Ka Lau Oliva, Volume IV, Number 5, 1 Mei 1874 — KA HUAKAI ALII A KA MOI. [ARTICLE]

KA HUAKAI ALII A KA MOI.

" A he hulu aa ia no Hauailiki, Ua pehia e ka ua a eha ka nahele, Maui eha ka pua, Uwe ike anu, Kauli lua i ke anu Waialeale." Na ka nakulu wawalo hele i ka ili kai 0 ka leo o na pu nui o ka papu Puowaina, 1 panāi iā mai e"ko ka pa'oku Alne-" rika Benecia, i hooiaio mai i i hai mua aku ai ma ko kakou pepa o ka i na Mokupuni o Hawaii a Keawe, Maui hoi o Kama, a, me Molokai nui a Hina. Ua haalele mai ka mokumahu Kilawea i kona uwapo ma Ainahou, i ka hora 5 \ 0 ka auina la o ka Poakahi, la 30 o ka Mahina i hala, malalo o ke kui lua ana o na pu, a me ka o na leo huro aloha, a hele liaaheo aku la i ka ili kai, me ka welo hanohano o ka hae Kalaunu, ma kona kia hope. A> el&e no hoi me ka mea i hai mua ia aku, ua holo pu aku me ka Moi, ka Moiwāhine Kapiolaui, Aa Pua 'Lii Kamakaeha Dominis a me Euka Keelikolani, ke Kiaaina Jno. 0. Dominis, 1 ukali ia e na hoa o ke alo Alii. Ua lawe lanakila aku ke Kilauea i kana mau ukana makamae a puni na mokupuni i hai ia'e la, iloko o ka oluolu maikai oko lakou mau olā kino. Ma na wahi a pau a ko kakou Moi i hoohanohano aku ai ma kona lele ana i uka, ua hoike māi na makaainana i ko lakou hauoli, a me ke āloha Nona, tna nk ano i ike ole ia mamua, ma na kapakai o ka Paemoku Hawaii nei. He mea eka hauoli nui o na makaaiuanff i ka ike ana mai i na i hpopiha ia e ka oluolu, ' ka lulu ana me nā lima āloha pumehana a me ka lohje ana i na huaolelo lioalohaloha, ako kako_u Moi 3 ma Kana mau haiolelo ana a (pau, i mua o na anaina kanaka; he haa|,vina hoi i loaa ole ia lakou. mai ke au inai ona Kamehameha. Ua loaa i ka Moi ke aloha pumehana o na puuwai a pau, aole hoi o na Hawaii wale, aka, ua huliamahi pu me na kanaka o na āina e inai, ma ka hooia ana mai, no ko lakou ftke nui i ka hookipa hanohano ana aku ia la, ma ko lakou mau kapakai.

I Kona, ke kai malino a Ehu, i ke one hoi o Hulihee, ua hooluana aku ka Pua 'Lii Ruloi Keelikolani, ma ka haalele ana mai i ka huakai Alii, a noho aku la ma laila. Oia no hoi ka mea nana e hoolaukanaka nei kahi noho o na 'Lii o ke au i hala, a liaalele aku la ke Kilauea ia ih, ma kona home o Kailua, me na ilina o ka papu Kamakahonu mahope. Me ka lanakila oia i au mai ai i na kai, ma ka hoolawa ana i na makemake makaikai a pau o ka Moi, a hiki'i kona- huli hoi ana mai no keia mokupuni, ka po o ka la 14 i hala iho hei. Iloko o ka mahunalama nani o ke Kapitala nei, i ike ole ia mauiua, a me ka uila lalapa o na pu o Puowaina, ka piha u o tia makaainaua i kai o Ainuhou, ka hookomo ana mai o ke Kilaiuu, i ke awA kai malie o Kona nei, malalo o ka hauohano eehia i na ahi kaolele o na ano a ]>au. Mai ua puu koiuiu mai oka lae 0 Leahi, a hiki i na awaawa uliuli o ke huahiwi naui o Kaahi, ka ula weua o ke ahi i ka laui, e hai mai ana i ke aloha, rio ka hoi ana mai o ka Moi Kai.akaua, Ina kapakai o Kakuihewa. Maluna o na kaa i hoonani ia me na M Pulonlou,''

na u Kukui o Iwi kau ika Ua,,' a iue na hoailona e ae o ka wa kahiko, i huki liiua ia aku ai ka Moi, me kona ohana 'Lii, v na kanialii, a hiki i Alii lolani.

He mau la pokole wale no, no ka hooluolu ana i kona kino maluhiluhi mahope iho o ka huli hoi ana mai, elike nie na meā i hai mua ia ae la, a haalele hou mai la ko kakou Moi me ka Moiwahine, i na hiohiona o ke knlanakauhale Alii o ke Aupuni Hawaii nei, no ka ike ana'ku i kona mau kini makaainaana o na pali huli lua, me na ktila panoa o keia Mokupuni, ma ka hele puni ana. I ka wa a ke kehau huihui o ke kakahiaka nui e iho mai ana maluna o na puu hauliuli, a hoomaka mai la na&ikuna la e omaka mahope o na kuamwi, ēT hele haaheo ana ka huakai nui makalike aka Lani ike kula o Kahoa. oke ala ia, a hiki ma kela hulj, hoomaha iki ka huakai ma ka hale o Mr. Piko, no ka luana rpaina kakahiaka ana. Mahope oke aloha hoomaikai ana 'ku i ka lokomaikai nui o ka mea hale, ua hoomaka hou aku ka huakai ika hele ana. Haule mai la ke kehau hui nalieoahe maliope, a o ka ! hu wale no a ka makani, e lawe mai ana i na huna kai o ka moana, me ka waWalo ae o na ale nalu i ka lae aa o Makapuu, me he la e haawi m&i ana i ke aloha i ka huakai kamahao a kāXtami, ka mea nana i hoeu ae ina manao eehia. O Waimanalo ka puu hoomaha, ma ka home oluolu o ka Hon. John A. Cummins, me ltana mau hoohanohano ana a pau. Ma keia wahi hoorriaka ka lioni ia ana o ke ala o na lau nahele, i awili pu ia me ka paoa o ka ulu laau e ka palai me ka maile, onaona awapuhi Hui aku me na Pua 'Lii Kamakaheha me Likelike i ka lai o Heei% Ma na pali Koolau, me kekahi huakai i ano like me ko ka Moi, iloko o ke kilihune o na paka ua, i alo aku ai na kama 'Lii i hai' ia 'e la. Iloko oka ma-liihia,-ka oluolu, a me ke aloha lahui, ka huakai a ka Lani, a iiiki i kona wa i komo hou mai -ai mi kf Kjrp?ta>iai.iji | Afi ke kakaliiaka nui o ka Poalima i hlla,

ua uleu aku ke Keiki Alii Hooilina M»i, i hoolaukanaka ia aku e kona mau ukjili opipio, a honi ana i ke ea huihui o Manana, ma kahi neho o Keone Kapu. 0 keia huakai a ke Keiki Alii, he haawi analm ia i ka huakai a kona kuaana Moi, i na hiohiona o ke aloha, a me ka hanohano nui. Ua hoonani ia keia mau kanaka ui, mai ko lakou Lani opiopio, a i ka hope loa, me na aahu like waleiio, a.i ka nana aku, o kekahi keia o xia nani o ka huakai Moi, i ke komo ana' mai i ke- kulanakauhale nei. Ua ukali pu aku no hoi ka Hon. Puuku Moehonua; me kana huakai me ha aahu i hoolike ia, ma ka hoolianohano ana'ku i ka huli hoi ana mai o ka Lani. Ua nui na makahanohano i ukali pu aku, a ma waena o ia poe, o na hoa o ka Papa Pai pu kekahi, ma ke atio, ka " hookipa aloha a ka Papa i Pai i ka Moi, me kana liuakai hohx>koa." ! I ke komo ana mai o ka huakai iloko o j ke kulanakauhale nei, ma ke ahiahi o ka Poaono i hala, ua piha u ae la na huina alanui i na makaikai, a iloko o ka malu, ka lolie leo ole ia, i ka wa a ka Moi e l kaalo ae ana«ma ke kihi o na Alanui Alii j me Nuuanu, ua ikeMa aku kona lalau ; malie ana ae i ka |>ajxile mai koua pix>, 1 a piiana mai la i na hua olelo " aloha ' oukou a pau loa," a na ka puj>a o na leo j huro i ka ili kai, i hoike mai i ke iilolia ; pumeliana oiaio, o kona maumakauinana ; o ka A{>ana o Kona uei, a hiki i kona ] hehi ana i na papahele o ka Hale Alii ! lolanL Elike me na huakai mua, ua hoike aku ka Moi i na makaaiuaua i koi na 'loha lahui, a ua hoike uiai no hoi na makaainana i ko lakou aloha Moi ma ka lakou mau makana, Ma W aialua, he i Baihala liemolele kekahi o na uiakuua i

haawi ia mai, a ke &e nei makou i keia m&u makaainana, i ka poōkeia o keia makai\|L U a hoohanohano ia lakon, aole e ka Moi wale, aka, eka Moi oke ao nei oka Baibala ke kumu hookahi, ke kumu nui, iaia malu ka honua holookoa, a he lala nona na kumukanawai o na lahui a pau. 0 ka puni alua &na paha keia o ka Paemoku Hawaii nei, i na 'Lii o ka aina. Puni ia Kamehameha L 7 iloko oke kaua, ka luku, ame ka make. Puni hoi ia Kalakaua 1., iioko o ka lanakila, ka maluhia, a mc ke aloha lokalii. — O ka mea nui i ko kakou Moi ma kana mau huakai, ma na haiolelo ana Ana a pau, aole Oia i poina i ka hooia ana i kona mau makaainana, no kona ake nui i ka pomaikai, a me ka ulu ana o kona Lahui. A elike me Kana,' " aole e holomua keia mau manaolana ana, ke ole kakou, na makaainana, e hui lokahi pu aku me la, ma ke noi ana i na Lanl," pela no ka makou e panai aku nei, make puhi ana aku i ka makou o-le, ka elelele hoi o ka pono ma keia Paemoku, i kulu ai kou mau kuahiwi " E Kauai o Mano ī K āTā! Oabu boi! Mu kou naoi kamabao, E Maui! Molokai ! Me na moku liilii, Hawaul Mai na Kuabiwifcaua Kapa kai, Eala! Mai ka liiki'oa, a ka welo'na, A, e kukuli hoopiaīkai aku i na Lani, I mau kou aho, kc)ūTiiau Pua 'Lii, 1 ke Akua. Mana Loa ! Moi o ke Ao !" " E ola na Moi, na 'Lii a pau, a e mau o Hawaii, ma ka mana o ka Haku," ko makou leo, e noi ae nei.