Ka Lei Momi, Volume I, Number 60, 31 August 1893 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

Ka Lei Momi

Poaha, Aguate 31, 1893

 

O KA MAEA KE KUMU O KA HO@@@@.

           

            Ua nana makou i kekahi manao e pili ana i ka ohumu kipi no ka heokuu ana o ka hapanui o na kiure i ka hihia ua maopope loa ka hewa, a e olelo ana, na na loio ka i ao aku i na kiure o hookuu i na lawehala, a he nui wale aku na olelo o pili ana no ia mea. A no pau ole o ka lili e opu-opu ano iloki o ka manao o ka mea nana i haku kela manao, ua hoopili ao la oia i ka poe “anee alii he poe i piha i ke kini a me ka makani maea.”

            O ko makou manao no keia mea, ua hapai ia mai na olelo ano ole a kekahi i hoopuuluulu ai a ku ka maea, i kumu hoopii imua o na Aha Hookolokolo o keia aupuni, a oia ka kakou i ike iho nei ma o ka hihia la o T. B. Walker a me A. Sinclair.

            Na ka maea o ka noonoo, i awili ia me ka lili pilikino, i hopu ia ai kela poe hewa ole, a e like me ka ka Baibala i hoike mai ai, “o ka mea pono mau no kona pono,” a oia ke kumu i hookuu ia ai o kela mau mea hewa ole.

 

O “Ka Leo” Anei ke Kumu o ka Hookahuli Aupuni?

 

            Pela ka makou i ike iho ai maloko o ka nupepa Kuokoa puka la o ka Poalua nei e olelo ana. “I ka wa i kukuluia ai ka nupepa “Ka Leo a me ka Oiaio,” ua hoala mau mai oia i na manao lili pilikino, kuamuamu ino i na mikanele i ka poe haipule me ka ehaeha imua i ke alo o ke Akua, a ua hoolohe ke Akua i ka leo o ka lakou pule.”

            He kupanaha ke akamai o keia poe i ka hookahuli ana i ka otaio he hoopunipuni a i ka wahahee i pololei. Aole anei o ka manao aweawea iloko o ka umauma no ka @@@ homaikai, ke kumu i hoea mai i ke hookahuli aupuni maluna e Hawaii? Ke manao nei makou oia ka pololei.

            He mea ole ke kuamuamu ia o na haipule ma keia ao, no ka mea, he makani wale no ia me he puahiohio la. O na hoino ia ana o ko ke Akua poe kauaka me keia ao, he mau mea ole wale no ia ma kola ao, no ka mea i na e hooi paumi ia aku ua hoino ana no ka ka Haku hana ma keia ao, e pa-tausani ia ko lakou homaikai ia aua ma kola ao, nolaila aole o Ka Leo a me ka Oiaio ke kumu o ko na mikanele hana ana i ka hewa ino ma keia ao, aka, no ka olunu a me ke ake e piha na pakeke i ke dala oia ke kumu i a@a mai ai na hana ino a pela aku no Ka Leo a mo ka Oiaio.

 

Ke Kahu n apule i ke haa Po ni uniu

           

            He mahalo ko makou i ke kahunapule o Hana, i kona hele ana a hoao a kau maoli iluna o ke kaa poniuniu, ke kaa hoekepue@ iloko o ka pakeke, ke kaa hoi nana e hookuwalawala i na kamaa hu@i o ke kahunapule, a me kahi wiliki e pupue ana i ka hoeka, me he kunou aua la no ke poo o ka moa.

            Aole no i pau mai ka ike o ke kahunapule ilaila, aka, ua hele maoli aku la no oia a ma ka peheah@o o paa iho ai na manamanalima o kahi Nika hookani pila, a lilo aku la nana o hookani i ke ku'e i ke o i, oia ka heke i ka hoalu, i ka aluhee, oia ke oki pau iluna ilalo oia ka wilina i o a ia nei, oia ka lele ana, hoalu ho@iho, ku malie, a huli ae la oia ohi i ke mele a Hiiaka.

            I ka hoopau ana i keia mele Hiiaka, ua ike aku la makou i ka aluhee ana iho @ na alualu o ka lole-wawae, a hehee iho la ilalo me he pauku hau la no Mauna Kea, a ike ia aku la, ua olohaka ka @ loko o na wahi hulilau, ahoe kakai.

            Lele iho la oia mailuna mai o ke kaa poniuniu, a maaa ae la na lima mahope o ka huelo @ kekahi lio, me ka manao, oia kona wahi e palekana ai mai ka hoolilo ana aku i kana na Kai@@@@ I kela wa, eia ke kuhoe ke nana nei mawaho o ka palekai, a he uina he poha ana, ku aku la oia i ka poku a ka huelo o ka lio ana e puliki ana, a kikii ana ka pi i ke on@ o Hoohila, a hapapa hewa ae la na lima i ke ahuawa o Waikiki, a hoi aku la i kauhale me ka puolo o ka hilahila.

            H@ k@u ko makou mahalo i keia hana au, ua kohu makai kiu maoli no oe ke komo iloko o na helehelena hoano-o, kou ike ana i keia haha a kaena iho, ma ko ano o ke kamailio ana, “he poe ona miliona ka poe e hele nei i ka mere-go-rauna” ina e hoala ae o kahunapule o Hana i aha mele nui i kela a me keia po Poaono maloko o Kawaiahao a me Kauniakapili, no ka hookaa ana i na aie uku kaliu oia mau halepule, hoohenehene anei oia i na opio a me na elumakule e lu ana  i ko lakou mau dala no ia hana hope ole, olelo anei oia he poe uhauha keia poe, no ka mea, ua ano like no na haawina me ko ka poe hele i kela mau wahi e, lu ai no ka hooke ana i ko lakou mau lealea ihe, e hoi like aku ana no lakou i kauhale, a e ohi like ana i na eheu makika, elike me ka ke kahunapule o Hana i hana ai.

            No makou iho, ke haawi aku nei i na mahalo a nui, no ka hoomanawanui ana o ka makamaka i ka noii ana i na hana ulumahiehie o ke kaa poniuniu, a manao makou, ina ia makou ke kuleana haawi i na medala hoohanohano, i na ua haawi aku makou i ka apana aina o Hamohamo nou, a me kau mau pua ma keia hope aku.

 

Ka Bana Lahui.

 

            Ua loaa mai ia makou ka lono e hoau aku ana ka puhi@he nona ke inoa e kau ae la maluna i kekahi o na mele i noonooia o Porofosa Linborno nona ka inoa o “Ka Lei o Liliu,” me kahi noho o ka Meiwahine ma Wakinekona i ka hora 7 o ke kakahiaka Poaono, Sepatemaba 2, kona la hanau.

            He mau mele lehulehu wale keia i hoohuihui ia a lilo i hookahi, no lakou na inoa malalo iho, penei:

1          Ina pola kau hana

2          Aloha oe

3          E Monono la ea

4          Kokohi Ehehene

5          Kani ana Linakowe

6          Kuu aloha la e

7          Kui au, kui au, kui houhou

8          Aloha oe

9          Hooheno mai ana ko aloha

10        Hone i ka peli

11        Ka Ipo lei manu
12        Ko ma'i auka kula la o

13        Maemae Lihau

14        Hu ana ka makani o

15.       Ia oe e ka la e alohi ne

16        Koni au i ka wai

17        Waialae

18        I hookahi kahi ka manao.

He lua ole ka nooau a me ke akamai o keia kumu ma ka huli ana i kahi e hiki ai ke hoohuihui na mele Hawaii a lilo i mele hookahi, a ua kapaipa ma ka olelo haele he “Selection.” Nolaila e hele nui ae e na poe puni mele a pau e lohe pono i na leo Hawaii e puhi ia mai ana o na keiki o ka bana lahui, na pua lilia hoi o ke kaona nei.

            Ma keia mele e ike ia ai na poe nana haku pakaki kola a me keia mele, ina he poe kekahi ua make, na manao la e hoalu hou ia mai ana lakou mai na kama mai, a p@la pu no hoi na poe e ola nei e ninini mai no auanei lakou i na omakawai o Kulauihakoi mai ko lakou mau home mai maimuli o ka hoala hou ia ana mai o keia mau mele i manaoia aole he mea nana e hoikeike ae i ka lakou nani imua o ka lahui, eia ka auanei he mea ole ia i ke keiki Manila, ke kaeaea o keia mau Ia e nee nei a me kona mau keiki maalo imua o na enemi.

            E hoomanaoia mai ka aina mai o na moolelo kaao kupua o na la i aui aku la i hele mai ai o Poropeka Libornio, ke kumu puhiohe a na “pua lilia o Hawaii.”

 

He Pepehi Kanaka ma Lahaina

 

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Kinau i ka wanaao Poakolu nei, ua lawe pu mai oia he lono e pili ana no kekahi pepehi kanaka i hanaia mawaena o kekahi mau Iapana piliwaiwai ma ka Apana o Lahaina Mokupuni o Maui, ma ka po Poakahi nei Ua manao ia, ua hanai kuala paa aku kona hoa papa-lealea ma kona kino me kakahi pohaku a mea e ae paha. Ua hopu ia ka pepehi kanaka, a ke paa la iloko o ka halepaahao no ke kali ana i kona hookolokolo ia ma ka Poaha ae nei, Sepatemaba 7. Ua hai ia mai, no ka pili dala ke kumu o keia pepehi kanaka.

 

Kahe Hou Ka Pele

 

            Ma ko Kinau mai o ka Poakolu nei i lohe ia mai ai aia ka wahine ai henua o Kilauea, ke hoauwaha hou la i na makawai pele o ua lau kamahao la, a ua ike ia aku kona hoomalamalama ana ia kai o Puna, Kau a me Hilo. Ina e mau keia hoonakulukulu ana ia Kilauea, alaila, aole e liuliu loa na la ma keia mua aku, a e iho ana na poe wahine la a ka weliweli i noho ai e anau wahi kai ma Puna, a i ole, ma ke kai Kauhaa paha o Kau, o na lono e pili ana no keia mea, na ka Mikahala e hoaiaio loa mai ke ku mai i keia Poalua ae, a i ole ma ke Kalaudine o ka Poaono ae nei.