Ka Lei Momi, Volume I, Number 19, 11 December 1893 — Page 2

Page PDF (428.55 KB)

This text was transcribed by:  Patty Mancini
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Lei Momi.

 

2                      HONOLULU, OAHU, POAKAHI, DEKEMABA 11, 1893,                                

 

HE MOOLELO KAAO

 

 

MONE TIKERO

 

 

KA

 

 

HOLOLIO I KA WA HOOILO

 

 

KA

 

 

UI MAALO I KE KUPULAU

 

 

A O KE

 

 

KEIKIALII HARE MATINE

 

 

KE

 

 

KIAHA OPAKA O NINEWA.

 

 

MOKUNA VIII.

 

Hohola na eheu o ka maluhia--Polio na manaolana--Hoi nele i ke Kula o Malama--Ka Aha Hulahula a ka Pua Lilia o Subieda--Ka paio hahana me na powa he nui--Ka limu hei ma ka hookani Gita--Owau ka hoa e like ai.

 

            I ke kani ana o ka hora umi o ua po la, ua malamaia ae la na @ealea hulahula a ke wili akau la hoi kela kane keia kane me kona kokoolua wahine, a ke nana aku ia lakou, pau pono na"ai a ka-onoono ia lakou." O ka wili akau ka kekahi a o ka hoi i ka hema ka kekahi. He maikai maoli no i ka ike a ka maka.

            Oiai no nae keia mau lealea e hele ana imua me ka maikai a i ke kani ana o ka hora 11, ua loheia aku la ke kani o kekahi pu puhi mai waena mai o ka ahakanaka, la manawa no i hoomanao ae ai o MoneTikero he hoailona keia no na enemi, nolaila, kauoha awiwi iho la oia i na nai@a e kuku ana e pee iho ma kahi pouliuli o ke Kakela.

            Aole i liuliu iho komo mai la ma ka puka pa nui he puulu kanaka i aahuia me na kapa loloa eleele, me na uhimaka omaomao ma ko lakou mau maka.

            Hele mai la lakou a ku mai la ma kahi mamao mai ka Ui maalo i ka wa Kupulau aku a me Igeboseda, a oili mai la mai waena mai o lakou kekahi kanaka a hele mai la e kamailio pu me ka kakou eueu;--

            "Aole anei makou e aeia mai e komo aku iloko o keia aha hulahula?"

            "Owai kou inoa, a mei hea mai oe?" wahi a Mone Tikero i ninau aku ai.

            "He mea makehewa ia u ka hoike ana aku i ko'u inoa ia oe oiai, aole o oe ko'u haku," wahi a ua kanaka la i pane mai ai.

            Ina pela e hoi aku oe i hope, a puka loa aku me kou poe kanaka ma kela puka pa a oukou i komo mai nei," wahi a Mone Tikero i pane aku ai.

            "Aole loa au e kuemi hope aku no hookahi iniha mai keia wahi aku, ma ke kauoha a kekahi mea e like me oe." a hemo ae la ka pahika ua a ua kanaka la me ka pane hou ana mai;--.

            "E hoomanao oe, e ka mea a'u e kapa aku nei he ilio meeau owau ka lima o ka Weli o na kuahiwi o Moroko, a na ko'u Alii i kauoha mai nei ia'u e kii i kona makemake maloko o na paia o keia hale a oia au--

            Mamua o ka pau pono ana o ua huaolelo a ua kana la i ka hoopukaia. ua kapoo aku la ka maka o ka pahikana a ka hapauea Igeboseta iloko o ka puuwai o ua kanaka la a hanu ae la oia i kona ah@ hope loa.

            Ia wa i lele makawalu mai ai ke koena o na kanaka o ua Weli la o na Kuahiwi o Moroko iluna o ka kakou koa a me Igeboseda me ka @ mau pahikaua e owaka ana, e oia no hoi ka manawa o Mone Tikero i puhi ae ai i kana uliii @ puni koke ae la ua poe o mokoko la i na naita he kanakolu kumamaono.

            I kela manawa i noke ia iho ai ua poe la i palukuluku ia a pau loa i ka waiho alala kukui ilalo o ka honua.

            A na keia haluku o na mea kaua i hoopioloke ae i na poe a pau oloko o ka luni hulahula, a ike nui mai la lakou i na Naita hoopakele e hoopuni ana i na powa.

            Ia wa i puka mai ai ke aliikou nui o na koa o ko Pua Lilia o Subieda me kona mau koa i hele a-- "Ohuohu Halemano i ka lau lehua, Kanu nona pua Kukaniloko," me kona manao o lakou pu kekahi e komo pu ana iloko ia hoouka kaua ana, aka, ia lakou i oili nui mai ai, aia hoi, e ku aku ana ka Ui maalo i ka wa Kupulau me Igeboseda a me kona mau kanaka hoi e ku lima ana, a ninau mai la,-- "E hiki ana anei ia makou ke haawi aku i na kokua ana ia oe."

            Ua pau na hana, a e hoi aku oukou e noho me ka maluhia aole hana i koe," wahi a Mone Tikero.

            Ia manawa i huli hoi kau ai ua poe koa la me ka himeni hele ana iloko oka rumi hulahula, a hookahakaha ae la hoi me ka lakou mau pahikaua imua o ka malamalama alohilohi o na kukui o ia po.

            A oiai lakou e hookahakaha ana me ka hiehie a e piha olioli ana hoi ke anaina, ua puka mai la o Mozunadime mailoko mai o kona rumi me na helehelena haikea, a e luhe ana hoi kona lauoho ma kona poohiwi, a puili ae la i ko@a makuakane me ka uwe ana.

            Ua hoopiha koke ia ke anaina me ka walohia i ka ike ana aku i ua Pua Lilia la e uwe ana me ke kaumaha nui ma ka a-i o kona makuakane, a he mea oaio, ua komo pu aku la na mea a pau iloko oke kaumaha ana me ia, no ka mea, ua maopopo iho la i ke anaina ke kumu o ia uwe ana o ua Pua Lilia la o Subieda.

            A i ka mao ana ae o ia mau ao hakumakuma maluna o ke anaina, ua ku mai la ua Pua Lilia la a pane mai la,--

            "E na hoa a pau i akoakoa mai i keia po, e hoomanao oukou, he po keia e owili ia ai ko kakou mau ola makamae iloko o ke koloka eleele o ka make--aka, e ole ka loaa ana mai ia kakou o kekani lima kokua manawlea, aia hoi ua hoopakele ia ae la kakou a pau. Nolaila, ma ko'u noonoo ana, ua mamao au e kauoha ia ko kakou puukaiahala me kona mau naita e komo mai iloko o keia rumi a e haawi makana ia aku lakou e ko'u luaui makuakane."
            Ia manawa i olowalu like mai ai ka leo o na mea a pau me ka me ke kokua ana mai i kana mau olelo, a ua hoouna ia aku la ka elele e kii i ka kou koa me kona mau kanaka.

            Ua nui ka mahalo o ke anaina kanaka i na naita o ka Ui ma alo i ka wa Kupulau, a o ka oi aku no paha o na puu haela loa o Kalahikiola a me Pili, oia hoi o Mone Tiker@ a me Igeboseda ka kapauea o luna o Hagara.

            Hele aku la lakou a ku lama iho la ma kahi he 6 kapaui paha mai kahi a ka Pua Lilia o Subieda e noho ana a me kena luaui makuakane a me ke anaina nui hanohano e noho ana, a ia wa i hapai like ai i ka lakou mau pahikaua i ke alo ma ke ano haawi aloha a hoihoi palanehe ae la ma ko lakou wahi.

            Ia wa i ku mai ai ka Moi me kana kaikamahine ka Pua Lilia o Subieda iluna, a pela no hoi me ke anaina holookoa o loko o ka rumi hookipa.

            Hele mai la ua Moi la, a haawi mai la i kona aloha lima akau i ka Ui maalo i ka wa Kupulau a pela pu no hoi me ka Pua Lilia.

            Alaila, kamaillio mai la ua Moi la imua o ka kakou koa,--

            "E ka Naita Mone Tikero, ka naita nona na helehelena maemae a'u i ike ai, Ke haawi aku nei au i ko'u mahalo kiekie no kau mau nana i keia po, ma kou hoopio ana i na hana puuwai eleele a na poe manao ino, i o'@oia he poe powa. Ua hoop@ kelemai oe ia'u a me ka'u kaikamahine, ka hua hookahi o ko'u puuhaka, ka mea hoi a'u i kapa ai. o ko'u Anelo kiai ia no na la elemakule. Aole hoi o maua wale no kau i hoopakele mai ai i kela po, aka, o ka'u mau milimili hanohano kekahi, a me ka anaina holookoa. Ano, ke ku nei au me da haawe ana i ka ale koikoi maluna o ko'u hokua nou a me kou poe, nolaila, ke kauoha aku nei au ia oe a me me kou poe naita e akoakoa mai i ka la aopop ma ka hora O, a e loaa aku na hookaa ana o ko'u aie ia oukou wakahi a pau. Aka mamua o kuu hookuu ana aku oe a me kou poe, e ae mai e hoomalu iki kou mau kanaka maloko nei, a e hele aku kou hanohano me a'u no ka nana ana i kau hana o keia po."

            Ua ae koke aku la o Mone Tikero, a hauoha aku la i kona mau kanaka e hoolu iho maluna o na noho.

            E like mo kana kauoha, pela ko laua mau kanaka i hoolohe mai ai, a haele aku la oia me Igeboseda a me aa Moi no ka naua ana i na kino make o na powa a me na poe i hopu pio ia a pela pu no hoi me ka Pua Lilia o Subieda.

Ia lakou i hiki aku ai iwaho, aia hoi, ike aku la lakou i na kino make e waiho alala kukui ana iluna o ka honua, e aili ae ana ke aho o kekahi poe, a o kekahi poe hoi, ua pau loa i ka lukuia. A e ku mai ana hoi na poe i haawi pio maoli mai.

            Ia wa hoi, alakai aku la o Mone Tikero i ka Moi a me kahi o ua kauaka ana i manao ai o ko lakou alakai ia, a kamailio iho la oia i ka Moi,--

            "E ke Alii maikai, o keia kanaka au e ike nei, oia ka mea mua loa i oili mai maiwaena mai o ka lehulehu o na poe au e ike mai la, na poe hoi a kakou olelo ae ai he poe limakoko a puuwai eleele. Ua hele mai la oia a halawai me a'u, a noi mai la ia'u ina paha e hiki ke aeia aku lakou e komo iloko ka rumi hulahula, a ua loihi no ka maua kamakamailio ana, a e ka mea ano nui wale no a'u i lohe aku ai i kona hooauka aua ae, oia keia; i kii mai nei au i kekahi mea i makemake nui ia e ko'u haku alii, ka Weli o na Kuahiwi o Moroko. A no ia mea, ua koho iho la au o keia ke alakai o nei poe kanaka, a me he mea la, eia iloko o ka poli o keia kanaka kekahi mea huna e ike lea maoli ai kakou i ka mole o ka hiki ana mai o keia poe limakoko.

            E @mi ilio ka ono o na makamaka a uwila hou aku i keia pule ae.