Ka Lei Momi, Volume I, Number 19, 11 Kekemapa 1893 — OWA MAI LA KA NALU! O KE POO MAI NO O KE KEIKI! [ARTICLE]

OWA MAI LA KA NALU!

O KE POO MAI NO O KE KEIKI!

A Hanau mai la—he Pooko'i no ka "Hawaii Holomua.'' Mk. Lunahooponopono: Ma ka "Hawaii Holomu&" o kala 2 nei o k«ia mahina i halawai iho ai kou mea kakau me kekahi manuo pane mai ia oe nona ke poo manao "Ke Pookoi o Ka Lki Momi," a ma ka nanu aua i ua manao la, ua hoouiuopopo iho la kou mea kakau, ua pololei loa kau maka ihe o ka pahu aūa, a oia paha ke kumu o ku alala aua o ka waha, e uwe helu ana rae ke kuhilani aua i o a ia'iei —ia mea, aia mea. 0 na hoomanao aua a kou me'a kakau, uā hooknhuaia no ia inaluna iho o na waihona noonoo i uluHoa ae mai ka wa i kolioia ni ka Luiia Nui o ka •'Hawaii Kolomua"" ī hoa no ka Papa Alauui me na olelo hoopunipuni o ka hilahila ole imua 0 ka lahui e liiki ole ai ia lakou ke poina a hiki i keia munawa, a oiai hoi, ua kukuni paa ia ia mea iloko o~ka puuwai o ka lahui a hiki mai i keia mau la, aole loa e hiki ke holoiia ua inau kahakahana la iaa no e ]«we niai ka "Uolomua" a p«j ae imua oke akea me na hua nuwui- e like me ke poo oka nupepa i ke kulana o ka hilinai ana e puhi mau nei i kana o-le, penei: " Aheiahama Fernandez, Luna Nui a me Puuku, a he hoa uo ka Aha F.ukamalu oko Huwuii Paeaina mai 'Hawaii a Niihau," kne nku o Molokini ma. 'ua ike no kou mea kakau, o ke puhi aua o kekahi nea i kaua o-le nona ponoi iho, he 111uu kahoaka no ia o ka hoike ana mai i ke kulana o ke> kaaaka -īhe' pooko'i *ia no ke ake i kekuhi moeuhane palaualelo—a aul« hoi he pooko'i no ke kulaaa nnnu'io 0 ke pooka'i no ka ike i ka unaana, ka hoopiopio, ka hoounaun», a pelu aku, oia ke pooko'i i maopopo i ka luuahooponopono o ka "Holomua," aka, o ke pooko'i no ka hapai ana ue o kekahi mea iaia ilio maluua oke kahua o ke kaena no kona ike, aole .i ike keia luuuhooponopouo ia aao pooko'i. Aoie i ma-uao kou mea 'kakau e kualehelehe aku i ke kumu 1 loaa ai īaia kela tneā he hua no ka Aha K'ukaiualii, oiai, aole īio ka hilinaiia mai, aka, ma-

muli o kekahi hana i hiki ole i kou mea kakau ke hoike aku ua lawa au maanei, a no kahi wa aku. Me ka mahalo, POOKO'I. Honolulu, Dek. 4,1893. No ka Hewa Anei o ka Moiwaiaine 1 Hoopauia ai mai ka NoUo Moi ana no Hawaii Aloha ? (Hoomauia) Aka, ke olelo nei ka mea kakt.u manao ma ka aoao o ka poe kip vku Moi a hooknhuli aupuui: oka .uui o ka Kalakaua mau haua hewa ma na oiliana aupuni, a pela i onou ia aKu ai ka Moi Kalakaua i Kumukanawai liou, i.mea e kaohi mai ai iaia ma na hana-uhaai i ko ka luhui elala. He kumu hooiaio huua ia o ka pnfl-haole hoomakaulii i ka waihona dala o ka lahui, » me ke ake ana i na oiluuia aupuni. Penei e hiki ai ko hooiaioia ia hoomakaulii at.a i ko kq. lahui waihona dala, a me ke ake oihana o ka poe hoopau Kuioukanawai. I ka manawa i noho Kuliina Nui ai o Kipikona no ke Aupuni, uaao mau aku oia i ka Moi Kalakaua, e hoonalohia ia na haole mai ka noho hna ma na oihana aupuni, a e hoonohoia na kanaka Hawaii ma na oihana aupuni a pau o ke Aupuni, a e ae ana no na kanaka Hawaii i na uku makahiki emi mai niamua o na luna aupuni haole, a ao pu aku no hoi i ka hooponopono aupuni ana i ka Moi Kalakaua. Me ke knhikuhi pu aku-o ke Kuhina Kipikona, o na aupunui o ka honua, ua kooponoponoia ia mau aupuni e ka lahui ponoi iho no, aole na ka lahui e mai na aupuni e mai. No ia mau alukai ana a ke Kuhina Kipikona i ka Moi Kalakaua, ua ulu ka iloko o ka Moi Kalakaua o heh- o makui'kai honua, a uu hoi'ko ku Moi no ia mea, a ua iko kn Moi e like me ka ke Kuliimi Kipiko-.ia. Ma ia hope inai, uu nui na kanaka Hawaii i pii \u& na oihuna aupuni kiekie, m» keia mea., ua Jilo keia hana a ke Kuhina Kipikona i mea e moe ole ai ka noenoo o na haolo, na hapai koke lakou i Kunuiknn iwai hou a i ke kakauinoaia ana, na J*auoha puapuahuluia ka llaniuku J. L. Kaulukou e hele jnu nu huina alanui e kukala ni i ke kumukanowai. Mahope o kola niuuawa, ua hopu kokeia ke Kuhina Kipikona a hoopaaia nia ka hale ukana o Kuko opio, a huokauia ma ka moku kalepa lnw ukuna no Kaleponi a make innlailu. He hoike oiaio lu uo ka lili u ka Moi e hoopau i n ]j { ,olo m.ii

ka oihana aku, a mahope mai no o ia manawa, emoole, ua pii awiwi mai la na haole ma na oihana aupuui kiekie, o na kanaka liawaii,' olokaa ia aku la e like me ka pohaku, oia iho la ka hua i lona i ka poe hoomkaulii oihaua hoopiui kuuau' uawai. Aole e hiki ke oleloia, ua uewa ka Moi Kalakaua nia kona hooponopono aupuni ana, aole nae oia ke kumu ō kona onouia ana aku i kumukanawai hou, o kela ku.nu ae la » ■ i hoikeia. Ka hoomakaulii ana i ka waihona dala o ka lahui. Ua kipakuia ka Moiwuhine LiJiuokalaui inai kona noho moi aku, a hookaliuliia kona aupuni, kukuluia he Aupuni Kuikawa, he Peresidena ko poo o ia aupuni, o ka waihoua ilala o ka luhui nia ma ka lima o ka poe hoopau kumukanawai. E like me ia mnu hoakaka ana ua piha iho la ko lakou manao kahiko loa i hoopunana ai i o kikilo loa no ka hookahjuli aupuni. Ke hookele nei lakuu i ke aupuni i keia wa nia ke uno aupuni hoehaa, o ka waihona dala o ka leliulehu, ke kemo nei ko lakou li'nia a haawi a lioolilo e iike me ko lakou makemike, aole hoi me ka makemake ponoi o ka poe nona ia dala, oiai, ua akeakeaia ka noho ana o ka Ahaolelo Lahui e keia poe, a hiki olei ka lahui ke uoho a noonoo -no kahi e hooliloia ai ko lakou dala, o ka niea pono ke oleloia ma ia wahi, he poe powa keia. O ia mau kumu . ae la elua oleloia, oia na kumu i kipakuia &i ka Moiwahine Liliuokalani a hookahuliia ai kona aupuni, aole loa e hiki ke hiliuaiia ia mau kumu elua, he mau kumu uhiuhi wale no ia e hoonalo ana i ka hewa eleele a ka poe ake oihana aupuiji a ine ke dala o ka lahui, e like me kela olelo poina ole: "O ka puni elala, o ka mole ia o ko lakou hilna hewa awa." E nana ka lahui i keir, a e koho no lakou iho. Ma ka nupepa Ka Lei Momi, »na kela paio haliana iwaena o na haumaua o na Kula Nu* o Kaloponi a me Lōlana Sapnfoda, muluna o ke kumuhana, ka hooliui ia līawaii nie Amerika. Ua hoomaopopo ia malaila, ka noonoo e ia mamua aku o ka hoopauia ana o ka Moiwahine LUiuokalani mai ka noho Moi ana no a rae ka hookahuli aupr.ui a na haole. Ma ka palapala helu 74 a Mr. Kuhina Kiwiui i lioouna ni i ka 1 5 ( residena llai iaona, ma kokahi hapa o ia palapfala a e houheluiu peuei- '■() ku pnhipala no a'n i hnluliolu 'iuun ilm nei,

lie manawa pokole i hala ae nei ua hoounaia īnai Hawaii mai he kanalima la«mamua aku o ka hookahuli aupuni, maloko o laila i koi mai ai o KuhinaKiwini no ka hana naauao a me ku wiwo ole no ka hookahuli ana i ke Aupuni Moi a me ka hoopakele ana i ka poe ona waiwai." Ma ka lioomaopopo ana i ke ano nui o keia pālapala, ua maopopo loa, he kauaiima la okoa mamua aku o ke kakauinoa ana o ka Moiwahino Liliuokalani i ka Bila Loberi a me ka manao ana i kumukanuwai hou, ka maaaoia ana e hoopau i ke aupuni Moi o Hawuii, o ke alakai 0 ia hana hookahuli aupuni i kokua ai i na haoie hoomakaulii oihaua aupuni a me ka waihona dala o ka laliui, o Kiwini no ia Nolaila, e lilo ana na kumu hookaliuli aupuni a hoopau Moi a ka mea kakau o ka impepa Kuokoa me Paeaina i buiia i mea ole loa, ua'muke loa ia i kela mau mau la Kaokoa he kaualima i o kikilo loa. Ke ku mai la ka moolelo kamahao o luda Kumakaia, ua hooholo e no oia e inake kona Haku mumua o kona lawe aua i na apana dala he kanakolu, pela no ka poe hoopau Moi a hookahuli aupuni, ua hooholo e no lakou e hookahuli i ke aupuni moi a me ke kipaku ana i ka Moiwahine Liliuokalani mamua o ko lukou ike ana ua kakauinoa ka Moiwahine Liliuokalani i ka Bila KTanawai Loteri a me ka maaaoia aua i kumukanawai hou. Ua honiaioia keia mau naea e na palapala malu a Kuhina Kiwini i kona aupuni ka mea hiki ole i ka mea kakau manao o ke Kuokoa ine Paeaina 1 huiia ke upoi iho. 0 na poe naauao iloko o ka laliui Hawaii o lakou na kiule nana e kooholo no keia mea, ka hewa io o ka Moiwahine Liliuokulani no na kumu ahewa i hoikeia , a nie ka pouo o ku iMoiwuiiiue nia nu kuiiiu i hoakukuia. Nu kelu u mo keia e noonoo nona ih n mo ke ku iiiin, u uuna 1 na uono kuhuu kulai aupuni o keiu wu, aolo ma ka luli wale ana mn o ua hoonuiiiui manan nupepa. Ina e luli wale una ma o a maunei aole e nele nna ka hoea inai o na manuo koho kaulike e kipehi atia me na 01010 lo lepo pMapelu ma ko akea, lie muu liua ia uo na kumu lioahewa oiaio ole. E like nie na olelo liailiili i kn Haku maluna o ka laau kea, he hua ia no -ka ho* ahewa oiaio ole o na lueluio i ka Huku. O ka hoohuiaina maliopo o ke kipnkuia ana okaMoiwuhiue Liliuokuiani, i hoouna awiwi ia ai kola KomĪHina i Anicrika e hwnn no ka inukuleho nna no koknhi ponei hniki iwuona o ku

poo kaknikulii o ka nouo honkuhuli aupuni, amo ko nke «wa <> noho muluna o ku hooponopono nupuni kuloko. \ hooiaio uo koia Lnoa,.pont'i: Ua ako nui ia ka hoohuiaina o h«»lo koke in mon, ma ke :»iso kuiknln, i nien o komo tlute 010 nku ai nu kopna 0 llawaii i Amonka, aluila, o oh: auanoi na mnhiko o Ilnwnii 1 koln -2 kcm>(.A ukn kaulole hoolioihoi n ke Aupnni o Amcrika i hooholoni, ua īuk* nae lnkon ia upu imii. Peln nc> »-»c ka niaimo ann f. noi uku i ke Aupuni o Amonkh, eno mni v noho hoomnlu niiilunn o ko anpuni kniknwa eku uei. A o \\\\ hoononopono nuii n pau o k:> Aupuni Kuikawa, mnhilo n« ui <» ka poo hooknhuli aupmi. Akn, ua uolo 110 nae ma ia mnnao ana, pelu iho la ko kulana ī īkoiu mni ka la mui o ka liookahuli nupuii a hiki i keia wa, ahe īunu Jioiko oiaio lawa ia uka hihui o ku ai a nnna, a e hauwi ilio ni i nn mnnao knnalua kupono no ko kokua ana i na kumu houhewu a ka aoao hooleahuli aupuni e ahewa ana i kii Moiwnhine. No Ilawnii i ki-ui hi, no Ilawaii i ka Ia apopu, mo Hawaii a mau loa. MAN'i-KALANII'O. Koloa, Kauai.