Ka Lei Momi, Volume I, Number 13, 30 ʻOkakopa 1893 — Page 8
This text was transcribed by: | Toni Ka'a'a |
This work is dedicated to: | Makuahine, Esther Kalino (Kauaulalena) Campbell |
Ka Lei Momi.
8 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, OKATOBA 30, 1893,
MOKU "@OLNA"
He Umikumamalima na la Holo mai Kapalakiko mai.
Ma ke kakahiaka Poakolu i hala, hora 10, ua hookomo mai la ka moku heihei Amerika Tolna iloko nei o Kou me ka hae Amerika e wela ana ma kona kia a me na kahanahana hae o ka hui heihei moku o Kapalakiko, oiai, o keia moku noloko o ia hui.
Ua kau awiwi iho la ko makou mea kakau ma ka waapa a holo aku la no luna o ua wehi moku nei a halawai pu aku la oia me kekahi wahine opio ma ke alapii o ka moku, ka mea hoi ana i manao ai he kaikuahine no ke kapena. Me na minoaka ana maluna o na helehelena o ko makou mea kakau i wehe ae ai oia i kona papale a kunou hoomaikai aku la imua o ua lede opio la, oiai oia e ku mai ana me kona mau nanaina hiehie, e kau ana hoi ma kona poo he papale kapu o na poe heihei moku.
Alaila, me ke kulana maloeloe i pane aku ai ko makou mea kakau: "E oluolu ia anei e ike aku au i ke kapena?
"Owau no ke kapena," wahi a ua lede opio la i pane mai ai me ka awiwi a me ka leo olu waipahe. Unuhi koke ae la ko makou mea kakau i kona palapala hookohu a haawi aku la i ke kapena wahine opio, a lalau mai la me ka pane pu ana mai:
"He umikumamalima o makou la holo mai Kapalakiko mai, aka aole he makani maikai e holopono ai. Ina aole he pohu lai o ka makani ina ua ku kahiko ma i makou, no ka maea he moku holo keia, e nana oe, ma na ano a pau he holo maoli no oia ma na kapakai o ka Pakipika. O ka hapanui o ka manawa e holo ana oia ma ka ewalu mile i ka hora, aka ina e loaa i kekahi makani ikaika e mahae pu ia no na ale kawahawaha e ia a hiki i ka umikumamalima mile. Aia ke kauna ilalo o kona keena, makemake anei oie e ike iaia?"
"Ke oluolu oe," wahi a ka pane. I kela manawa i hoolauna ia aku ka mea kakau me ke kauna, a mahope o kekahi mau kukai olelo ana, ua lawe ia aku la oia e hoomakaikai ma na keena nani o ua moku la.
O loko o ka moku he nani a maikai maoli no, alohilohi na mea hoonani o na keena a pau. Aia maloko o ka rumi kapena, elua mau pahu aniani ku i piha me na buke o na ano like ole. He paikii no keia kauna ma na wahi a pau e kipa ai e waiho mai ana kekahi mau kii o kela a me keia ano.
O keia Kauna no ka mea nona ka moku, a o kana wahine no ke ke kapena. A na ka wahine no e kakauinoa na palapala a pau e pili ana i ka moku. O ke kumu o keia, oiai, i Amerika kahi i kapiliia ai ka moku, a ke lawe nei oia i ka hae Amerika. O ke Kauna he kanaka e oia, aole no Amerika Huipuia, a ua papa loa ia ka lilo ana o kekahi poe okoa ae i kapena no ka moku Amerika. A oiai he Amerika ka wahine, nolaila ua hoolilo koke ia oia i kapena.
O kona loa he 97 kapuai, laula 24 kapuai, hohonu 10 kapuai, kona mau tona 78.61
He kanaka opiopio loa keia Kauna he 27 wale no makahiki a o kana wahine he opiopio loa ae oia me kona ui kaili puuwai. He aliikoa oia noloko o ka pualikaua Auseturia, a hookohu kona o ke kulana lutanela ekahi no puali Husa, kekahi o na pualikaua o ka imeperiala. O kona makuakane, he puuku na ka Emeperia Farang Iosepha (Wilehelena I), oiai kona makuahine hanauna he wahine o ke kulana kiekie a hanohano iloko o ka pohai o ka Emeperesa Elikapeka.
Ua hui mua o Kauna Tolna me keia lede opio ma Parisa i ka wa o ka hoikeike nui o Parisa, 1889. Elua makahiki mahope mai ua mareia laua ma Nu Ioka. O Eila Haggen ka inoa ponoi o ka wahine. Ke lawe nei keia moku heihei ia eha mau luina.
He 16 poe Pake puhi opiuma a ka mokuahi Kalaudina i halihali mai ai mai Wailuku mai, i ke kakahiaka nui Sabati nei, a ua lawe loa ia aku e hoopaa ma Kawa.
Aole o Kuhina Willis o Amerika Huipuia i hoea mai ma ka Mariposa. Ua lonoia ae oiai oia e liuliu ana no ka holo mai, ua waeaia mai oia mai Wasinetona, no kekahi mau ao hou iaia. Me he la i ka Poaono ae oia e pae mai ai ma ka mokuahi Auseteralia, a iaia na mea hou no kakou.
Ma ka Mariposa i hoea mai ai o Kapena Metekapa me elua kanaka lua, me na lako hana a pau, no ka hoao ana e hoohemo i ka Miowera. Makua na palaka huki, mai ka hao kila a ka laau maoli, a me na owili kaula kahi, a na kekahi hui panihakahaka o Ladana o lakou i hoouna mai.
Ua hele ke kahua o ka Hotele Hawaii a "le-i Kohala i ka nuku na kanaka," ma kekahi aha mele hoolaulea a ka Puali Puhiohe Lahui i ka po Poalima iho la. He ona mau ia no ia puali, a o ka ai ana ia o ka ia maikai, he one ia a he mikololohua maoli no. Aohe wa e nole ai o ka piha ia, o ka lohe wale ia ae no ka mea nui.
Ua loaa ka Pake kipu olalo o Ewa i Honokaa, Hamakua, a eia ke paa nei i Kalakaua Hale. A mamuli o kana hoike, he elua ona mau hoa Pake i koe ma ia hana, ua hoouna ia aku iialo o Ewa i ke ahiahi nei he poe makai malalo o Kapena Lasena, me na lako kaua. Aia i Honolulu ua mau Pale la, a ua manao wale ia o kue mai na Pake o laila, nolaila keia hele e no me ka makaukau. I keia kakahiaka i laweia mai ai ma ke kaa ahi no ka halewai a ke paa mai nei.
KELA ME KEIA
He 23 ka nui o na hihia karaima a ke kiure Hawaii o keia kau a me 7 hihia Kiwila.
He $25,000 ma ke gula ka i loaa mai nei i ka hale oihana banako o Bihopa Ma ma ka Mariposa.
Maluna o ka moku heihei Tolona ko makou mai keiki oniu hua kepau kahi i hookuu ai i ko lakou mau leo nanahe me ka lakou violaumi i ka po Poalima nei. Lawe a lilo.
Piha ka pule hookahi o ka hoaoia ana iho nei e hoohemo i ka Miowera mai kona wahi i paa ai iluna o ka ohuku akoakoa o Puuiki, a ua lilo ka aelike o $19,000, i haawiia e na agena, i mea ole, no ka mea i ka Poaono iho la i hoopauia ai.
Wanaao huihui o ka Poalima nei, i ikeia ai ka mokumahu Mariposa, a i kakahiaka nui poniponi ka pili ana mai i ka uwapo, a ia ahiahi molehulehu okoa no i niau loa aku ai no na Panalaau Beritania ma ka Hema.
Na Kapena Kaluhikai i luu a loaa ke ku a me ka hoe o ka Miowera i ka Poakolu i hala, a aia iluna o ia mokumahu kahi i waiho ai. Ua loaa aku ma kahi o 100 iwilei mauka ae o ka ihu o ka moku ili ka hoomaopopo iho i keia, e akaka no auanei ke ano o ka loli mau ana o ua moku ala.
Ua haawi ae o Mr. a me Mrs. Samuel Aki he paina hoomanao la hanau no ka laua keikikaue makahiapo Kealaula Aki, ma ko laua wahi noho ma Kapuukolo, a ua nui a lehulehu wale na poe i naue ae e haupa i na mea ai i hoomakaukau ia. Ua ai a lawa, a ua inu a kena, i na mea i panee ia mai ma ka papaaina, a maluna ae o na mea a pau ua hauoli me ka maikai. Ke kalokalo ae nei makou e hooloihi ia na la o ke kama opio a kau i ka puaneane.
Ma ka la Sabati i hala, Okatoba 22, ua okaoka liilii iho la ke poi o kekahi kiaha aniani oiai paha ka @a e aneane aku ana e hunahuna i kona mau kukuna olinolino, a i ka wa i holo mai ai ka mea hale wahine e nana, aia hoi ua paa koke ae la kona mau maka i ke kapa pouli o ka hilahila, hele mai la hoi kekahi wahine e nana pono--oia ana like no, a i ka Ilamuku Murata mai nei i kiei aku ai e pahonohono ia ana ua kiaha aniani la. Eepa no hoi na hana--o ka ai ana paha ia o ka puaa, he unu aku no iluna o ka iluna o ka imu--pehea kela ma Kauluwela?
Eia no ke paa nei na wepa o KA LEI MOMI i oili pulelo aku ai ma ka makou pepa o ka la 16 iho nei me ka makana nani pu no. Wake up! Pick up your mind and you noonoo pono.
Ma ka la 2 @e nei o Novemaba e hoohui ia ai o Miss Eliza W. Kakina me Master Willie Werner me ka hipuu polena o ka mare ma ka halepule o ka Ua loku o Hanalei.
Ua pa ke kua o kekahi paahana poola i kekahi pena mauu mai luna aku o ke kiapa hao R. P. Rithet, i ka oluolu ana ae, ua pii aku oia e kamau iki a olu loa ae la hoi.
He oia mau no makiou i ke alo o na pali e oili pulelo aku la me he ahi la no Makuaiki. Mai no a ku nan@@ ma ke alanui @ holohia auanei; no ka mea he 1000 mile ko makou averige mama i ka la.
O na ano hana helehelena o ka hoaikoia e hana ia mai ana e kekahi mea imua o ka mea nana e amo aku ana i kona mau in@a a pau, he mau hikimua no auanei ia o ka holehole iwi, a me na hana kumakaia e ae he nui.
Ma lono hope loa mai nei, ke lilo aku la ka mokukuna ili Liholiho i mea ole, oiai oia e waiho mai la ma Makaweli, Kauai, a me he la, ke lohe hou ia mai, aohe wahi mea i koe iho.
Luluu pono ke kahua o ka lio poniuniu ma ka po Poakolu iho nei i na kanaka o na elelo lehulehu no ka nanea ana me na leo mele a na "Lilia o Hawaii" e haehae ana i ka lewa, a me na lio kainepu o Walikanahele i ka huleilua a na kaa nolunolu.
Ke loaa hou no ia makou he kowa kupono ma keia mua iho, e oili hou aku no auanei he panea hou no na papa konane o KA LEI MOMI, ka moolelo o ka eueu limakoko o Roma ka Emepera Iulio Kaisara. E hoonu'anu'a mau aku ana no makou i ono na oukou a hiki i ko oukou liliha ana.
Ma ka Poalua iho nei, Oct. 24, 1893, ma Kapuukolo, ua malama ae o Mrs. Ah Su ma kona home noho he papaaina hoomanao la hanau no kana opuu makamae he keikikane Charles Kimbland Ah Su, i ka piha ana o ka makahiki hookahi o kona ola ana. Ua akoakoa ae na kini makamaka a pau e nuu ono i na momona i hookuliu ia no ia la, a i ka maha ana, ua hoohalaia kekahi mau hora o ka la ma na hoinainau o ka la a lwe wale no o Lehua i ka la, a hookuuia na hana me ka maluhia a me ka hauoli.