Ka Lei Momi, Volume I, Number 14, 6 November 1893 — Page 1

Page PDF (369.18 KB)

This text was transcribed by:  Dawn Oshima
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Lei Momi.

E MAU KOU OLINO ANA.

BUKE 1

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, NOVEMABA 6, 1893.

HELU 14

 

PUA PIKAKE NO HOME ALOHA.

A ka lai au a o Home Aloha

Ike i ka nani o ka pua Pikake

Ke koii-koi i ke kiaha gula

I ka mea hookomo po-ke pua

Manao hoi au na’u a e lei

Kaohi ia mai e ka hoohiki

Hoohiki ka’u a he olelo paa

He hoom@ewaa hoi i ko’u laki

Aole uo au a i nele loa

Ua ike no ia hana noeau

O oe a owau nalo ia mea

I kolu i na Mana Lani Kiekie

Ua kohu pono oe me mi nei

No ka Home Kakela uluwehiwehi

Wehiwehi Ihilani i ka nui manu

I ka hauwalaau i ke telepona

Onaona na maka o kuu aloha

I ka hoope ia e ke kehau

Eia me a’u kou aloha

Ua sila paa ia i kuu puuwai

O ka leo kauoha a kuu aloha

O ka’u ia la e pulana nei

“Ua noa ko kino na’u hookahi

Aole na ka nui manu o ka uka”

E ola hoi oe a mau loa

Akau i ke ao malamalama

  Haina k@ lei i puana ia

  Kuu Pua Pikake poina ole.

WAIMANALO BOY.

 

KA HUAKAI MAKAIKAI A

Kauka Talamage

I KA

AINA HOANO.

 

            O keia leo kanikau i pu-a mai mai ko lakou kahua hoomoana mai, no ko laua mau hoaaloha ponoi no ia mamuli no ia o ka loohia ana o kekahi o lakou i ka poino mao ka haule ana iloko o kekahi lua wai ole i hihi ia ka waha e ka nahelehele, nona ka hohonu he 138 kapuai, a ua make no oia me ka hiki ole ke hapai hou ole in mai kona kino lepo, ua waiho malie ia aku la no ma’aila no na kau a me na wa a hiki i ka la hookolokolo hope loa o na uhane a pau.

            O ka mea i hala aku la i ka make, he kanaka Tsamaela ia ma ka hanau ana, e nohe ana ma ke kulanakauhalo o Iopa, a oia ka mea mua loa i hahai mahope o na kapuai o Kauka Talamega mai Iopa mai, a he wahi kino poupou kona, a i kona make ana, ua piha iaia na makahiki he kanahakumamakolu.

            He pilipaa loa ke aloha o ke kauka iaia ne kona haahaa a me kona hoomanawanui, a he mea kokua nui hoi iaia ma ko kamakamailio ana me na kamaaina o ka aina, a oia ka ua kauka la i i ae ai:

            “E Generaia Wedena, nani ka walohla o kuu naau no keia pihe kanikau a’u e lohe nei, ke manao io loa nei au, ua haalele mai paha kekahi o kakou i keia ola aua, a i ole he powa paha ua hoea ae nei paha ma ko kakou kahua,—e awiwi kaua a hoea aku.”

            “Pela io paha, akahi ka mea kaumaha kui wale ina ua make io kekahi o kakou. Aka, aole ia wahi.” Wahi a Generala Wedena i panai mai ai me ka Laahaa i kona kokoolua.

            Hoauau aku la laua i ka hele ana a hiki aku la laua iwaena o ko laua mau hoaaloha i na hora o ke ahiahi poeleele, a hui pu ae la lakeu a pau me ka hauoli mai o a o, a kuu iho ka nae, ua ninau koke ae la no o Kauka Talamega i ke kumu o ko lakou kanikau nui ana, a ua hoike koke ia mai la no me ka maopopo lea mai ka mua a ka hope e like me ia i hoike mua ia ae nei.

            I ka lohe ana o ua kauka la ia mau mea, ua kulou koke iho la kona poo ilalo, a kulu iho la no hoi kona mau waimaka.

            I ka mao iki ana ae o na haawina poluluhi o ke alaha iloko ona, ua ea ae la kona poo iluna, a au ae la kona mau maka maluaa o kona mau hoahele a pane ae la me ka walohia nui:

            “O kuu hoaloha makamua loa ma keia aina malihini, ua haalele mai ka oia ia’u! Kuu kokua hoi ma ka mea pohihihi o na olelo malihini ma keia aina kamahao, ua hala aku nei ka oe i ke ala mau o na mea hanu a pau! O ko kakou au aku no hoi ia i ke kai loa, no na wahi a pau a ia makamaka hoomanawanui ai ma na aina o Asia Uuku, na mokupuni o ke Kai Waenahonna a hala loa aku i ka aina o Italia, a eia ka ua kii e ia mai la no ka oe e ka elele o ka make a waiho ana na iwi i ka nahele! E hoomaikai ia o Iehova o na kaua, ka mea e noho la iwaena o na Kerabima! Nou ke ao nei a me kona mea i piha ai, o oe ke pepehi a o oe no ke hoola, e hoomaikai ia kona inoa.”

            I keia manawa a ua kauka nei no ko lakou hoaaloha i hala e aku, ua hooi loa ia ae la ka hiolo makawalu ana mai o na waimaka mai kela a me keia mea pakahi o lakou.

            “He mea pono ole loa ka waiho wale ana i kona kino me he holoholona la, aka e hoomanawanui kakou a ao ae keia po, alaila e kii aku ana kakou i kona kino lepo o e huki mai mai ka lua mai, a e kanu kakou me ka hoomaikai ana i ke Akua.”

            Uo holo like ae la no ia mau noonoo ana pela, a hoolai malie nui iho la lakou me ka maluhia a me ka mau no o ke kuikahi maluna o lakou.

            I ka maha iki ana ae o keia mau hiohiona maluna o lakou, ua hoolale koke ia ne la no ko lakou paina ahiahi, a emoole no hoi, aia lakou a pau ke nonoho poai la ma ko lakou papaaina, a noa ae la kanawai o ka lani, ua hahao ae la ko waho ia loko a hiki wale no i ka pohu ana aku la o loko.

            He mau minute i aui ae o ka hora eiwa o ia po a ka ehaeha i ike ia, ua malamaia he anaina hoomanao i ke Akua e like me ko lakou maa mau, a i ka hookuu ana ae, ua haule aku la kela a me keia o lakou e hiamoe, a aia no ka palena o ke ao.  (Aole i pau.)

 

            Ua waiho aku o Uilama Poka Lunakanawai Apana, ia oihana a ua wehe ae nei i keena oihana loio nona ma alanui Kaahumanu, mamuli no hoi o ka nui o na hana e hooponopono ai no hai. Ma ka Mariposa oia i huli hoi mai ai mai kana huakai aku nei i Amerika.

            Ma ka po Poakolu i hala ua hou malu ia iho la o Kamaunu i ka pahi e kekahi haolo a moku ka lima, ua kahea koke o Kamaunu i kokua a na laua i palukuluku iho ua haole a eha a lawe ia ana e hoopaa i ka halewai e ka makai, Ma K@pohoni aenei keiamau hana.

 

Hoike Make no Okatoba.

 

            He 52 ka heluna o na make o Honolulu nei iloko o ka malama i hala iho la, he 36 kane a he 16 wahine. Ma ka helu lahui, he 24 Hawaii, he 9 Pake, he 5 Pukiki, he 5 Iapana, he 3 Amerika a he 5 o na lahui e ae. O na opio ka oi o na make, he 14 malalo o 1 makahiki, a he eono mawaena o 1 a me 5 makahiki, e like no hoi me ke ano mau. He 1 malalo o 20 makahiki, 7 malalo o 30, 6 malalo o 40, 5 malalo o 50 a me 60 pakahi, a he 4 pakahi malalo a maluna aku o 70 maluna aku o 70 makahiki. Ma ka hoohalike malama ana no elima makahiki, he 46 i 1889, 40 i ka 1890, 49 i 1 891, 51 i 1891, 51 i 1892, a he 52 i keia iho la ne hoi.

 

            Ua halawai ae na makai kinaiahi i hoopauia i ka Poakolu i hala, a ua mahele nui i ko lakou loaa ma ka $19.50 pakahi. Ea, ua nui ia he ola ia no neia mau la hune. Aele ka i pau, a e mahele hou aku ana no.

            Mawaena o ke ahiahi La Pule a me ka wanaao Poakahi o ka pule i bala aku, ua komo ae he kolohe iloko o ka Luakini Enelani o Sana Anaru, a ua pau aku ka waina o ka Ahaaina a ka Haku i ka aihueia. Inu mua ne ua kolohe la a pau ia, lawe okoa ne i ka omole ie holeokoa.

            Ua hopuia kekahi wahine kanaka o Marie Hose ka inoa, ne ke kumu he haalele kane ma ka Poaha nei, a ua hoau@oe ae oia iloko o ka hotele makamaka ole o Hikikoki ia po. He uluhua paha i ka noho pu me ke kane mare, aia ne a he mea hou ae.

            He elua mau ohua o ka Waraimoo i loaa i ka wai hoomalule kino i ka Poalua nei a ao ae ka ka Poakolu, a i ko laua wa i iho ai i kai o ka uwapo e holo ana ka moku, nolaila ua hai koke iho la laua i ka waapa a hoe ia aku ia no ka moku.

            He mea kakau ko ke Kuekoa e puoho mai nei me kana mau wahi maunu ekaeka pokaokao e ka anee haole ana, aka, e hookuu aku ana makou ia oe e naku ae pela a hiki i ka pahu hopu e kou makemake; alaila e ike iho no auanei oe ua mau wahi opio la o KA LEI MOMI, he iki ulu ia i Kanekina, nana e kaa ke ka hua loa.