Ka Lei Momi, Volume I, Number 11, 16 October 1893 — Page 5

Ka Lei Momi.

 

@ihi wale no—aole e huikalaia, e halelu wale no—aole loa e hoonaniia.

 

E hele wale no kulou a pa na lae i ka honua, aole loa e apoia ka lakou maunu e na mea a lakou i manao ai e laulima pu me lakou , ke kuhihewa ole nao hoi makou, oiai, aole laua i hilinai i ka lakou mau hana pakaha limanui, ke ano no hoi o ka auna o na poe kakauha.  Ua hala kahiko i o kikilo la ka wa o ka ui ae, ui iho, ui aku, eia la, ua aneaneloa kakou e hoea aku i ka hopena o ke kahua kakela, ke wa wale no.

 

KA PI GI A ME RUSIA.

 

He mau lai @liu wale ao, ua kamoe loa aku ia mau la a ua hala ae he mau pule, mai ka la 2 mai o keia malama, ka la hoi i puai mua ae ai o ka lono e haawi ana ke Aupuni Pi Gi i na ki pu aloha ana no ka hae Imiperiala o ke Aupuni o Rusia, i mea hoi e hoike ai i ko lakou nei ma ae hauoli no ka ike ana mai o ua Aupuni la, nona hoi ke Poo Aupuni mana kaokoa a ua poe nei i makemake ole ai, i ko lakou nei mana hooponopono kalaiaina ma ke ano o ka “Repubalika Hawaii.”  Nani wale no ia moeuhane palaualelo a ua poai pakaha la, no ka mea, ma ka hora 5 o ia ahiahi Poakahi. ka manawa hoi a lakou e hoike ae ai i ko lakou hauoli no ia lono i loaa mai me na leo o na pukuniahi Auseturia i haawi makana ia mai i ke Aupuni Moi o Hawaii i ke au o Kalakaua ka Moi, aole i loheia aku ua mau leo kuineki nakolokolo la o ka hauoli, a hoike mai la hoi i ka oiwi o ka aina no ia lono a lakou e halelu nui ai.

Mai ia manawa mai a lakou i awaha nui ae ai no ko lakou olioli, aole wahi mea i hoikeia ae no ka oinio o ia mea, a e lilo ai la hoi i mea no ke Kanikela kipi o ia Aupuni e pakoli aku ai no ka hoohanohano o ka hae Imiperiala o Rusia.  Ua lilo na kaena ana i mea ole, a ua hoike mai nae hoi ia mau kaena ana i poholalo o ua poe la ia Amerika Huipuia, ke Aupuni a lakou e painuu nei he mau oiwi lakou.  Oiai, eia no ka hopena o Hawaii uuku nei i na oiwi, a ke Alii ka Moi hoi i panai aku ai imua o Amerika Huipuia mamuli o kela palapala keakea, pelukua iho nei no nae hoi na puule kolea la a huai ia mai la ka noa, ka nanehuna a lakou.  Mea ole o Amerika Huipuia ke ae ole mai i ka lakou maunu aihue, a, wahi a ka mea i olelo laulaha ia, e haawi makana aku ana no lakou ia Hawaii nei ia Beritania Nui, a i ele ia, ia Geremania, a ke hoole mai kahi o laua: alalla, o Rusia aku ka puuhonua hope loa no lakou.

O keia ae la hoi ka moeuhane a na wahi kauna Pi Gi omilumilu, a kakou no hoi i ike ae la i ka huaiia o ka noa huna o ua poai la, me ke keehi aku hoi i ke Aupuni e noonoo nei no ko kakou kulana ma ke ano he Lunakanawai, ke Aupuni hoi a lakou i kaena nui ae ai o ko lakou aina kulaiwi ia, oiai no nae ia Aupuni e noonoo ana i ka ninau mawaena o ko Hawaii nei Moi a me ua poe pakaha la.  Ua lilo ia i mea ole i ke kono ae a loko: aka nae hoi, i ui nui aku hoi ka hana i ka Adimarala Amerika no ke kupono o ko lakou haawi aku @ na ki pu ana, ua puke nui ia mai la na poo o lakou me ke aoia mai—ua halahu aku ia hana mawaho o na rula kalalaiaina kupono mawaena o na Aupuni.  Na ia ao ana i kaohi i kela hoike hauoli ana i manaoia, a pakele ai lakou mai pau nui i ka lilo i mea hoakaaka na kamalii o uka o Waolani.  Ua emoole loa, hoopuka koke ia ke kauoha no ka hooki ana iho i kela hana hoohaahaa ia Amerika Huipuia.  Aka, a hiki mai no nae i keia ia, ua make loa ia manao hoohauoli o ua poe la.

Ua make loa ka manao hoohui aina o ua poe aihue la, a na ia mea paha i kono aku ia lakou e hookiekie aku ia Amerika Huipuia.  Ua maopopo lea lea i keia wa aole loa o Amerika Huipuia i ae e alapoho aku i ka lua-ai a lakou i aihue ai me ka limanui a me ka piha haakei, a ua ake ua puulu la e kalewa hele ia lakou ma o a maanei, aia no i kahi o ka lakou pakaukau hele ana aku i ka waiwai aihue e apoia mai ai.  Eia nae, ua lilo ia maunu i mea hoopailuaia, a o ka pau nui aku koe i ka aleia a koe hookahi ole iho iwaena o lokou e moolelo ai no ka lakou mau hana alunu a pakaha i ka aina kulaiwi o na oiwi Hawaii, -- aole i ka aina wale, aka, i ke Aupuni kekahi a na kupuna a me na makua o na alakai Pi Gi i kakoo ai me ko lakou ike a pau a me ka ikaika pu.

“Aohe opala hapuku ole a kanaka piholo i ka wai,” wahi a ka mea i oleloia, a pela paha hoi keia poe; aia wale no ka pono a pae nui aku i kula, alaila, loaa ka maha a me ka palekana.  Nana aku no hoi kakou la i ko lakou nei hiki (?) ke pae i kuau, oiai, eia no lakou:kaiuli lipolieo kahi i kapeku nui ai.

INA io ana ma ke kono balota e akaka ai ka hopena o ko kakou aina aloha a me ka aupuni, alaila, hookahi no a kakou hana—“e pupukahi ke aloha i Waiolohia.”  Ua lawa na mea i hanaia mai ia kakou i mau mea e hoolokahi ai ia kakou.  Ma ka ninau nui, e kapae na manao o ae, aka, e lokahi ma ia hana nui.

“I hookahi, kahi ka manao,

Ma keia nana maikai.”

 

------------------

 

 

HOLO o Peresidena Dole i Hawaii, nakulukulu o Kou me na leo kupinai o na pukuniahi, aka, i ka huli hoi ana mai i ka Peakolu, Okatoba 11, he neo ia haawina.  Ulumahiehie ka hele’na aku, a kamolamola hoi ka hoi’na mai.  He haawina ia no kona hoihoi ole ia, a ua kupono ole lea hoi e no@o alakai mai no ka lahui, aia wale no ke kupono a he Alii maoli no mai ka po mai, aele hoi o ka mea i hapai-memeueia.  Eia aku no a he hana maluna o kona hokua, a na ka la mahope e hoike mai.

 

 

--------------------

“KIAUAU, KIAUAU, KIAUAU,” a pela aku, wahi a Kuapakaa.  Pela no i “KIAUAU” mai ai ka poai pakaha, a no ka nui holo loa, hala loa i kai hohonu, oehuehu na ale hanupanupa, poi pu ia ka waa a halana, aole no i en@@ iho, nalo loa aku la!  Ua make-make loa ka hoohui aina, a ua puhiia a pio lea ka lapalapa ana oia ninau.  Ina aku, ina iho aina ko ka lahui ola, ke kukui a i ke awakea e pio ole ai i na kikiao oolea.  Umi ka hanu—he wa wale no palekana ae.

 

---------------------

Nui ka manaolana no na poe kupaa mahope o ke Aliiaimoku a me ka aina, oiai ua pae kakou i kuanalu, aia kakou i kuaau, a o ka pae aku koe i kahaone.  Aka, o pakaha ma, limanui ma a me aihue ma, aia no i kaiuli kahi i honeku nui mai ai.

 

---------------------

“O ka @ea e akaaka hope loa ana, oia ka mea oi loa aku o ka haaloulou o ka akaaka ana.”  Ae, pela io aku ana no, oiai, ke kokoke mai nei ka manawa a ka lahui mai o a o e akaaka nui ai me ka haaloulou a mamae na iwi aoao.  Ua make loa ka hoohuiaina, a o ke ola koe o Hawaii.

 

----------------------

“HAHA poele ka i’a o Honolulu” iwaena o na poe hoohui aina, aohe opala hapuku ole, aia ka pono o ka aiia ae e ka i’a nui, he mea ole nae hoi ka apoia ae. No ka ino no kahi o ka maunu, loaa ole no ka i’a i iini nui ai, no ka mea, ua hawahawa na lima i ka lawe aihue i na hinai o ko hai k@’a, a no ka halawai e ana paha hoi kahi me ka makapaa ma ke ala.

 

------------------------

LEHULEHU ae nei na Elele, na Komisina, na Kahunapule, na Khhina, na paa puolo, na lawe olelo, a pela aku, a ke aupuni Pi Gi i hoouna ai i Wasinetona, a iloko o ia kini a mano o lakou, aole no i lawa nui, me ka loaa ole no hoi o kahi pala.  A hoea mai i keia la, ke moeuhane nei ka poai omilumilu e hoouna ia Dole no ia wahi hookahi.  No keaha hoi keia hoonui lilo?  Aole anei lakou i lawa me na kakaolelo a me na kuhikuhipuuone?  Me he mea la, he hookahi no manao nui, oia hoi, mamuli o ka ano omilumilu a omaimai o ka aumakua o lakou, oia o Kolekaaka, ua manao ua poe la e hoouna iaia ma ke ano Elele, a na ka lahui (me ka ae ole ia) e auamo i kona mau lilo kaahele o ka hele hoolana ma’i ana, oiai, pela no kekahi o ua poe la i hele mua aku nei.

 

-----------------------

HOOKAHI ke komo pu ana o na lolewawae a me na palekoki, iloko o keia mau la kupikipikio, ma na hana kakau palapala hailiili, hakuepa, hoopunipuni, hoopalaimaka a hapaimemeue.  Na hiki no,---hookahi ka hokake like ana iluna o ka ohuku ale, a ke pio, o ka nalo loa aku la ia, aohe aea hou ana ae e hiki ai ke loaa he wahi aho maanei.  O ia iho la no hoi paha, o ka hopona no ia e loaa ia kakou mai na hanaiahuhu ili puakea, maka alohilohi, a kakou.  E hewa iho no ka kakou ia kakou iho no,-- aole, piikoi aku nei kakou ia Alapaki Kauka, Kakina, Elena Makale, a pela aku, a pela aku.  He kaula hili maopopo keia no kakou, a he ao mai hoi no ka kakou e hana ai ma keia mua aku.  E lawe mai a malama iho me ka hoomanao mau, -- a e like me ka mea i hanaia mai, pela no e panai aku ai me ka pa-hikuhiku iho, a e pono auanei kakou Mai hoomailani aku, aka, e he aku no a ikaika, me ka ikaika no a pau o hiki ana, alaila, e lolo auanei.

------------------------

A hiki i keia la a makou @ oili pulelo aku nei, aole loa i lohea mai he lono e hoike ae ana ua loaa ka meheu o kela lima kakauha o Ewa iki ai i ka pake a make me ka poka pu. –I nui ke aho, ina iho no.