Ka Lei Momi, Volume I, Number 13, 30 ʻOkakopa 1893 — Page 2

ʻaoʻao PDF (429.49 KB)

This text was transcribed by:  Fifi Fontainebleau
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Lei Momi.
2     HONOLULU, OAHU, POAKAHI, OKATOBA 30, 1893

He Moolelo

Lauomidihae

---Ka Ui I Mohai Ia I Ke Koko---

---Ka Nani I Alana Ia I Ka Oi O

Ka Pahikua.

Ka Mea Huna iloko o ke Kiaha

Waina

Ka mea Pohihihi i ka Maka o ke

Kuikele.

---A O KE-

Keiki Alii Numaredina

---KE---

Komo Lima Maka Popoki.

MOKUNA IV.

Iloko o keia manawa i wehe ae ai ua wahine la i kekahi puola nui, a mahele ae la i na apana elua a hoopaa ae la i na kaula awaewe i kekahi puolo a hookau aku la iluna o ke kua o ke kaikamahine alii Murisedela, a hookau aku la ia i ka lua o ka puolo iluna o ke kua o ke keiki alii Numaredina, a puana ae la oia i kana huaolelo hope loa,---

"O keia mau puolo e kau nei iluna o ko olua mau kua, oia ponoi no ko olua mau lole e ku aku ai i ka ahaaina mare iloko o ua aian la ke hiki pono olua, eia ka buke o ka ikaika o ko olua hele ana, eia maloko o keia buke he pahikaua mana, nona ka inoa o Aberome, a eia no hoi iloko ona he kakaka keleawe mana nona ka inoa o Abihaida, a o kon amau mea mana iloko o keia buke oia ke kokua nui imua o ke alahele, ia olua e hoea aku ai i ka aina mua nona ka inoa o Eleadame, oia hoi ka aina o kela pilikua unahi pii a'u i hai mua aku nei i ka la inehinei."

Iloko o keia manawa i hooma@ aku ai ua wahine la i kana olelo ana me ka i aku,---

Ia olua e hiki aku ai i ka aian mua loa, mai no olua a hookomo i kekahi hua ai i ko olua waha, aole hoi olua e inu i ka wai o na muliwai a punawai a kiahai wai paha, a aole olua e honi i na pua e kuku ana ma an kapa alanui, a kihapai pua paha, a i ka lima paha o na kanaka o haule olua e a'u mau keiki a hiki ole olua i aina nani a olua i ike ai.  e kiei iho olua e a'u mau keiki i keia lua e hamama nei, a e hoomanao iho olua o ka ipuka keia o ko olua alahele e hiki aku ai i kela aina mua loa kahi a kela pilikua anela e noho la."

A i pololi olua e a'u mau keiki, aia i kela komolima maka popoki e paa ala i kou lima e Numaredina na mea ai na olua, a ina olua e pololi alaila, e hooneo aku oe i ua komo la i ka iniha mua loa o kou manamanalima, a e oniu pakelu ae oe iaia a e hoihoi iho i kona onohi maloko, alaila, pupuu mai kou manamanalima a hoomohala aku, alaila, hiolo mai na mea ai o na ano a pau a olua i makemake ai.

O u haele e a'u mau keiki mai makau a mai kanalua.  I ka pau ana o na olelo a ua wahine la, kiei iho la ke kaikamahine alii Murisedela ilalo o ka lua, a ike iho la oia i kekahi moo nahesa ni e moe ana iloko o kekahi pahu kupapau, a e pili ana na miliona lio maluna o kona kino.

I ka ike ana aku o ke kaikamahine alii lele ino mai la oia i hope me ka hopu mai i na lima o kona kaikunane a puana mai la,---

"E Numaredina, mai hele kaua.  I mai la kona kaikunane, ina aole kaua e hele, alaila, aole e loaa ana ka mea huna iloko o kiaha waina, a me ka mea pohihihi i ka maka o ke kuikele."

Me keia mau huaolelo i lalau mai ai o Numaredina i na lima o kona kaikuahine a huki aku la oia i ke kae o ke lua, a lele aku la laua iloko o ua lua nei.

Ia laua i lele aku ai, ia manawa i puoho mai ai ka leo o na uhane lapu o ka po a i mai la,---

"E i aku kena mau keiki nani lua ole ke iho mai la, e lawe awiwi kakou i ke aupuni o Moleka ka Pilikua Anela nana laua e hoopoino mai."

Me keia mau huaolelo i haule pono iho ai laua iluna o na moo nahesa e moe ana iloko o ka pahu kupapau, a i ko laua nana pono ana iho ike iho la laua aia laua iluna o kekahi koki nolunolu, i wahi ia me kekahi veleveta nani loa, a o ka pahu kupapau a laua i ike iho ai maluna eia ka he kaa gula nani loa e kauo ia ana e na lio eha, a e hookele ia ana e na kanaka elua i hoaahu ia i ke kapa gula.

I ko laua manawa i kau iho ai iluna o ua kaa la, ia manawa no i poha aku ai ka uwepa a na kahu kaa a hao aku la ke koolau wahine o Puakei.

Oiai laua e holo ana ke ike iho la ua mau keiki la i ka lapalapa o ke ahi e hele ana malalo o ke kaa a i ke aweawe o ka uwahi uliuli ponunuhu o ka luai polo i ka wawae o na lio, a ua lilo keia i mau mea kamahao loa ia laua.

E ka mea heluhelu o kela moo nahesa a ke kaikamahine alii i ike ai, oia ponoi no ke kino ku pua o kela wahine e ao la ia laua ka mea i kapaia ke kilokilo wahine o Tubero, a o ka wahine holo waapa o ka muliwai o Muzine, ua maopopo aku la paha ia oe e ka mea heluhelu, a e hoi hou ae ko kaua kamailio ana imua.

No ka manawa pokole wale no ike aku la ke keiki alii Numaredina i ka aina o ke kupua Moleka kahi hoi a laua e hiki mua aku ai.

I ka hala ana aku o ua kaa la pane aku la o Numaredina i kona kaikuahine, e noho iho kaua maanei e paina ai, alaila, hele aku ka huakai hele a kainahele.

Iloko o keia manawa i noho iho ai laua ilalo, a hoonee aku la o Numaredina i ua komo la i ka iniha mua loa o kona manamanalima a hoomohala aku, ia manawa no i iho ai kekahi pakaukau huinaha i luluu i na mea ai o na ano like ole, e kukuku ana no ka mahu o na mea ai, me he mea la o ka hemo ana mai no ia mai kahi i hoomoa ia ai.

Ia manawa i hoomaka iho ai laua e ai, a i ka pau ana o ka laua ai ana ua pii ae la ua pakaukau la iluna a nalowale aku la iloko o ke ea me ka ike ole ia aku o kona wahi i noho ai.

I ko laua maona ana lalau iho la laua i ka laua mau haawe a kau ae la iluna o ko laua mau kua, a hoomaka aku la laua no ka hele ana, no ka manawa loihi keia kuoe hele ana o laua, hoea aku la laua i ke kae o kekahi awawa hohonu kahi a na ululaau kulipolipo e ulu ana, a iwaenakonu o ua awawa la, e ku ana kekahi hale pohaka nui, i ka ike ana aku o Numaredina i kela hale, puana ae la oia i ka huaolelo i kona kaikuahine i ka i ana aku,---

"Nani ka pomaikai o kaua i ka loaa ana o keia hale mamua o ka napoo ana o ka la."

Pane mai la kona kaikuahine aole pono kana ke moe iloko o kela hale, malia paha o ka hale kela o ka Moleka ka pilikua, ala ila e hoopilikia mai ana oia ia kaua, a heaha ka kaua e pale aku ai?

Ia manawa i unuhi ae ai ke keiki alii Numaredina i ka buke Korona mai loko ae o kona poli a wehe ae la oia a nana iho i ka laua mau meamake, a ia manawa i pae ae ai kekahi leo mailoko ae o ua buke la e i ae ana.

Aole i pau.

Kipu i ke Aumoe.

Ua loaa mai ia makou ka moolelo oioia o kekahi kipu hilahila ole i hanaia maluna o ke kino o Mr. J. W, Haaheo Aiea, Ewa, Oahu, e kekahi mau haole ekolu, ma ka hora 1:30 AM, o ka po Poakolu, Oct. 25, ma Moanalua ae nei, a ko ole nae na iini lapuwale ana a na aea o ka po, a oia iho keia:

Ma ka manawa i hoike ia ae la, ua haaleel iho la o Haaaheo ia Kapuukolo maluna e ka lio, a ua huli hoi aku la oia no kona wahi ponoi ma Aiea, me ka manao mua ole ae, aia na mea e poino ai ma ke alahele kahi i hoohalua ai.  Oiai oia e nanea ana i ka hoi, a ma kahi ano mamao iki aku i na hale o na kamaaina o Moanalua, a oiai, he po mahina ia, aia hoi, ike aku la oia i ke pouliuli mai o kekahi mea mawaena o ke alanui.

Ku iho la oia me ka nana pono ana aku i ke ano o ia mea.  Emoole, holo ae la he elua o lakou ma kapa alanui, a koe iho la hookahi iwaena o ke alanui, ike aku la no oia he mau haole ekolu.  Me ke kali ole, ua hoohuli koke ae la oia i kona lio no Honolulu ka pahu hopu, a hoomaka mai la e holo, a kani koke mai la ka pu panapana mahope ona, aka, aole oia i ku, a mahani hoi ka poka o ka pu i ka lokomaikai o ka makualani Lapuwale na hana o keia ano e ulu nui mai nei i ke au o ka Pi Gi.  He nele aku la i kahi ili uwala kahiki ole, oia ka mea i hoi aku la ilalo o Moanalua i ka ai hua kiawe,  o ka manao ana ae lu e powa i ke ola o ke kanaka Hawaii. i loaa kahi alualu palaoa, aole e hiki no ka mea he loea alo poka ia no lalo o Aiea.

He 500,000 paona ka nui o na niho pulaoa i loaa i ke kau hookahi mai ka lu' i ana i na elepani he 10,000, a ma zaniziba wale no keia, a he mea hiki no hoi i ka hoomaopopo iho i ka heluna nui o na elepani o lukuia nei.

O ka lauoho poo kanaka ka mea ulu oi loa aku o ka pomaikai.  He elima i kela a me keia makahiki e loaa mau ana i ko Ladana poe kalepa.  Ua oi aku mamua o 200,000 paena ka mea loaa ma Parisa, like ka waiwai io me 80,000 paona i ka makahiki.

Ma Amerika Huipuia, o Kapalakiko ke kulanakauhale o i aku o na hale inu ra@a i ka heluna o na kanaka, oia hoi, he 1 o ia ano hale i kela a me keia 93 kanaka.  O Alabane aku me 1 i kela a me keia 110 kanaka, a o Nu Olina aku me 1 i kela a me keia 121 kanaka.