15 May 1898 — Page 6
6
KA MOOLELO
O NA
KEIKI ALII AUWANA
Elua
I ua mau keiki alii nei i hoi mai ai mai ke kula mai, e keu ana keia olelo hoolaha ma ka puka nui o ka pa'lii, a heluhelu iho la laua nei i na manao nui oua olelo hoolaha nei e kau ana, a pau ka laua heluhelu ana, ia wa; i aku la ke kaikuaana i ke kaikaina, o ko kaua alahele no keia hele aku kaua i ko kaua wahi e auwana ai. Ia wa; ku-ka iho la laua nei i ka laua nei mea e hana ai, i aku la ka muli i ka mua; e hele kaua a na ke Akua i piha i ke aloha a me ka lokomaikai, nana no e alakai ia kaua i kahi ana e kuhikuhi ai ia kaua i ke alanui o ka pomaikai.
Ia wa, hooholo iho la laua nei, e hele laua iloko o ka ululaau, a malaila laua e hele auwana ai, a o ka hua o na laau a me lau nahelehele oia ka laua nei mea e ai ai, hele aku la laua nei a po komo aku la laua nei iloko o na puha laau e moe ai; hele aku ana laua nei a po moe aku ana iloko o na a-na me ko laua nei hoomanwanui i ke anu a me ke ko'eko'e, pela ko laua nei hele ana, a he mau mahina paha hiki aku la laua nei malalo o keia kumulaau nui aole i kana mai, aia maluna o keia kumulaau aole i kana mai ua manu nui a me na manu liilii, me ko lakou mau ano halu like ole me na leo like ole e noke ana i ke kani, no ko laua nei maluhiluhi, haule aku nei ka muli hiamoe, a kiai hoi ka mua, a maluhiluhi loa hoi ka mua, hoala aku nei i kona muli, no ka pau ole no o ko ka muli maluhiluhi; nolaila, ua lilo pu aku la no laua nei i ka hiamoe kulipolipo me ko laua ike ole ae e ua poeleele.
I ka wanaao e mea ae ana e wehewehe kai-ao; lohe aku la ke kaikuaana i ke kamailio a keia mau manu me he leo kanaka maoli la no, e i aku ana kahi manu i kahi manu, i na auanei e ala like ae na keiki alii, a o ka ka mea o laua e nou mua ana ia kaua i ka pohaku, oia ke lilo ana i kane na ke aliiwahine o kekahi aupuni nui, a o ka mea hope e nou ana i kahi o kaua oia ke lilo aku ana i Kuhina Nui a kaulana loa no kekahi aupuni nui malalo iho o ke poi o ka lani."
Ia wa, ua ano malamalama iki ae la, hoala aku la ka mua i ka muli, a ala like ae nei laua nei, a ia wa no hoi haha'i aku la ka mua i kana mau mea a pau ana i lohe ai mai na manu mai, i ko laua nei huli ana ae e nana i ke kumulaau, ike koke ae la no laua nei elua mau manu nunui e eleele e kau ana maluna ponoi ae o kahi a laua nei e moe ana, ia wa lalau koke i hola no ke kaikuaana i ka pohaku, ia hiu ana no [o wela ka hao kaa-i] o ka pa aku la no ia o kekahi manu a haule ana ilalo; lalau no hoi ka muli i kana pohaku ia hiu ana no [o papaa kaa-i] pa no hoi i kana manu waiho ana ilalo, ununu iho la laua nei, o ka mua no hoi i kana a o ka muli no hoi i kana, ho-a ke ahi a a pulehu iha la laua nei i ua mau manu nei a laua a mo'a, a ai iho la laua nei a maona, ia wa, i aku nei ka mua i ka muli, Ono mai la ka hoi ka wai, i mai la ka muli, e hele hoi ha kaua e huli i wai nou, i mai la ka mua, aole kali oe ia'u, e hele koke ae no hoi au a hoi koke mai, oiai ua lohe aku nei au i ka olaola mai o ka leo o ka wai, ia hele ana aku nei o ka mua, a noho iho la hoi ka muli e kali i kona mua.
Maanei; e waiho kakou i kona muli e kali ana i kona mua, a ku kakou a kamailio no ka huakai imi wai a ke kaikuaana, no ka huli ana i kahi o ka wai ana i lohe ai i ka leo "hanehane o ka wai o Kaiolohia—e-ae-a."
Oiai ua keiki alii nei e huli ana i ka wai ana i lohe ai i ka olaola mai, kani ana ka ihu o keia Lio nui, he leo nui kekahi olelo ana ia lakou, he hipopo-kamu paha ka pololei maoli; ia peu ana mai no o ua hipopo-kamu nei, o ka lilo aku la noia o laua nei, he mea ole na a-lu na pali ia laua nei, oiai ua kaikuaana nei e lawe ia ana e ua lio iho nui nei. A i mea e hiki ai i ka muli ke hahai aku mahope o kona meheu; nolaila, haehae iho la keia i kona mau wahi aahu a liilii, a hoomaka aku la keia e kiola liilii ma na wahi a pau ana e lawe hele ia ana e kona alakai lio iho nui, (Hipopo-kamu) pela ka ia nei hana ana a koe wahi apahana welu ole.
Oiai keia e lawe ia nei e ka lio ihu nui, aohe hiki pono iaia nei ke hoomaopopo pono, eia la ihea laua e hele nei; eia wale no ko ia nei ike ana i ko laua hiki ana imua o kekahi halealii nani, me koi nei lohe i na leo huro-huro o na kanaka o ua halealii la.