Ka Lei Momi, Volume I, Number 18, 4 December 1893 — Page 5
This text was transcribed by: | Jean Howard |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Lei Momi.
Honolulu, Oahu, Poakahi, Dekemaba 4, 1891
A e nui ana no hoi na mea huna e huaiia ae ana i ko akea a “maloo na iwi o Ilua i ka la” Ua oki ko makou manao maanei, a e kakali aku hoi kakou no ka hopena o kela hoopii oehaa wale.
-----------
O kekahi no hoi o na lono ano nui i hoomaopepoia iho mai waho mai, oia no ka lono e olelo ana aohe o Peresidena Kalivi’a na e kuemi hopo ana mai kana olelo hoohoio, i kakooia hoi e kona Aha Kuluna, e pili ana ia Hawaii nei, a e hookoia aku ana no ia kahua alakai ina no me ka ikaika holookoa o ia Aupuni e hanaia ai. Aohe kuleana o ka Ahaolelo ma ia mea, oiai aohe hana imua o ia aha: eia nae hoi, e hoike aku ana no ka Peresidena no kana i hana ai ma kela ninau, a aole no e ne e ana kona kakooia, e like no we kela kunawai sileva, a he looa kalaiaina maopopo no hoi oia. He mea ole na wauwau wale ana aku no.
--------------
Ua oiaio loa no hoi ko Amerika Huipuia kakooia e na Aupuni o Beritania Nui a me Farani, mamuli o ko laua hooia ana i ka mau loa o ko Hawaii nei kuokoa, a e hookoia mai ana no ia manao kakoo o ia mau Aupuni me ke kokua mai hoi o ka Emepaca o Iapana. Eia o Beritania Nui i ke kahua, pela no hoi me Iapana, a o Farani koe @ hoea mail. Nunui na leo o lakou nei ma ae e kalahea nei no ko lakou kue aku i ka hooleleia mai o na koa mai na mokukaua mai, a ke manao nei hoi makou he keke niho wale il ne no ka papai, a ke kueia mai, ua oki oe e holo awiwi ana iloko o ka lua poopoo. A ike iho no hoi kakou la!
Kau e no ka weli la i ka manao o kahi Loio Kuhina, iaia i hauopi ae ai imua o ka Ahaolelo Pi Gi i ka Poaha iho la, e olelo ana ua hooholo ka mana hooko me ka manaopaa loa e kue loa aku i na lele kaua ia mai o ke Aupuni, me ka nana ole mai hea mai la ia mau lele kaua ana mai Auwe, wikiwiki keia wahakani wahapalolo i ke kuha ae i ke koko o ka hoouka kana! I keia mau olelo paha a ua piha ike kanawai la, ua komo aku la ka weli i na aumokukaua, a ua naka huli o na koa. E ukahele nui na mokukuua, o “hoi nele i ke kula o Malama,” oiai, eia ka poi no ka mamua, ua kalahea e ae nei keia eu mikanele. Ma wale no i oi ua moewau olalau o keia mau la ihe la!
------------
No ke ano kakauha no o na poe pakahu ake oil ana, ua hookohu aku ka Luna Nui o ka Oihana Kinaiahlu i kekahi malihini i na hana o ia oihana i poo maluna o na p@e e ae a pau malalo iho ona, a ua lilo ia i mea e wahawhaia ai ia hana a ua Luna Nui nei. Nolaila, ua uumi iho la ka mauao o @ paahana kinaiahi a i ka la pau o ka malama i hala i ho la, ka la uhi ola, a ia wa lakou me ka kekahi i wa@ho like nui aku ai i ka hana. O kekahi kumu nana i hoowelawela loa ia lakou, oia no ka makemake o ua Luna Nui la e hoopau aku i kekahi Hawa i @ kamaaina i ka hana no kekahi malihini i ike ole ioa i na lawelawe e ana o ia oihana. O ka hana ana iho la ia a keikikane, hookahi ka waiho like ana i ka hana, a e hana aku hoi no keia mua koke iho o kakou.
-----------
Ke halawai ma nei no ka Ahakuka Pi Gi, pela no hoi me na aliikoa, a aohe manawa halawai ole, pau pu ke ao a me ka po. No ke akaka ole o ko lakou kulana, nolaila, hoohua no ka halawai mau, a malia ana paha ilaila ko lakou walu kanuaho ikiiki. Iloko uo o ko lakou halawai mau, pela no lakou i hoomakaukau mau ai i ko lakou kulana kaua, a ua nui na pu i hoolakoia mawaho ae o na koa em ke akaka ole o ka hopena o ia mau hana.
-----------------
Iloko no o neia mau la liuliu kaua, hoomalokoa nui ae no ka pule ana aku o na apokaka i ke Akua. Ma kela halawai makaainana, ua nui ae ko P.C. Keoni waha i ka olelo ae aia ka ke Akua me lakou, a ua kokua no hoi i ka lakou mau hana pakaha. Hoopunipuni no hoi ke alelo o ua opuhalakoa apokaka, a pehea la hoi i maopopo ai iaia ia mea o ke kokuaia mai. Huhewa ka pule lalau ana, oiai, na make ka iini nui o lakou, a he ole wale iho no koe o ko lakou hopena.
-------------
A e like no hoi me kela ae la, pela i hilahila ole ai oia ma kona manao ana, “O ka Lanakila, a i ole ia, o ka Make,” o na mea nui ia a lakou e noonoo ai. Ke kuhihewa ole makou, ina no e hana io ia mai ana, aole na opuhalakoa la @ ikeia ana aia kali: o ka hana, aka, e loaa aku ana oia iloko o kona poopoo ma kauhale. A no ka lanakila hoi, e like me kana i manao ai, aole me ia ia mea, no ka mea, ua hula oia mawaho ae o na poe i manao no ka loaa o ka lanakila mamuli o ka pono, aole hoi mamuli o ka aihue, ka pakahu a me ka limanui a limaikaiku aku paha.
---------------
Pela pu no aunei me ka Lunakanawai Kiekie, ka mea hoi i hoohaumia ae la i kana oihana mamuli o kona man@o kaulike ole, a ua nele loa hoi oia me na haawina o ka pono a me ke ka@like ma kana oihana. Ua ha@ala oia i ka oihana, e like no hoi me ke ano mau i ikoia nona, a ua makehewa ka hooma@ aku i ka hilinai ana iaia. A pela iho no hoi me kahi Hope Peresidena o na Pi Gi, ua lila kena ike kanawai i mea lapuwale loa mamuli o ka manao a@a ua oi aku oia i ko Amerika Huipuia poe loea. Ua kuha aku lakou ia Peresidena Kalivilana a me ke Aupuni o Amerika Huipuia, a no lakou aku ana hei ke kuhaia mai me he mau “uwala liilii no Kalepolepo.” A e hiki nui ole ae ai ia lakou ke ea nui hou ae na poo i una a nana pono mai.
=============
NA LONO NO HAWAII NEI.
Aohe no he mau lono ano nui loa e pili ana ia kakou nei i loaa mai ma ka Auseteralia o ka Poaono iho la mamua ae o na lono mua, a he mea maopopo loa no hoi eia no i ke Kuhina Amerika maanei na kauoha piha no ka Amerika Huipuia mea e hooko mai ai maanei. Ua olo ae ka piha hauoli o na poe hoohuiaina mainuli o ka lono ua kuee o Peresidena Kalivilana a me kona Aha Kuhina ma ka ninau Hawaii, a ua kuhi aku a kuhi mai, a pela wale aku, a mahope iho haule hou na papa auwae o lakou. Aohe o makou hilinai no keia lono ae la, no ka mea, o na hana no ia a na nupepa Amerika, he nui olelo wale.
Ua hoopuka ae o Kakina i kekahi manao loihi ma Amerika, o paio ana no i ka pono o ko lakou aoao pakaha wale, me he la e kuhi maoli aku ana no i ka hoepuuipuni o Peresidena Kalivalana, Kuhina Nui Geresehaina a me Komisina Balanna. A ua kokua aku o Kiwini i na manao la o Kakina, e like no hoi me ke ano mau o ka lakou mau kalahea ana. Ua lilo ia mau kuhi ana a Kakina i mea a manaoia ai @a Wasinetona o haawi mai iaia i kona palapala huli hoi mai, a o ke ano o ia, he kipaku maopopo iaia mai kona noho aku ilaila ma kona ano Elele Kuhina no Hawaii noi. Ua manaoia nao, ina paha ho okea aku ke kumuhana, aole la hoi o keia, a ma kekahi aina okoa aku paha, ina la na hookoia ke kipaku iaia. Aina paha e hookoia ana ia manao, h e mea paha ia no ia lahui o olowalu mai ai i ka hana kapakahi, me ka ao ole ia o kekahi mea e pale mona iho, oiai, ua oleloia ua pale ae o Kakina i kona aoao ma ke ano pilikino, a aole hoi ma kona kulana pili oihana.
O na hailiili no na mea nui wale o nokeia nei, a pula no hoi me na hoopunipuni ana, a na lilo hoi ia i mau mea waiwai ale. Eia nae hoi, hookahi no mea i maopopo lo@, oia hoi, e hooko aku ana no o Amerika Iluipuia i kona kahua alakai, a aohe hoi hope ana, a na ka Elele Kuhina Nui hoi maanei e hooko ao ma kona noho i ko kauoha a kona Aupuni. Ua like ole a ua mahae no hoi na manao ma ia Aupuni, mai ko ka lehulehu a me ko na nupepa, aole nae ia he mea e loli ae ai o ke kahua alakai. Aohe o Peresidena Kalivilana i hopo iho no ua hopena e hoea mai ana, ina no pahe e hoopii lunanui ia ana oia no ia mea, aka, ua lilo na olelo luaiele ano ole i mea waiwai ole ma keia ninau, a he hookahi no nae mea maopopo loa, e ko ana no ka i@ni nui o ka lahui, a aohe waikahe nui nana e hoolana a hoopahua aku i ka olelo hooholo a ke kalaiaina loea a manaopaa. Nolaila, aohe no i loli ae ke kulana; o ke kulana mua no i na la i hala ae, oia no ko keia wa, oia aku ana no hoi ko keia mua koke iho, a oia aku ana no a hiki wale i ka manawa eliookoia ai, a aohe o kakou hopohopo ana.
==================
KUPAIANAIIA na poe Puliki i o kakou nei. Oiai hoi ua hoo@ nao nui ae nei i ko lakou la kuokoa, eia @ae lakou ke hoao nei e hehiku’i ko kakou. He hoike ole loa keia no ka maikai i hanaia aku ia lakou, ma ka lawe ia ana mai ia nei ma ko keia Aupuni lilo, a no ka aina hoi kekahi i manawaleaia aku, kahi hoi o ia hale hui o lakou e ku nei.
==============
PAKELA oi aku no hoi ko Loio Kuhina Kamika, ka loea i lehia ma ka ike kanawai, ma ka hoahewa ana ia kapena Stott o ka Miowera, he mau pule liu wale i hala aenei, iloko o kekahi halawai ana o ko lakou ahaolelo. Pau e no ia ia nei ka hewa o ua kapena la uo ka ili ana o ka moku, a oia aku la ka oi ma ka ike hooholomoku. Mahaoi no hoi keia wahi welo koalaaia, ia ia nei no ka ahewa e me ka nieniele mua ole ia. Ua oi aku oia mamua n@ o kela Aha Nieniele, i malamaiu ai mahope mai, oiai, na ua wini la ka pahua mua e make ai o ke kanaka me ka hookolokolo ole ia. Aole no ia he ano hou ona, oia okoa no, aohe hoohewahewa ana, he haawina no na welo o ko lakou auna like. Ua wini io ia no ka hoi ! Pololei!!
=====================
AOHE a makou ahewa i ka luna nui a puuku o ka “Hawaii Holomua.” Aka, he manaolana ko makou e hiki ana la iaia ke hoomaikeike wale mai no ia makou a me na poe hookaa auhau i ke kulana io o ka waihona dala alanui o keia apana. Na ke Kuhina Waiwai i hoike ae imua o ka Ahaolele Pi Gi, a
-------
(Nana koena ma ka aoao 8.)