Ka Lei Momi, Volume I, Number 61, 1 September 1893 — Page 2
| This text was transcribed by: | Rosemary Mccune |
| This work is dedicated to: | Kalei Nupuela |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
==========================
Ka Lei Momi
====================
Poalima, Sepatemaba 1, 1893
====================
HE I'A INO KA KE HOA I HOPU AI.
---
O ka i'a a ko Kuokoa o honu mau nei i na la a pau, he wanauhalula, ke hoopa lihi @ oe ma kona mau kukuna o e-ke auanei me he lio la, aole i kau ia. Pela makou o hoomapopo nei i ke kino o kahi makai kui a ke Kuokoa e hoolimalima nei, ke hina-pe nei oia ma na huina alanui o ke kulamakauhale nie, me kona ako o ka maalo aku o ke a-ka o ka poe aloha alii, a makoe aina, alaila manao ko ke ola, a kiko iho ma kana buke hoomanao, ua loaa kona wahi koalaala o ka auana hele ana.
Ke hapuku mai nei ka waha o ua wahi makai kiu kino pahaoao nei, no na mea e pili ana i ka mokuahi Monewai, oia ka wa a na nupepa Ka Leo, Holomua a me KA LEI MOMI i kukala akea aku ai ka e hoihoi ia ae ana ka Moiwahine ma kona nohoalii, aia wa laa, e komo pu aku ai na nupepa i kokua mahope o ka Moiwahine i na pomaikai o ka hooikaika ana.
No makou iho, aole i like ke kulana hana me ko ka makai kiu i hele a piha pono na aoao i piha i ka hohono o ka uwahi pauda ma kona mau puka ihu, ua olelo makou, ina e noonoo ia ke kumuhana e pili ana no Hawaii nei iloko o ua la mua o ka malama, alaila me ke kanalua ole, ua hooko ia kela hana, a ua
hoihoi koko ia ka Moiwahine i ka laiku mai ka Moiwahine, a i ole, mahope mai paha o ia mau la.
Ke hoomanao nei makou, aole makou he poe kaula a kilokilo o like me na pa-i-punahele o loko o ka rumi hoonui hana o ke kuokoa puka la, aka, e hoike aku no makou i ke akea, he poe makou i apono ia e ko ke Akua ahonui, e hooko i koma leo uwao iwaena e ko makou lahui aloha oiaio.
A no ia hana, ua huli mai ko nakou mau hoa kanaka, e mau ana no ka pumehana o ko aloha alii iloko o ko lakou mau waihona noonoo, a laulima pu me ko makou mau kaikuaana iloko o keia hana nui e komo kino aku ai iloko o na hana e hoino ia mai ai, a he mea oiaio i keia la, ke hoolilo mai nei ke kuokoa ia makou he enomi nona, ma o ko makou komo pu ole ana ana aku e kuilima pu me ia iloko o ke apo o ka hoohuiaina.
Aole i wae mai ko Akua ia makou no ia poai, aka ua hoala mai oia ia makou i uwao, a i kalahala no ko makou aina makuahine e kue aku ma na ano apau i ka poe o hoao ana e hana i kekahi hana hewa i kue i ko kakoa @ no aupuni ana, a ma ia ano, he wahaolelo makou no ia poe, a mo ia pohai hookahi, no ka mea, he mea ia i kulike me ko kaupaona ana a ka luinaikehala o ke kanaka.
Ke kaena mai nei oia iaia iho "he Hookahi no Hawao Lauhuo o Kona," oia hoi he hookahi no ko kuokoa, lauhue na mokupuni o Hawaii, ua like keia me ka hoohalike ana ia Kamapoaa, i Hawaii no kahi i puhi ia ai o kona mau hulu e Pele, ua ku ka hohono i na moku.
Ho oiaio, he mea hoopailuaia ua hana a ke kuokoa i haoa ai, ua like ia me na hulu puaa o Kamapuna, a ku kalahea nei i na moku a oia pakui hohono me he uwahi la no ka opiuma, aole ia he mea no ka makai kiu o ke kuokoa o makemake ia ai o kona puka-ihu, no ka mea he kawa ia ua hoomauloaa ia e ka makai kiu mai kona mau la pokeo wale mai a hiki i keia le, a no ia ma@
i ka luu iloko o ka ma-u o na hana ino a me na n@elu poho o ka pelapela, e huikau pu ana na lima a ka ehakoni i Wailua.
Mamuli o ko ka makai kiu ike ana i keia hana, ua hoouluku ia kona mau noonoo uluahewa, a hoomaka ao nei ka waha e hoopuka i na mea h@a ana i hoopaa ai ma kana buke hoomonao, ka mea i hiki ole i na rula o ka oihana makai kiu ke hoopu-a walo ia imua o ka lehulehu a hiki i ka paa pio ana o ka lawehala.
Nolaila, i keia la, ma ko makou ana he haku a he alii maluna o keia makai kiu lalau, ua lawe ae nei makou @ kona hookohu oihana, a ke kukula aku nei,
ua hoopau loa ia kona noho ana iloko o ka oihana, a ma keia hope aku e ike ia aku oia ma ke ano ho makai ka huina no @eleo, o ka lohe ka pono, o ka hookuli ka hewa.
===================
KO MAKOU PEPA
--
He mea hoohoihoi no ko makou poe heluhelu, ka pu-a e aku o ka lohe, e hoao ana makou e hoopuka aku i ka pepa o keia la, i keia kakahiaka nui wale no, a o ka pepa o ka la apopo i keia auina lano e hoopuka ia aku ai, aole hoi i ka la apopo, no ka mea, e pau loa aku ana ko makou mau limahana i ka nana hu kihuki kaula e Kapuukolo a me Ulakohee, i ka uwe hone a na leo kani o na ohe keleawe a na keiki puhione o ka Bana Lahui ma Wasinetona Hale, a i ka ulu kiu o Waikiki i ka huekoni a ke kaa pio.
Molaila, o ka Poaono, oia hoi ku la apopo, ka la hanau o ke kakou Moiwahine i aloha nui ia, he la hauoli ia @o makou, a ko o@ ha mau keakea ma ia la, e huikau pu ana ka makou mau makau i Wailua, me na lehulehu aloha alii e laulima pu ana ia la nui kamahao, a ka Haku i haawi mai ai na kakou ka lahui Hawaii e malama ai me ka hoohiwahiwa nui i oi aku i ko na wa i hala.
Nolaila, ke hoike ia aku nei ka lohe, he eono no a kakou pepa o keia pule, a e hoopuka ia ana nao ma keia auina la Poalima.
=====
PAUOLE NO HOI KA NOHOHUA.
---
Ke noke mau mai nei no ke Kuokoa i ka wili akau a hoi hema, "no ke pahemahoma loa loa o na pahu hae o ka poo anee alii e aka nei e hoihoi hou ia ae ke Alii, ke hele mai la kekahi mau pahu hae a kuakea," a pela aku.
He ma'i kau keia no ke Kuokoa, aohe kahuna nana e lapaau o oia ai nai keia ma'i ae, o kona hinanawe iho la no ia o ka ulu ana me ka mimino a hiki i kona hooluola ana, nolaila, i keia wa, imi ke kahuna, oi uuku mai kena ma'i kau e noho la iluna ou, a o oe ola no ia, pau ka pilikia e ka hoaloha.
--o--o--
Ke Wahi Mahuka
--
He malama ae nei paha a oi ka holo ana a nalowale o kekahi Wahine mai kana kane aku nona hoi ka makou i manao ai e ao aku iaia, mai hoao i hoolalahu i ka pili ana o ka noho ana mawaena o ke kane a me kana mau keiki.
He makuahine oia nana i hanau mai na kieki he 12, a mailoko ae oia heluna lehulehu, a kona opu i hooluhe mai ai e hana i na ea o keia ao, he eono i pakele mai ka make mai a he eono i ahai ia aku ma kela aoao o ka muliwai eleele o ka make.
A me keia heluna nui o na keiki eono e ola nei, me ko lakou makuakanee noho hoomanaWanui @na i na luuluu, na mahuka iho la keia wahine a nalowale no ke kewa ohookahi mahina ka loihi, a iloko ona, ua haaWi aku la oia i kana Wahine ma ka lima o ku oiha makai, ua noke ka huli, ka hoolonolono ana ma kela a me keia wahi o ke kulanakauhale nei, aohe no he Wahi maopopo iki, aia la oio i hea kahi i naue ai, ua manao ia ka lele paha oia iloko oka makalii, oiai, ua ike lihi ia na huihui paipu a na @aaka la ma kekahi mau ahiahi aku nei i hala.
Aka aole i hiamoe na maka noii o na kauWa a ke aupuni, ua mau no ko lakou hiaa ana, a hiki i ka Wa i loo mai ai ka lono ia lakou aia ke ua Wahine la i uka o ka Ua Kuahine o Manoa kahi i kueka ai i na WaiWai ka lepa o ke kihapai ioa o Edena, me ka manao e naloWale ana oia mai ka maka ake o na kiai nane ole o ka Oihana Makai.
Ma ka po Poakolu nei, ua hoike ia mai la ka lono, aia ua eu la ma kahi o na kanaka, he ekolu mile a oi mai ke kaona nei aku, kahi i pee ai. Ua hoouna ia kekahi makai kau lio e huli ma kahi kuhikuhi ia ma a ma ka hora 10 o ka po. ua hiki aku la ka makai i kahi i kuhikuhi ia, a ua loaa aku la ka pahu lole o ua Wahine la, aole nae i loaa aku ka laWehala.
Aka, mahope ne o ka huli ana, ke hookolo ana ika meheu o ke koi he, ua loaa aku la he puka malalo o ka papahele o ka hale, me kahookaulua ole iho, ua hale koke ia aku la ma kahi i ike ia ai kela puka, aia ua Wahine la e moe ana iluna o ka bela a me ka daku makika e kau ana.
Ua hului ia mai ka m o hala i kai nei a o Kalakaua Hale ka ihu o na lio, a i ke kakahiaka Poaha nei, i malama ia ai na lihilihi o ke kanaWai maluna
O ka makou e ao aku nei i keia makuahine hoolalehu, i ka hukiku, mai hoa e haalele i ka ana a kou puhaka i haakohi ai, o kau mai auanei na aheWa ana a ka Mea Mana Loa maluna o kou poo iho. Nolaila, e hooohe, i ole ai e ukali mai ka hopena o ka popilikia aoao, nolaila o ke kuli ka make o ka lohe ke ola. Nolaila, malui mai i ke ao ia aku.
--o--o--
Ke heihei nei na limahana o KA LEI MOMI me ka uwila anapu i ka lewa, no ka mea, e pau nui aku ana lakou i ka lelo uwa@i i ke kakahiaka o ka la apopo. E pau nui aku ana paha kekahi poe i Waialua e ike wale aku ai no ia Mokuleia, a i Waolani paha kekahi mau keiki, a o ka panina loa i Puiwa, malalo iho o Hikilele.
[The printers must have run out of lower case "w's and substituted the upper case variety.]