Ka Lei Momi, Volume I, Number 5, 4 September 1893 — Page 8

Ka Lei Momi.

 

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, SEPATIMABA 4, 1893.                   

 

KA LA HANAU O LILIUOKALANI.

O ka Poaono i hala aku la, Sepatemaba 2, 1893, oia ka piha ana o na makahiki he 55 o ko ke Alii Aimoku Liliuokalani mau la hanau, a o ka pua a milimili hookahi hoi mai ka puhaka mai o Keohokalele laua me Kapaakea e hanu nei in na ea inea o keia ao mauleule me ka lawa pono i ka ikaika o kona mau la e hiki ai ke hoolawa hou ia aku o koho ia ae ma kahi kaha o ka hapa keneturia.

 

Ua hanau ia oia i ka malama o Sepatemaba 2, 1838, a oiai hoi he mau hanau mua kona, oia hoi o Kaliokalani a me Kulakaua, a oia nei, ko kolu o na keiki a i pauai ia aku hoi o kona pokii alii, aia o Leleiohoku a me Likelike.

 

I ka po mamua iho o ka la hanau o ka Moiwahine, ua ulele ae la na poe puni mele me ka lakou mau pila kuolo e hoala ana i ka hiamoe o ka poe i kupaa mahope o ko lakou Aliiwahine e holo ana io a ia nei a oiai hoi na kilihuko ua o pawehi ana i ka papalina o na poe hookani pila, he mea ole wale ae la no ia i ka lana-koi a loko.

 

I ka owehewehe ana mai o kaiao, ua halihali pu mai la ke ala anuhea o na pua o na kihapai, e hoike mai ana i ka lakou mohai aloha no ke alliwahine o Hawaii, no Liliuolokokuikekapu ka mea noha ka puuwai i makia ia no ke aloha i kona lahui kona aina hanau ia ai, e kona mau makua i hala aku la i ka po, a me na wehi makamae a a pau i hoolaa ia nona hookahi a me kona lahui ponoi.

 

Mamua iho o ke kani ana o ka hora 7 o ke kekahiaka, ua poloi ia ae la na makaainana aloha alii no ka malu hale o Wasinetona kahi hoi a ke Alii Aimoku e noho hoomanawanui nei iloko o na ehaeha a ka poe hoomaewaewa i hookau aku ai maluna ona.  E lawe ana na makaainana aloha i ka lakou mau makana no ka malama ana i ka laahia kapu o ke Alii, elike me ke ano maa mau o keia la nui mai kiuohi mai.  E laa na puaa hoolua, na puaa ola, moa, na kumau poi na limu lipoa aala a Kalehuawehe a me na makana he lehulehu wale i unu ia ae a ku ka paila hana kahaawo.

 

Ho mau minute i hala ae o ka hora 7; aia hoi, ua hooho mai la ka Bana Lahui Hawaii i ke mele lahui o Liliuokalani, e hoike mai ana i ke anoano eehia o ka la i pili mai ai o ka pua Alii-a-Kapaakea laua o Keohokalole, ke Aliiwahine i kumakaia ia o na hanaiahuhu a Kona kaikunane Haku i hoopailani ai, Aua hoi i luhia pu ai iloko o ia haawina hookahi me ka manao, he poe la lakou i noho ia e ko aloha a me ka makee, aka, ua ike ke Alii i keia la, he mau akaku wale no ia i maalo ae a haalo aku Ia mai Kona alo aku i@@ he puahiohio la, a o ua poe la, ua hoolilo mai Iaia i enemi.  Ua ka no hoi i ka nanea ko hoolono aku.

 

I keia wa a ka leo o na ohe o haukawewe hoi, eia na makaainana ke komo noi e lulu lima pu me ka Moiwahine, a o haihaiolelo pu hoi me Ia iloko o na apona hauoli o ke aloha mailoko lilo mai o ka puuwai.  Ua pohai ia Kona mau aoao e Kona mau ukali ponoi me na kanaka kiekie a koikoi o ka aina, a ia makou i nana aku ai i Kona mau hiohiona, me he la, he opio loa oia nona na mkahiki i helu ia ma waena o ke kanakolu a oi, a o Kona niau hiona hoi, he mohala malaelae i awili ia me ka ola waipahe.

 

Ua haalele aku makou i ka malu hale o ko Alii, oiai Oia e lulumi ia ana e na puuwai aloha alii, a kumoo aku la i ka Makeke Kuai Iʻa o Ulakohoo, kahi i hookaawale ia no kekahi hana lealea ana ia la, oia hoi ka pili i hoahu ia mawaena o na Hui Hukihuki Kaula o Ulakohoo a me Kapuukolo, nona ka huina o $200 o ka aoao hookahi.  He 20 minute i koe kani ae ka hora 10, ua hoopuka ae ka mea iaia ka mana kahea i ka huaolelo huki, a o ko nina o ka leo o ko kaula ka mea e ohe ia aku ana mawaena o na aoao elua, a iloko o ke aumeume nui ana mawaena o na aoao elua i kaa aku ai ka lanakila i ka Hui Hana Hao o Ulakohoo, iloko o elua hora a oi ka loihi o ka manawa i huki ai.  Ua noho ka halawai a na lala o ka Hui o Kapuukolo i ka po Poaono nei, a ua hoike ae ka heleuioa imua o kona mau hoa luhi, oia hoi o Kakalia, ua kipa ia oia e kakahi mea no ka Hale Hana Hao mai, me ka huina o $50, a no ia kumu, ua haawi pio aku la oia iaia iho no kela huina dala i haawi ia mai iaia, a ina he oiaio ke la lono i loaa mai ia makou, ua like kela hana ana me ka pepehi ana i kona mau hou make e ake ana e lanakila maluna o ko lakou mau aina.  A no ia kumu, e aa hou ana lakou e huki hou me ka Hale Hana Hao ma kekahi mau la ma keia mua aku.

 

Ma ka auina la, ua malamaia he mau lealea heihei lio o ka Hui Heihei Lio o Kapiolani Paka, elike me na heihei i hookaawale ia no ia la, a o ka heihei mua i malamaia, oia ke Eke a ka Moiwahine, he $75 ka waiwai io, he hapalua mile ka pahu holo no na lio wale no i hanau ia ma Hawaii nei.

 

He ekolu lio i holo ma keia heihoi, oia o Amarino, Queen b. me Little One, a ua kaa ko eo ia Amarino, no ka manawa holo o 52 sekona.

 

Heihei elua, Eke o Honolulu, $100 ka waiwai io, 1 mile ka pahu holo, na ka mea elua eo ana mai ka ekolu mai o ua holo ana, no na lio wale no i hanau ma Hawaii nei.   He ekolu no lio holo ma keia heihei, a ua hoopaapaa na poe mea lio keia heihei.

 

Heihei ekolu, he $500 ka pili, 1 mile ka pahu holo, he elua lio e holo ma keia heihei, a ua loaa kekahi mau alia o ka manawa, mawaena o na mea kau lio.

 

Heihei eha, he heihei kaa keia no $75 ka waiwai io, ua eo i ko Lahaina lio heihei.

 

Heihei elima, Kiaha o Kalakau $75 makana, he ekolu lio i holo, a ua kaa ke eo ia Bill O. ka lio o W. H. Konuwola.

 

Heihei eono, Kapiolani Paka $100, he ekolu lio i holo ma keia heihei, a mamuli o kekahi mau uha i loaa ia Aupuni, ko Lahaina lio heihei, ua hooholo na Lunakanawai o ka heihei e hoopau wale i kela heihei me ka loaa ole o ka moa nana ka heihei.

 

Heihei ehiku, Kiaha a ka Hui Mokuahi Okianika $75, he eha poe lio i holo ma keia heihei, a ua kaa ko eo ia Duke Spencer, ka lio o W. H. Rickard o Hamakua.

 

O ka hopena o keia mau heihei, he hookuu me na hana hoohauoli o ka naau, a o ka panina pau no hoi ia o na hana lealea ma ia la makamae o ke Alii.

-----

 

Eia hou no ua Aihue.

Ma ka po o ka Poaha nei, oiai ka hana o ke aupuni  hoonanea ana i na ohua o ka mokuahi Warrimoo ma ko kueu o ka Hotele Hawaii, a mawaena o na pohai o na maka hanohano i komo pu aku iloko o keia anaina hoonanea o ka Adimarala Skerrell kekahi a me kona ohana pu.

 

Oiai nae ka admirala a me ka ohana o lualele ia ana e na hookaau olelo me ka pohai o na poe hanohano me ka haupu ole ae aia o Nalimaapu (aihue) ke hapuku la ka akau, ke hookomo ia ka lima hema i na waiwai makamae o ko lakou hale, nona hoi ka huina waiwai io i hiki aku i ko $300, a mawaena o ia mau moa makamae i aihue ia he lei a-i i okomoia me na pohaku daimana, he wali dala liilii ino ko kaula no, he hao kiwi kamaa me ka wai kula, he mau ai o lima wahine, he mau komo lima, a me kakahi mau waiwai makamae e ae.

 

Ua hoiko ia aku keia aihue hookalakupua i ka halewai, no ka imi ana i ka meheu o ka mea nana i hana i keia hana kumakaia, aole oia i loaa a hiki i keia hora a makou e oli aku nei.  Nui no ka maemae o koia aupuni o liki ia nei i ke alohilohi.

-----

 

NUI KA WAHAHEE.

Ua hoolaha ae ka nupepa Illustrated American o Nu Ioka, o ka 19 o Augate, i keia mau olelo penei.

 

ʻUa hoi mai kekahi poe mai Hawaii mai a ua olelo mai lakou o ka aoao pili alii ua lako me na mea kaua, u o lawelawe ia aku ana he keehina e hiki ai ke hoihoi hou ae i ka Moiwahine i aloha nui ia Liliuokalani ma ka nohoalii.  O na pu raifela a me na poka pu ua hoouna ia aku nei no Honolulu, a oiai aole he mau keakea i ike no ke komo ana aku o keia mau waiwai iloko o kela mau Paeaina, me he mea la o kekahi mau luna aupuni kekahi o ke Aupuni Manawa iloko o ia auna.

 

Ma ko makou hoomaopopo ana i keia manao, ua piha paha ka lunahooponopono o kela nupepa i na manao hohena ma o kona hoao ana e hoolaha i na manao hoopunipuni a hoonuinui a na poe e aku nei e hoohui ia Hawaii nei me Amerika.  Ua ulu mai paha keia mamuli o ka lili o na ilipuakea e noho nei maluna o ka lepo o Hawaii i ko makou Moiwahine, a me kona lahui, aka aia no he manawa e kulou mai ai lakou a hoomaikai i ka mea a lakou o hoino nei.

 

-----

 

PUA KIELE

Auhea oe o ka pua Kiele

Ke ala i ponia e ke onaona

Onaona i ka poli o ka ipo ahi

Puhenehene o kahi mehameha

Hoolono o ka leo o na manu

Ka wawalo kupinai i ka pali

Ihea no la oe mamua

I ka wa kia kahi o kuu kino

Eia ko aloha paa me aʻu

Ua hamaro ia i ke kuinao

Aole au ma ka poai anu

Eia au i ka poai wela

I ka piko waena o ka honua

I ka hapalua like o ka aina

Nau i hoohuli nei  nei maluhia

Ka ihi lani kapu on Edena

A he momi kumukuai nui ia

Hiwahiwa makamae na ko aloha

            Puana aku au o mai oe

            Eiwa pua rose lawa kuu lei

                        Haku ia e Luluhipolani.

Aole i pau

 

-----

            Huro!  No "Sweet Carnation" ke aloha pau ole.  How are you?