Ka Lei Momi, Volume I, Number 17, 27 November 1893 — Page 2

Page PDF (410.30 KB)

This text was transcribed by:  Chris Soares
This work is dedicated to:  Grandpa Chang

Ka Lei Momi.

 

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, NOVEMBA 27, 1893

 

KE  ALA  NOHEA

 

Mikai ka uka o Kilohana,

Uluwehi i ka pua lehua,

Elua wale no opua i ke kai,

I ke ehu liilii a ka ua noe.

 

Hui

 

       Auhea oe e ke onaona

       Kahiko ia  ka ua naula,

       Kilipohe i ka luua o Lanihuli,

       Ke ala nohea o Mai olaulii.

 

He liilii pua Hinahina oe,

Pophe malie i ka wai.

Ilaila li'a ka manao

I ka nihi a ke ahe Waikoloa

 

Ke nihi ae la ka ua i na pali,

E hoolai me lia i ka wao,

Me ke onaoua pua Mokihana,

Kahiko i ka pol@ o ke aloha.

 

Carnation.

 

Mai poina ia Pua Pikaka.

HE MOOLELO KAAO

 

MONE TIKERO

KA

HOLOLIO I KA WA HOOLO

KA

UI MAALO I KE KUPULAU

A O KE

KEIKIALII HARE MATINE

KE

KIAHA OPAKA O NINEWA.

 

MOKUNA VIII.

 

Hohola na eheu o ka maluhia--

Poho na manaolana--Hoi

nele i ke Kula o Malama--

Ka Aha Hulahula a ka Pua

Lilia o Subieda--Ka paio

hahana me na powa he nui

--Ka lima hei ma ka hookani Gita

--Owau ka hoa e like ai.

 

       Ma ka mokuna i hala e na makamaka heluhelu i ike ai kakou i na hana weliweli i weliweliia maloko o ka hotele a Mone Tikero e noho ana me kona mau hoa o na kuahiwi o Hagara, ka hotele hoi i maa i ka muimuia ia e na poe i piha ko lakou mau puuwai me na hana omokoko a puuwai eleele no hoi, a me ka paa pio ana o na koa o Hare Ma'ine a me ua Keikialii @a no hoi, a me kona hookuu lanakila ia ana e kona enemi.

       A ua hoi aku ua keikialii la @e na manao o ka hilahila iloko o na i huipuia hoi me ka inaina no kona hotele i noho ai.  A e ike aku ai a no kakou i kekahi o kana mau hana lapuwale hou ma keia mua iho.

       Nolaila, e na makamaka heluhelu, ua hohola iho la ka maluhia ia po a hiki wale no i na hora o ke ao, a na na kukuna olinolino o ka la i hoala ae i na mea a pau mai ko lakou wahi moe ae.

       Mahope iho o ka hora 8 o ke kakahiaka, ua ike ia aku la na elele o ke aloalii @ kukala hele ana ma na alanui, e i ana.

       "E malama ia ana he aha hulahula i ka hapalua o ka hora 7 maloko o kekahi o na keena hookipa nui o ka Halealii, a ua konoia na mea a pau e hele ae ma ia aha lealea e haawi ia ana e ka Moiwahine o na Pua Lilia Subieda.',

       I ka wa i lohe ai ka kakou hiwahiwa i keia leo kukala a na elele, ua komo koke aku la oia i ka rumi o kona hoaloha a hoike aku i keia nuhou hauoli, a oia ka kona hoaloa i pane mai ai imua ona me keia mau olelo o ka hauoli, i ka olelo ana.

       "O ka'u no ia i haupu mua ai i kela mau la aku nei, a eia ka e hooko io ia ana no.  E hoike hou aku nae au ia oe e kuu hoaloha, ma ka hooike a na kahoaka lani ia'u i ka po nei, aia he hana weliwile e hoea mai ana i ka wa e malamaia ana o ia lealea.  He hookahe koko welweli!  Auwe, aohe lua e loaa ai!  E ho@a mai ana he poe limakoko iloko o ia aha hulahula e kaili aku i ka Pua Lilia o Subieda, aka, e kuu hoaloha, aia maluna ou na hilinai ana no ke ola o kela anaina kanaka nui a me ka mea i haule i ke aloha nou. Ke hoomaopopo mai la anei oe i keia mau olelo a'u?"

       Me ka puuwai o ke kanaka koa a wiwo ole no hoi, pane aku la ua Mone Tikero la--

       "Ke hoomaopopo nei au i na mea a pau au e hoike mai la, a ke manao nei au he mea pono e hoike koke ia aku ka lohe imua o ua Pua Lilia la no ka haawi ana mai i ka maluhia o ka halealii i keia po ma ka poho o ko kakou mau lima."

       "Ua pono," wahi Igeboseda i pane mai ai, "oia wale no ka hana hiki ia kakou ke lawelawe koke mamua o ka @hi ana mai o na hora o ka po."

       Alaila, huli koke ae la ua hapauea la ma kona pakaukau a kakau awiwi iho la i kekahi palapala ua ka pua lilia o Subieda, a maloko oia palapala e noi aku ana i ka oluolu o ka pua lilia e haawi mai i ka mana o ka malama ana i ka maluhia o ka halealii ia Mone Tikero ia po a me kona mau kanaka, a ua hoike pu ia aku no hoi na kahoaka e hiki mai ana ia po e like me ka hoike a na kahoaka lani ma o na Anela la.

       I ka hoea ana aku o ua palapala la imua o ua Moiwahine la o na pua, ua heluhelu iho la oia me ka awiwi a hiki i ka panina hope, alaila, huli mai la oia a kamai@o waha m@@ la imua o ka mea nana i lawe @ku ka  palapala i ka i ana,--

       "E hoi aku e a hoike imua o kou haku, ua ae ke kaikamahialii Mozunadine i na hookauwa ana a ka Ui maalo i ka wa kupulau, a nona au o aie nui nei no keia lono ano nui ana i hoouna mai nei, ka mea hoi a'u i moeuhane mua ole ai e hoea mai ana ia mau hana weliweli e hoopino i ke ola o ka lehulehu a me a'u nei hoi."

       Kunou aku la ka elele a hoi aku la imua o kona mau haku, a hoike aku la i na mea a pau a ka Pua Lilia i kamailio mai ai.

       Ua lilo iho la ia he mea hauoli no ua mau kupueu la o loko o na ululaau, a kani iho la ka laua aka me ka hoopuka pu ana ae o ua Igeboseda la i keia mau olelo a kela kana Noeau nui wale,--

       "He wa ko na mea a pau,

       He wa e uwe ai, he wa e akaaka ai,

       He wa e kaumaha ai, a he wa e hauoli ai."

       Ia manawa no i kauoha ae ai o Igeboseda ia lakou:

       "E hoolohe mai e na keiki o luna o na kuahiwi o Hagara, e maliu mai hoi i ka lei kauoha a ko oukou haku.  I keia po o hooko aku ai oukou i kekahi hana nui e kaulana ai ko oukou mau inoa a kau aku i ka oukou mau mamo a hala loa aku i ka oukou mau pua, oia hoi, e hoao ana oukou ma na ano a pau e hoopakele i ke ola o kekahi anaina kanaka nui a me ka pua Lilia o Subieda mai na lima pakaha mai o na poe powa.  Nolaila, i ka wa e lohe ai oukou i ke kani o kekahi ulili, e hoomanao oukou ua kokoke mai ka wa e inu ai ka maka o ka oukou mau pahikaua i ke koko o ko oukou mau enemi.

       Nolaila, e na keiki e hele e hooluolu ia oukou iho a hiki mai ia manawa, alaila, haele aku kakou no kahi o ka hana.

       Ia lakou e hoi ana no ko lakou mau keena pak@hi iho, ua noho iho o Mone Tikero me Igeboseda me ka noonoo nui ana i ka laua mea e hoolala ai no na mea e hoohana ai ia po.

       He oiaio ua hoolilo nui lana i ka hapanui o ko laua manawa ma ka hoolala ana i ka laua ka hua hana, a ua hooholo laua i 20 mau naita e kiai ai ma ka puka komo o ka halealii, a e hoonohonoho kauliilii ia ma na pua aniani kekahi poe, a ma na puka pa kekahi o ka pa alii.

       I ka wa i uhi mai ai na eheii o ka po, mamua ae hoi o ka hora7, ua akoakoa ae la na poe ihupani la o na kuahiwi o Hagara ma kahi i kauoha ia ai ia lakou, aia hoi ko keena hookipa nui o ka halealii ua piha i na poe hanohano o ka aina a me na kaukaualii, a aia hoi ka Moiwahine o ka Nani ke noho la iluna o kana noho me ka haka pono ana o kona mau maka maluna o ke anaina kanaka, e ake ana paha o ka iko lihi aku i na hiona o ke aloha, aka he ole nae ka maalo ao.

       Aka, he mau minute wale no nae ia ana i noho ai me ke ake ana e ike kumaka i ka nani o Aipo, aia hoi komo ana o Mone Tikero iloko e ka rumi me kana pahikaua e lewalewa ana ma kona aoao.

       Iloko o ia wa i ku ae ai ke anaina iluna a pela pu hoi me ka Pua Lilia o Subieda, a huro ae la me ka piha hauoli, a o ka oi loa aku no paha o Eozunadima, no ka mea, aia mau kona maka maluna o ua Ui maalo la a hiki wale no i kona noho ana iluna o ka noho i hookaawale ia nona.

       A oiai na lealea e malamaia ana, a ua kokoke paha i ka hora Umi o ia po, ua ku ae la o Mone Tikero iluna a noi aku la i ka oluolu o ke aliiwahine e hookuu mai iaia, a oia ka ua Nani la i pane mai ai.

       "Aole e hiki ia'u ke noho i keia mau hora o ka po, no ka mea, he olelo hoohiki ka'u i hoopuka ai, a maluna o ia olelo hoohiki au e hele nei o hooko me ka'u pohikaua punahele, a nolaila, e kala mai ia'u e ka Moiwahine o na Pua Lilia o Subieda, aia a pau kau hooko ana ia olelo hoohiki a'u' alaila, hoi hou mai ana au @ hooko i kou makemake."

       "Ua pono kau olelo," wahi a ka luaui o ua pua lilia la i pane mai ai. "He mea pono i ke ka naka koa e hooko i kana mea i hoopuka ai, oiai, he mea mau ia ia lakou.  E hele, a na ke Akua e kokua mai ia oe."

       Eia hou mai no a uwila hou aku i keia pule ae, no ka mea, haalele aku makou e makaukau ana e hele, a hoi e mai hoi makou i ke ahiahi nei e ulele i ka kakou milimili.

       (Uumi malie iho pela.)

 

       Eia ke hoomaamaa nui nei na poe paani kinipopo wawae, a i ka Poaha iho e uniki ai kahi mau hui.

 

       Ke ne@ nei @a hoomaemae hou ana i ke kiapa hao J. C. Puluka imua, ma ka uwapo makai iho o Ulakohoo, @ u@ paa ae kona kia waena a me ka aoao i poino ai i ka ino iaia i holo mai ai.