Ka Lau Oliva, Volume IV, Number 5, 1 Mei 1874 — Ko na Aina E. [ARTICLE]

Ko na Aina E.

Ua hiki mai iia lono no Maikonisia iloko oka malama i hala iho nei Ao ka moka Moku Ao i haohao īa e kakou no ka loihi loa o kona holo ana me ka lohe ole ia o kahi mea ua lohe ia mai, mawaena o ka pae aina Gilipati kahi i holoholo ai, a komo waie iloko o na la mua o Okatoba; ia paha kona holo hou ana'kil ma ke komohana, e makaikai ai i ko laila mau aina. E hoi mai ana paha o Hoku Ao iloko o Mei, a i ole ia iloko paha o lune.

O ka mea hou no ka $oe aina Gilipati, oiā ka huli nni o na kanaka i ka ona, a me ka make oka aina ika wi. Ua hoi i hope kekahi poe i hilinai ia mamua no kolakou ano pono, ua lalau hou i na mea a lakou i haalele ai; ama ia mea, ua hoehaeha ia ka naau o ko kakou poe paahana ma ia kihapai. Ke olelo nei ka poe Gilipati, oka wi oia ke kumu o ko iakou huli nui ana i ka inu rama, i mea ka e nalowale ai ka pololi! Aia a hoi mai o Hoku Ao y e lohe auanei kakou i na mea hou ano nui no ua mau mokupuni liilii nei o ke komohana.

Ua hoolaha akn makou ma ka pepa o Aperila i ka ulu hou ana o "ka manao hoole wai ona mawaena o kekahi poe he nui, ma na mokuaina o Amerika Hui. Ma na lono hope īnai nei, ua hooiaio ia mai ka ulu loa ana oia hana. Ma kekahi mau kulanakauhale, ua hui na wahine he mau lausani iloko o na aha halawai, e kuka no kalakou mea e hana'L A holo ia lakou ka mea a lakou e hana'i, o ka hele kino aku no ia e hooko. Ma kekahi mau kauhale, ua ninini ia na pahu rama a pau raaj ke alanui, a ua hoopau loa ia ka hana a ka poe kuai wai ona. Ma kau wahi nae, ua halawai na wahine me na hookui'na. Ma Kikako, ua halawai na wahine me na kue ikaika loa. He mau tausani oko laila poe i halawai e kuka ho ka lakou mea e hana'i no ka hoopau ana i ke kuai a me kainuiama, ua kii ia ko lakou halawai e hoohaunaele, me ka hoao ana o kahi poe e hoeha aku ia lakou. Oiai nae keia mau kumu keakea e kue nei, aole i emi hope ia hana. Ma kekahi nupepa a makon i nana ai, ua hoike ia mai, aole i ike ia ka hana elike me ia mai ka hookumu ana o ia aupuni a hiki i keia wa! Akahi wale no! A he mea kamahao ma ka nana ana o ko laila lahui! Ke ake nui nei makou e hiki inai ia hana i keia aina, a e ike ia ke pani ia a paa loa o na hale kuai rama o Ilonolulu nei.

Ma kekahi nupepa i hoopuka ia ma Bosetona, ua heluhelu makou no ka pepehi mainoino ia ana o kekahi Kumu Misionari oka Papa Misionari Anienka. Ile makahiki paha a oi mamua iho nei, ka hoouna ia ana o Rev. J. L. Kivini e ua Ahahui

nei e lawelawe i ka hana ma Ahualuko, oia kekahi kuianakauhale ma Mesiko. Ua makemake loa ia kana ao ana e ko laila poe, a ua hooponopono ia kana hana e na poo aupuni; nolaila, ua holo pouo loa ka hana ma kona lima. Aka, ua inaina loa ia oia ena Kahuna Jesuito. Aua hookonokono lakou i kekahi poe manao ino e pepehi iua kumu neL Kii maoli ia 'ku la oia e kekahi mau haneri kanaka, a loaa iloko o ka hale halawai e ao ana i ka pono e ola'i. Ia wa ua hopu ia oia eka poe powa, a pepehi mainoino ia ilaila, kauo ia ke kino a weluwelu. "O ke koko o ka poe i hoomaau ia, oia ka anoano e ikaika ioa ai ka pono."

XJa make iho nei raa Amonka Ilai, i ka Srv 11 o Maraki, kekahi o na kanaka kau* lana loa o keia honua, oia o Charles Bumiicr, Ua kohoia oiā i hoa no ka Scnate, (kokahi o na hale ahaolele) oia Aupuni, i ka makahiki 1851, a malaila ka hapa nui o kana hana a hiki wale i ka la i make aL O kona kumu i kaulana lo<t ai, oia kona ikaika a me kona akamai i ke kue ana i ka hook&uwa kuapaa ia o ka poe Aforika e na mokuaina o ka hema. Ma ia mea kona hooikaika ana a hiki waie i ka wa i kaua kuloko ai kela aupuni, a kuu ia hoi ka poe

kaowa kaapaa. I ka makftbiki 1856 na powa ia a oa pepehi ia oia a kal make mamuli o kana haiolelo ikaika aaia, iloko o ka hale ahaolelo, e kokaa ana i ka poe kauwa kaapaa. He makamaka paa loa oia no ka poe ili eleele, a he nni na taasam o ia poe i uwe knmakena no kona make ana.

TTa oleloia no ka ona ka hapanui o na karaima i hana ia ma"toa kulanakauhaleo Ladana a me Nu loka, a ua hana ia ua mau hewa nei mawaena o ka hora umi a me ka hora ekolu o ka wanaao.

Pule aku la kekahi kanaka penfei: U E ka Haku, e hoopakele oe ia*u. ika hewa hoohina." Ai ka paa ana o kana pule, kahaha aku la kona hoa, me kaninau aku, "heaha keia hewa hoohina ah Pane kela, " aole no ka oe i ike i ka ona e hoohina hei i kanaka i kela la i keia la ? Aole anei he hewa hoohina ia

Ua oleloia aia ma Iniana kekahi kane e nobo nei me ka wahine, a o ka elima ia o kana mau wahine; he umikumamahiku ana mau keiki, a me na makuahonoai wahine ekolu enoho pn nei; aka, aole } lawa ka makemake oua kanaka nei. I 4bia la i koe e lawa ai kona makemake. ?

O ka huakai e hele mau nei i ka *tei kela makahiki keia makahiki mamulf*o ka inu ana i na wai ona, he kanaono td&bani ko lakou huina nui! Ua ike ia ka oiaio o keia ma na huahelu i hoomakaukau ia me ke akahele, a ua puiwa ka poe noonps>aia na aina naauao no ka nui a ka launa ole o keia huakai e haule mau nei iloko o ka luakupapau i kela a me keia makahiki no kela kumu ino hookahi oka ona. Auwe ! Ka make e ! A pehea e pakele ai ? E hoopau loa ia ke kuai rama. E kapu ka mea make. Pela e paopao ia'i ke poo oka nahesa oke kiaha. Aole anei o Hawaii kekahi i eha i keia mea ? Aole anei i momau keiki makamae i keia mooni* hoawa ? Aole anei i poino kau mau makuahine ia ia ? Aole anei i hauk4i,£ kou mau kaoaka kiekie a naauao hoi, mahope o ko lakou pakaawili ia ana e ka nahesa kolo malu o ke kiaha l E paopao i kona pK>o. Mai ae aku ia ia e kolo malu maloko o na palena o ka aina nani o Hawaii ma keia hope aku.

E noonoo akahele ka poe hooponopono aupani i na haoa kupono e manalo ai keia kumu nui o ka poino me ka make iwaena o keia lahui kanaka.

Ua hana mua ia na omole aniani ma Enelani i ka makahiki 1858 ; aka, na ike ia ua hana mua ia ke aniani i omole e ka poe o Koma mamua loi aku, oia hbi ka makahiki A. D. 79.